ਸ਼ਮਸ ਪਹਿਲਵੀ
| ਸ਼ਮਸ ਪਹਿਲਵੀ | |
|---|---|
 |
ਸ਼ਮਸ ਪਹਿਲਵੀ (ਫ਼ਾਰਸੀ: شمس پهلوی; 28 ਅਕਤੂਬਰ 1917 – 29 ਫਰਵਰੀ 1996) ਪਹਿਲਵੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਈਰਾਨੀ ਸ਼ਾਹੀ ਸੀ, ਜੋ ਇਰਾਨ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ ਰਜ਼ਾ ਪਹਿਲਵੀ ਦੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਰੈੱਡ ਲਾਇਨ ਐਂਡ ਸਨ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੀ।
ਜੀਵਨੀ[ਸੋਧੋ]
ਪਹਿਲਵੀ ਦਾ ਜਨਮ 28 ਅਕਤੂਬਰ 1917 ਨੂੰ ਤਹਿਰਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।[1] ਉਹ ਰਜ਼ਾ ਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਤੱਜ ਅਲ-ਮੋਲੂਕ ਦੀ ਵੱਡੀ ਧੀ ਸੀ।
ਜਦੋਂ 1932 ਵਿੱਚ ਤਹਿਰਾਨ ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਪੂਰਬੀ ਮਹਿਲਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਸ਼ਮਸ ਪਹਿਲਵੀ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਸੇਦਿਕਹ ਦੌਲਤਾਬਾਦੀ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ।
8 ਜਨਵਰੀ 1936 ਨੂੰ, ਉਸ ਨੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਭੈਣ, ਅਸ਼ਰਫ ਨੇ ਕਸ਼ਫ-ਏ ਹਿਜਾਬ (ਪਰਦਾ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰਤੀਕ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਜੋ ਕਿ ਤਹਿਰਾਨ ਅਧਿਆਪਕ ਕਾਲਜ ਦੇ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਕੇ ਜਨਤਕ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।[2]
ਸ਼ਮਸ ਪਹਿਲਵੀ ਨੇ 1937 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਤਹਿਤ ਇਰਾਨ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਹਿਮੂਦ ਜਾਮ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਫਰੀਦੌਨ ਜਾਮ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਵਿਆਹ ਨਾਖੁਸ਼ ਸੀ ਅਤੇ ਰਜ਼ਾ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਜੋਡ਼ੇ ਦਾ ਤਲਾਕ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।
1941 ਵਿੱਚ ਇਰਾਨ ਉੱਤੇ ਐਂਗਲੋ-ਸੋਵੀਅਤ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਜ਼ਾ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸ਼ਮਸ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਜਲਾਵਤਨੀ ਦੌਰਾਨ ਪੋਰਟ ਲੂਈ, ਮਾਰੀਸ਼ਸ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜੋਹਾਨਸਬਰਗ, ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਗਏ।[3] ਉਸ ਨੇ 1948 ਵਿੱਚ ਏਟੇਲਾਟ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਮਾਸਿਕ ਕਿਸ਼ਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਆਪਣੀ ਯਾਦਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ।
ਉਸ ਨੂੰ ਮੇਹਰਦਾਦ ਪਾਹਲਬੋਦ ਨਾਲ ਦੂਜੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਥੋਡ਼੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਅਹੁਦਿਆਂ ਅਤੇ ਖ਼ਿਤਾਬਾਂ ਤੋਂ ਵਾਂਝੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ 1945 ਤੋਂ 1947 ਤੱਕ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਰਹੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਅਦਾਲਤ ਨਾਲ ਸੁਲ੍ਹਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਜੋਡ਼ਾ ਅਬਾਦਾਨ ਸੰਕਟ ਦੇ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਦੌਰਾਨ ਫਿਰ ਤੋਂ ਜਾਣ ਲਈ ਤਹਿਰਾਨ ਵਾਪਸ ਪਰਤਿਆ। ਉਸਨੇ 1940 ਵਿੱਚ ਕੈਥੋਲਿਕ ਧਰਮ ਅਪਣਾ ਲਿਆ।[4] ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਸ਼ਮਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗੇ ਦੋਸਤ ਅਰਨੈਸਟ ਪੇਰੋਨ ਨੇ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਜ਼ੀ ਕੀਤਾ ਸੀ।[5] ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੈਥੋਲਿਕ ਧਰਮ ਅਪਣਾਇਆ।
ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਾਂ ਰੈੱਡ ਲਾਇਨ ਐਂਡ ਸਨ ਸੁਸਾਇਟੀ (ਇਰਾਨ ਦੀ ਰੈੱਡ ਕਰਾਸ) ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਸੰਸਥਾ ਬਣ ਗਈ।[6]
1953 ਦੇ ਤਖਤਾਪਲਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਰਾਨ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਮੁਡ਼ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਅਸ਼ਰਫ ਪਹਿਲਵੀ ਦੇ ਉਲਟ ਇੱਕ ਘੱਟ ਜਨਤਕ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਬਣਾਈ ਰੱਖੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਦੌਲਤ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "Shams Pahlavi". Fouman. Archived from the original on 16 December 2013. Retrieved 21 February 2013.
- ↑ Guity Nashat (2004). "Introduction". In Lois Beck; Guity Nashat (eds.). Women in Iran from 1800 to the Islamic Republic. Urbana and Chicago, IL: University of Illinois Press. p. 16. ISBN 978-0-252-07189-8.
- ↑ Shaul Bakhash (2019). "'This is a Prison…A Death in Life': Reza Shah's troubled exile on the Island of Mauritius". Middle Eastern Studies. 55 (1): 128. doi:10.1080/00263206.2018.1501681.
- ↑ Fakhreddin Azimi (2009). Quest for Democracy in Iran: A century of struggle against authoritarian rule. Cambridge, MA: Harvard University Press. p. 237. ISBN 978-0-674-02036-8.
- ↑ Abbas Milani.
- ↑ Archives, L. A. Times (1996-03-03). "Princess Shams Pahlavi; Red Cross Leader, Shah's Sister". Los Angeles Times (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2024-03-02.