ਸਿਟਰਿਕ ਤੇਜ਼ਾਬ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਅਜ਼ਾਦ ਗਿਆਨਕੋਸ਼ ਤੋਂ
ਸਿਟਰਿਕ ਤੇਜ਼ਾਬ
Identifiers
CAS number 77-92-9 YesY
PubChem 22230 (monohydrate) 311, 22230 (monohydrate)
ChemSpider 305 YesY
UNII XF417D3PSL YesY
EC ਸੰਖਿਆ 201-069-1
DrugBank DB04272
KEGG D00037 YesY
ChEBI CHEBI:30769 YesY
ChEMBL CHEMBL1261 YesY
IUPHAR ligand 2478
RTECS ਸੰਖਿਆ GE7350000
Jmol-3D images Image 1
Properties
ਅਣਵੀ ਫ਼ਾਰਮੂਲਾ C6H8O7
ਮੋਲਰ ਭਾਰ 192.12 g mol−1
ਦਿੱਖ crystalline white solid
ਗੰਧ odorless
ਘਣਤਾ 1.665 g/cm3 (anhydrous)
1.542 g/cm3 (18 °C, monohydrate)
ਪਿਘਲਨ ਅੰਕ

156 °C, 429 K, 313 °F

ਉਬਾਲ ਦਰਜਾ

310 °C, 583 K, 590 °F

ਘੁਲਨਸ਼ੀਲਤਾ in water 117.43 g/100 mL (10 °C)
147.76 g/100 mL (20 °C)
180.89 g/100 mL (30 °C)
220.19 g/100 mL (40 °C)
382.48 g/100 mL (80 °C)
547.79 g/100 mL (100 °C)[1]
ਘੁਲਨਸ਼ੀਲਤਾ soluble in alcohol, ether, ethyl acetate, DMSO
insoluble in C6H6, CHCl3, CS2, toluene
ਘੁਲਨਸ਼ੀਲਤਾ in ethanol 62 g/100 g (25 °C)
ਘੁਲਨਸ਼ੀਲਤਾ in amyl acetate 4.41 g/100 g (25 °C)
ਘੁਲਨਸ਼ੀਲਤਾ in diethyl ether 1.05 g/100 g (25 °C)
ਘੁਲਨਸ਼ੀਲਤਾ in 1,4-Dioxane 35.9 g/100 g (25 °C)
log P -1.64
ਤੇਜ਼ਾਬਪਣ (pKa) pKa1 = 3.13[2]
pKa2 = 4.76[2]
pKa3 = 6.39,[3] 6.40[4]
ਅਪਵਰਤਿਤ ਸੂਚਕ (nD) 1.493 - 1.509 (20 °C)[1]
1.46 (150 °C)
ਲੇਸ 6.5 cP (50% aq. sol.)[1]
Structure
Monoclinic
Thermochemistry
Std enthalpy of
formation
ΔfHo298
-1548.8 kJ/mol[1]
ਬਲ਼ਨ ਦੀ
ਮਿਆਰੀ ਊਰਜਾ
ΔcHo298
-1960.6 kJ/mol[5]
-1972.34 kJ/mol (monohydrate)[1]
Standard molar
entropy
So298
252.1 J/mol·K[5]
Specific heat capacity, C 226.51 J/mol·K (26.85 °C)[5]
Hazards
GHS pictograms ਫਰਮਾ:GHS07[2]
GHS signal word Warning
GHS hazard statements ਫਰਮਾ:H-phrases[2]
GHS precautionary statements ਫਰਮਾ:P-phrases[2]
EU ਵਰਗੀਕਰਨ ਫਰਮਾ:Hazchem Xi ਫਰਮਾ:Hazchem C
ਆਰ-ਵਾਕਾਂਸ਼ ਫਰਮਾ:R34, ਫਰਮਾ:R36/37/38, ਫਰਮਾ:R41
ਐੱਸ-ਵਾਕਾਂਸ਼ ਫਰਮਾ:S24/25, ਫਰਮਾ:S26, ਫਰਮਾ:S36/37/39, S45
ਮੁੱਖ ਜੇਖੋਂ skin and eye irritant
NFPA 704
1
2
0
ਸਫੋਟਕ ਹੱਦਾਂ 8%[2]
LD੫੦ 3000 mg/kg (rats, oral)
 N (verify) (what is: YesY/N?)
Except where noted otherwise, data are given for materials in their standard state (at 25 °C (77 °F), 100 kPa)
Infobox references

ਸਿਟਰਿਕ ਤੇਜ਼ਾਬ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ: Citric acid) ਇੱਕ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਾਰਬਨਿਕ ਤੇਜ਼ਾਬ ਹੈ। ਨੀਂਬੂ, ਸੰਤਰੇ ਅਤੇ ਅਨੇਕ ਖੱਟੇ ਫਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਟਰਿਕ ਤੇਜ਼ਾਬ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਲਵਣ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜੈਵਿਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬੜੀ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨੀਂਬੂ ਦੇ ਰਸ ਤੋਂ ਇਹ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨੀਂਬੂ ਦੇ ਰਸ ਵਿੱਚ 6 ਤੋਂ 7 ਫ਼ੀਸਦੀ ਤੱਕ ਸਿਟਰਿਕ ਤੇਜ਼ਾਬ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਨੀਂਬੂ ਦੇ ਰਸ ਨੂੰ ਚੂਨੇਦੇ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਉਣ ਨਾਲ ਨਾਮ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਸਿਟਰੇਟ ਦਾ ਅਵਕਸ਼ੇਪ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਵਕਸ਼ੇਪ ਨੂੰ ਹਲਕੇ ਸਲਫਿਊਰਿਕ ਤੇਜ਼ਾਬ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾਉਣਾ ਨਾਲ ਸਿਟਰਿਕ ਤੇਜ਼ਾਬ ਮੁਕਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਘੋਲ ਦੇ ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਨ ਨਾਲ ਤੇਜ਼ਾਬ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸਟਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਇੱਕ ਸੂਖਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਰਕਰਾ ਦੇ ਕਿੰਵਨ ਨਾਲ ਵੀ ਸਿਟਰਿਕ ਤੇਜ਼ਾਬ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰਸਾਇਣ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਸਿਟਰਿਕ ਤੇਜ਼ਾਬ ਦਾ ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵੀ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਇਹ ਵਾਕਈ:2-ਹਾਇਡਰੋਕਸੀ-ਪ੍ਰੋਪੇਨ 1:2:3 ਟਰਾਇਕਾਰਬੋਸਿਲਿਕ ਤੇਜ਼ਾਬ ਹੈ।

ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]

{ਹਵਾਲੇ}

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 ਫਰਮਾ:PubChemLink
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 Sigma-Aldrich Co., Citric acid. Retrieved on 2014-06-02.
  3. "Data for Biochemical Research". ZirChrom Separations, Inc. Retrieved January 11, 2012.
  4. "Ionization Constants of Organic Acids". Michigan State University. Retrieved January 11, 2012.
  5. 5.0 5.1 5.2 Citric acid in Linstrom, P.J.; Mallard, W.G. (eds.) NIST Chemistry WebBook, NIST Standard Reference Database Number 69. National Institute of Standards and Technology, Gaithersburg MD. http://webbook.nist.gov (retrieved 2014-06-02)