ਫ਼ਾਤਮਾ ਬੇਗਮ
ਫ਼ਾਤਮਾ ਬੇਗਮ | |
|---|---|
 ਫ਼ਾਤਮਾ ਬੇਗਮ | |
| ਜਨਮ | 1892 ਫਲੈਗੀਕੋਨ |
| ਮੌਤ | 1983 ਭਾਰਤ |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਅਭਿਨੇਤਰੀ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਸਕਰੀਨ ਲੇਖਕ, ਨਿਰਮਾਤਾ |
ਫ਼ਾਤਮਾ ਬੇਗਮ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਸਕਰੀਨ ਲੇਖਕ, ਨਿਰਮਾਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1] ਚਾਰ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ। ਇਸ ਨੇ 1926 ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਹਾਊਸ ਫ਼ਾਤਮਾ ਫ਼ਿਲਮ ਅਤੇ ਬੁਲਬੁਲ-ਏ-ਪਰਸੀਤਾਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।[2] ਇਹ 1892-1983 ਤੱਕ ਜਿਉਂਦੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮਾਂ ਬਣੀ।
ਪਰਿਵਾਰ[ਸੋਧੋ]
ਫ਼ਾਤਮਾ ਬੇਗਮ ਦਾ ਜਨਮ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਉਰਦੂ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਫ਼ਾਤਮਾ ਬੇਗਮ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸਚਿਨ ਰਾਜ ਦੇ ਨਵਾਬ ਸਿੱਦੀ ਇਬਰਾਹਿਮ ਮੁਹੰਮਦ ਯਕੂਤ ਖ਼ਾਨ III ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ।[3] ਹਾਲਾਂਕਿ, ਨਵਾਬ ਅਤੇ ਫ਼ਾਤਮਾ ਬਾਈ ਜਾਂ ਨਵਾਬ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਏ ਵਿਆਹ ਜਾਂ ਇਕਰਾਰਨਾਮੇ ਦਾ ਕੋਈ ਰਿਕਾਰਡ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਪਰਿਵਾਰਕ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨੀ ਵਿਵੇਕ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ਰਤ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮੰਨਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਖਾਮੋਸ਼ ਸੁਪਰਸਟਾਰਜ਼ ਜੁਬੀਦਾ, ਸੁਲਤਾਨਾ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਮਾਂ ਸੀ। ਉਹ ਹੁਮਾਯੂੰ ਧਨਰਾਜਗੀਰ ਅਤੇ ਦੁਰੇਸ਼ਵਰ ਧਨਰਾਜਗੀਰ, ਜੁਬੈਦਾ ਦੀ ਬੇਟੀ ਅਤੇ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦੀ ਮਹਾਰਾਜਾ ਨਰਸਿੰਘਰ ਧਨਰਾਜਗੀਰ ਅਤੇ ਸੁਲਤਾਨਾ ਦੀ ਧੀ ਜਮੀਲਾ ਰੱਜ਼ਾਕ ਅਤੇ ਕਰਾਚੀ ਦੇ ਉੱਘੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਸੇਠ ਰਜ਼ਾਕ ਦੀ ਦਾਦੀ ਵੀ ਸੀ। ਉਹ ਮਾਡਲ ਬਣਨ ਵਾਲੀ ਅਦਾਕਾਰਾ ਰੀਆ ਪਿਲਾਈ ਦੀ ਪੜ੍ਹ-ਦਾਦੀ ਵੀ ਸੀ ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਪੋਤਰੀ ਦੁਰੇਸ਼ਵਰ ਧਨਰਾਜਗੀਰ ਦੀ ਧੀ ਹੈ।[4]
ਕੈਰੀਅਰ[ਸੋਧੋ]
ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਉਰਦੂ ਸਟੇਜ ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਫ਼ਿਲਮਾਂ 'ਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਅਰਦੇਸ਼ੀਰ ਈਰਾਨੀ ਦੀ ਸਾਈਲੈਂਟ ਫ਼ਿਲਮ, ਵੀਰ ਅਭਿਮਨਿਊ (1922) ਵਿੱਚ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤੀ। ਮਰਦਾਂ ਲਈ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਨਾਟਕਾਂ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਆਮ ਵਰਤਾਰਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਔਰਤ ਸੁਪਰਸਟਾਰ ਬਣ ਗਈ। ਫ਼ਾਤਮਾ ਬੇਗਮ ਗੋਰੇ ਰੰਗ ਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਗੂੜ੍ਹਾ ਮੇਕਅਪ ਲਗਾਉਂਦੀ ਸੀ ਜੋ ਸਕ੍ਰੀਨ 'ਤੇ ਸੇਪੀਆ/ਬਲੈਕ ਐਂਡ ਵਾਈਟ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਸੀ। ਬਹੁਤੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀਰੋਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੀ ਹੀਰੋਇਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਵਿੱਗ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਸੀ।
1926 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਫ਼ਾਤਮਾ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1928 'ਚ ਵਿਕਟੋਰੀਆ-ਫ਼ਾਤਮਾ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ। ਉਹ ਫੈਂਟਸੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਇੱਕ ਪਾਇਨੀਅਰ ਬਣ ਗਈ ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਣ ਲਈ ਟ੍ਰਿਕ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਕੋਹਿਨੂਰ ਸਟੂਡੀਓਜ਼ ਅਤੇ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਸਟੂਡੀਓਜ਼ ਦੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਫ਼ਾਤਮਾ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਦ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਲਿਖਦੀ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ, ਨਿਰਮਾਣ, ਅਤੇ ਅਭਿਨੈ ਕਰਦੀ ਸੀ।
ਬੇਗਮ ਉਸ ਦੀ 1926 ਵਿੱਚ ਆਈ ਫ਼ਿਲਮ, ਬੁਲਬੁਲ-ਏ-ਪਰੀਸਤਾਨ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਬਣੀ।[5] ਫਿਲਹਾਲ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੇ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਪ੍ਰਿੰਟਸ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਪਰ ਉੱਚ ਬਜਟ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਕਈਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਫੈਂਟਸੀ ਫ਼ਿਲਮ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਨਿਰਮਿਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦਿਆਂ, ਫ਼ਾਤਮਾ ਨੇ 1938 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਆਖਰੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਦੁਨੀਆ ਕਯਾ ਹੈ' ਤੱਕ ਕੋਹਿਨੂਰ ਸਟੂਡੀਓਜ਼ ਅਤੇ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਸਟੂਡੀਓਜ਼ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ?
ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਹੋਰ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ, ਉਹ ਆਖਰੀ ਫ਼ਿਲਮ 1929 ਵਿੱਚ "ਗੋਡਸਸ ਆਫ਼ ਲੱਕ" ਸੀ।
ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ[ਸੋਧੋ]
| ਸਾਲ | ਫ਼ਿਲਮ | ਭੂਮਿਕਾ | ਨੋਟਸ |
|---|---|---|---|
| 1922 | ਵੀਰ ਅਭਿਮਨਿਊ | ਅਦਾਕਾਰਾ | Debuted in Ardeshir Irani's silent film |
| 1926 | ਬੁਲਬੁਲ-ਏ-ਪਰਿਸਤਾਨ | ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ | ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ; ਆਪਣੀ ਖ਼ੁਦ ਦੇ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਹਾਊਸ 'ਫ਼ਾਤਮਾ ਫ਼ਿਲਮਜ਼' |
| 1929 | ਗੋਡਸਸ ਆਫ਼ ਲੱਕ | ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ | |
| 1938 | ਦੁਨੀਆ ਕਯਾ ਹੈ? | ਅਦਾਕਾਰਾ |
ਵਿਰਾਸਤ[ਸੋਧੋ]
ਉਸ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ 1983 ਵਿੱਚ 91 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ 'ਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਧੀ ਜ਼ੁਬੀਦਾ ਨੇ ਸੰਭਾਲਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਇਲੈਂਟ ਫ਼ਿਲਮ ਸਟਾਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਟੌਕੀ ਆਲਮ ਆਰਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Rajadhyaksha, Ashish; Willemen, Paul, eds. (1999). Encyclopedia of Indian Cinema (2 ed.). New York: Routledge. pp. 95. ISBN 1579581463.
- ↑ "Bollywood's unforgettable women - Times of India". The Times of India. Retrieved 2016-03-31.
- ↑ "Sachin Princely State (9 gun salute)". Archived from the original on 2017-04-23. Retrieved 2020-07-16.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ https://mdaily.bhaskar.com/news/SPO-OTS-who-is-rhea-pillai-4602228-PHO.html
- ↑ "100 Years of Indian Cinema: The first women directors". IBNLive. Retrieved 2016-03-04.