ਸ਼ਾਲਿਨੀ ਮੋਘੇ
ਸ਼ਾਲਿਨੀ ਮੋਘੇ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | 13 ਮਾਰਚ 1914 |
| ਮੌਤ | 30 June 2011 (aged 97) |
| ਕਬਰ | ਰਾਮਬਾਗ ਮੁਕਤੀਧਾਮ, ਇੰਦੌਰ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ 22°43′34″N 75°51′33″E / 22.72611°N 75.85917°E |
| ਹੋਰ ਨਾਮ | ਸ਼ਾਲਿਨੀ ਤਾਈ |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਸਿੱਖਿਆਕਾਰੀ, ਸਮਜਾ ਸੇਵਿਕਾ |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | ਦਾਦਾ ਸਾਹਿਬ ਮੋਘੇ |
| ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ | ਵੀਨਾਇਕ ਸੀਤਾਰਾਮ ਸਾਰਵਤੇ |
| ਪੁਰਸਕਾਰ | ਪਦਮ Shrਸ਼੍ਰੀi ਜਮਨਾਲਾਲ ਬਜਾਜ ਅਵਾਰਡ ਨਈ ਦੁਨੀਆ ਨਾਇਕਾ ਲਾਇਫ਼ਟਾਈਮ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਅਵਾਰਡ |
ਸ਼ਾਲਿਨੀ ਮੋਘੇ (1914 - 2011) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿੱਖਿਆਕਰਮੀ,[1] ਸਮਾਜ ਸੇਵਿਕਾ[2] ਅਤੇ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਤੇ ਬਾਲ ਨਿਕੇਤਨ ਸੰਘ ਲਈ ਕਸਤੂਰਬਾ ਕੰਨਿਆ ਸਕੂਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ,[3] ਜੋ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਮੌਂਟਸੋਰੀ ਸਕੂਲ ਸੀ।[4] ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਗ੍ਰਾਮੀਣ ਮਹਿਲਾ ਸੰਘ, ਇੰਦੌਰ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ (ਚੇਅਰਪਰਸਨ) ਰਹੀ,[5] ਇਹ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਜ ਸਮਾਜ ਦੇ ਅਪਾਹਜ, ਯਤੀਮ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਧੀਨ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕਤਾ ਪੱਖੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਹੈ [6] ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਹ ਇੰਦੌਰ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਸਥਾਵਾਂ "ਪ੍ਰਸਟਾਇਜ਼ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ[7] ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਿਆ ਗਰਲਜ਼ ਸਕੂਲ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।[8] 1992 ਵਿੱਚ, ਜਾਮਨਲਾਲ ਬਜਾਜ ਅਵਾਰਡ ਜੇਤੂ ਰਹੀ ਹੈ, 1968 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਇਸਨੂੰ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇਹ ਚੌਥਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨਾਗਰਿਕ ਅਵਾਰਡ ਜੋ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਮਿਲਿਆ।[9]
ਜੀਵਨ[ਸੋਧੋ]
ਸ਼ਾਲਿਨੀ ਮੋਘੇ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਮੱਧ-ਵਰਗੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਤਾਤਿਆ ਸਰਵਾਤੇ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ,ਇੱਕ ਸਥਾਨਿਕ ਸਿੱਖਿਆਕਾਰਜੀ ਅਤੇ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਰਾਚੀ ਤੋਂ ਆਰਟਸ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਜੁਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ,[10] ਮੌਂਟੇਸੋਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਡਿਪਲੋਮਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸਨੇਸਰਕਾਰੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸ਼ੋਰ ਅਦਾਲਤ ਅਤੇ ਬਾਲ ਭਲਾਈ ਵਿੱਚ ਤਕਨੀਕੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। 1944 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਰਸਰੀ ਸਕੂਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਮੌਂਟੇਸਰੀ ਸਕੂਲ, ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਦੇ ਨਿਜੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫੰਡ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਕੰਮਕਾਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੇ 1947 ਵਿੱਚ ਬਾਲ ਨਿਕੇਤਨ ਸੰਘ, ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਸਮਾਨ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸੰਗਠਨ ਬਣਾਇਆ ਜੋ ਬੇਸਹਾਰਾ ਬੱਚਿਆਂ, ਨਰਸਰੀਆਂ, ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਬਾਲ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ, ਮੈਡੀਕਲ ਕੈਂਪਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਘਰ, ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਭਲਾਈ ਕੇਂਦਰਾਂ, ਸਰਾਂ ਅਤੇ ਬਚਾਅ ਵਰਗੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ।
ਮੋਘੇ ਨੇ 1953 ਵਿੱਚ ਸਵੀਪਰਾਂ ਦੀ ਕਲੋਨੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਰਸਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਦਾ ਸਖਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ ਬੋਰਡ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਆਦੀਵਾਸੀ, ਝਾਬੂਆ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਨੀਮਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਹੇਠ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਅਵਸਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਝਾਬੂਆ ਵਿੱਚ ਕਸਤੂਰਬਾ ਕੰਨਿਆ ਸਕੂਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ 1971 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖਿਡੌਣਾ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ 10 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਗਰੀਬ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਵਿਦਿਅਕ, ਵਿਗਿਆਨਕ, ਮਕੈਨੀਕਲ ਅਤੇ ਉਸਾਰੂ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਦੀ 1979 ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਜੰਗਲਾਤ ਮੁਹਿੰਮ ਨੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬੈਨਰ ਹੇਠ ਲਿਆਇਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਲੋਗਨ, ਵਨ ਬੁਆਏ ਵਨ ਟ੍ਰੀ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਹੋਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਚਾਈਲਡ ਟੀਕਾਕਰਣ, ਬੇਬੀ ਸ਼ੋਅ, ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ, ਖਿਡੌਣਾ ਬਣਾਉਣ, ਵਿਦਿਅਕ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਕਤਾਈ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।
ਬਾਲ ਨਿਕੇਤਨ ਸੰਘ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਅਧੀਨ, ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਬੀ.ਏ.ਡੀ. ਕਾਲਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਕਲੋਨੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਲਈ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਰਵਾਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਇੰਦੌਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਝੁੱਗੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਜਬੋਟ ਵਿਖੇ ਦੋ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਬਾਲ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਉਸ ਨੇ 170 ਕੇਂਦਰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਟੀਕਾਕਰਨ, ਜਨਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ, ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪੋਸ਼ਣ, ਸਿਹਤ ਸਿੱਖਿਆ, ਸਫਾਈ ਦੇਖਭਾਲ, ਪ੍ਰੀਸਕੂਲ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਿਯੋਜਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।
ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Rodney W. Jones (1974). Urban Politics in India: Area, Power, and Policy in a Penetrated System. University of California Press. p. 420. ISBN 9780520025455.
- ↑ "Jamnalal Bajaj Foundation". Jamnalal Bajaj Foundation. 2015. Archived from the original on 18 ਮਈ 2015. Retrieved 11 May 2015.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "Wikimapia". Wikimapia. 2015. Retrieved 11 May 2015.
- ↑ "Free Press Journal". Free Press Journal. 1 July 2011. Retrieved 11 May 2015.
- ↑ "Indian NGOs". Indian NGOs. 2015. Archived from the original on 18 ਮਈ 2015. Retrieved 11 May 2015.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "Karmayogi". Karmayogi. 2015. Archived from the original on 18 ਮਈ 2015. Retrieved 11 May 2015.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "Prestige Public School". Prestige Public School, Indore. 2015. Retrieved 11 May 2015.
- ↑ "Pragya Girls School". Pragya Girls School. 2015. Archived from the original on 18 ਮਈ 2015. Retrieved 11 May 2015.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "Padma Shri" (PDF). Padma Shri. 2015. Archived from the original (PDF) on 15 ਨਵੰਬਰ 2014. Retrieved 11 November 2014.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "IBN Live". IBN Live. 2015. Retrieved 11 May 2015.[permanent dead link]
ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ[ਸੋਧੋ]
- "Civil investiture ceremony". Narishakti. 2015. Retrieved 11 May 2015.