ਵਿਆਜ
ਵਿਆਜ ਵਿੱਤ ਅਤੇ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਦ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਉਧਾਰਦਾਤਾ ਨੂੰ ਰਕਮ ਉਧਾਰ ਦੇਣ ਤੇ ਕੀਤੇ ਤਿਆਗ ਅਤੇ ਵਾਪਸ ਮੁੜਨ ਦੇ ਜੋਖ਼ਮ ਦੇ ਇਵਜਾਨੇ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਸ ਮੂਲ ਰਕਮ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਧਾਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਫੀਸ, ਲਾਭ ਅੰਸ਼ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਪਦ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਦਰ ਜੋਖ਼ਮ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਅਨੁਪਾਤ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।[1][2]
ਉਦਾਹਰਨ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ, ਇੱਕ ਗਾਹਕ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਬੈਂਕ ਤੋਂ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈਣ ਤੇ ਵਿਆਜ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਰਕਮ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਧਾਰ ਲਈ ਗਈ ਰਕਮ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ; ਜਾਂ ਕੋਈ ਗਾਹਕ ਆਪਣੀ ਬਚਤ 'ਤੇ ਵਿਆਜ ਕਮਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾ ਕੀਤੇ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਾਪਸ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਚਤ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਗਾਹਕ ਰਿਣਦਾਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਤੋਂ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈਣ ਵੇਲੇ ਉਹ ਕਰਜ਼ਦਾਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਪਾਲ ਜੌਹਨਸਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 5000 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਦੇ ਅਰੰਭ ਤੋਂ ਮੱਧ ਪੂਰਬੀ ਸੱਭਿਅਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨਾਜ ਉਧਾਰ ਦੇਣਾ ਆਮ ਗੱਲ ਸੀ। ਦਲੀਲ ਹੈ ਕਿ ਬੀਜ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੈਦਾਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਮਿਸ਼ਰਿਤ ਵਿਆਜ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਲਿਖਤੀ ਪ੍ਰਮਾਣ ਲਗਭਗ 2400 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਦਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।[3] ਸਾਲਾਨਾ ਵਿਆਜ ਦਰ ਲਗਭਗ 20% ਸੀ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ ਲਈ ਕਰਜ਼ ਅਤੇ ਵਿਆਜ ਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਸੀ।[4]
ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ
[ਸੋਧੋ]ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ, ਵਿਆਜ ਦੀ ਦਰ ਉਧਾਰ ਦੀ ਕੀਮਤ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਪੂੰਜੀ ਦੀ ਲਾਗਤ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਮੰਡੀ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਵਿੱਚ, ਵਿਆਜ ਦਰਾਂ ਪੈਸੇ ਦੀ ਮੰਗ ਅਤੇ ਪੂਰਤੀ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹਨ, ਅਤੇ ਵਿਆਜ ਦਰਾਂ ਦੇ ਰੁਝਾਨ ਦੀ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜ਼ੀਰੋ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਣ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਜ਼ੇਯੋਗ ਫੰਡਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ।
ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ, ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕਾਂ ਨੇ ਵਿਆਜ ਅਤੇ ਵਿਆਜ ਦਰਾਂ ਨੂੰ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਸੋਲ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ, ਮਾਰਟਿਨ ਡੀ ਅਜ਼ਪਿਲਕੁਇਟਾ ਨੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਤਰਕ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਕਿ ਵਿਆਜ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਰਿਣਦਾਤਾ ਪੈਸੇ ਖਰਚਣ ਦੇ ਲਾਭ ਨੂੰ ਛੱਡ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ 'ਤੇ ਕਿ ਵਿਆਜ ਦੀਆਂ ਦਰਾਂ ਆਮ ਤੌਰ' ਤੇ ਜ਼ੀਰੋ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, 1770 ਵਿਚ, ਫ੍ਰੈਂਚ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰੀ ਐਨ-ਰਾਬਰਟ-ਜੈਕ ਟਰਗੋਟ, ਬੈਰਨ ਡੀ ਲਾਯੂਨ ਨੇ ਫਲ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ।
ਐਡਮ ਸਮਿੱਥ, ਕਾਰਲ ਮੇਂਜਰ, ਅਤੇ ਫਰੈਡਰਿਕ ਬਸਟਿਐਟ ਨੇ ਵੀ ਵਿਆਜ਼ ਦਰਾਂ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕੀਤੀ।[5] 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਸਵੀਡਿਸ਼ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨਟ ਵਿਕਸਲ ਨੇ ਆਪਣੀ 1898 ਦੀ ਵਿਆਜਅਤੇ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤੀ ਅਤੇ ਨਾਮਾਤਰ ਵਿਆਜ ਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ।
ਗਣਨਾ
[ਸੋਧੋ]ਸਧਾਰਨ ਵਿਆਜ
[ਸੋਧੋ]ਸਧਾਰਨ ਵਿਆਜ ਦੀ ਗਣਨਾ ਸਿਰਫ ਮੁੱਖ ਰਕਮ 'ਤੇ, ਜਾਂ ਬਾਕੀ ਬਚੀ ਰਕਮ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਧਾਰਨ ਵਿਆਜ ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸਮੇਂ ਲਈ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ, ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਗਣਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਮਿਸ਼ਰਿਤ ਵਿਆਜ
[ਸੋਧੋ]ਮਿਸ਼ਰਿਤ ਵਿਆਜ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਵਿਆਜ ਤੇ ਵਿਆਜ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।---
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Definition of dividend". Merriam Webster. Merriam Webster. Retrieved 27 December 2017.
a share in a pro rata distribution (as of profits) to stockholders.
- ↑ "Profit". Economics Online. Retrieved 27 December 2017.
- ↑ "How the world's first accountants counted on cuneiform". BBC World Service. 12 June 2017.
- ↑ "A Simple Math Formula Is Basically Responsible For All Of Modern Civilization". 5 June 2013.
- ↑ Bohm-Bawerk, E. (1884) Capital and Interest: A Critical History of Economic Theory.