ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ:ਚੁਣਿਆ ਹੋਇਆ ਲੇਖ/20 ਫ਼ਰਵਰੀ
ਗੁਲੇਰ ਦੀ ਲੜਾਈ :1696 ਵਿਚ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਡਿਪਟੀ ਗਵਰਨਰ ਦਿਲਾਵਰ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਕਾਂਗੜੇ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇਦਾਰ ਹੁਸੈਨ ਖ਼ਾਨ ਨੂੰ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਕੇ ਪਹਾੜਾਂ ਵਲ ਭੇਜਿਆ। ਇਸ ਮੁਹਿੰਮ ਦੌਰਾਨ ਮੁਗ਼ਲ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਗੁਲੇਰ ਰਿਆਸਤ 'ਤੇ ਵੀ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਰਾਜਾ ਗੋਪਾਲ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਮਦਦ ਮੰਗੀ। 20 ਫ਼ਰਵਰੀ, 1696 ਦੇ ਦਿਨ ਹੋਈ ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਜਰਨੈਲਾਂ ਦੇ ਤੀਰਾਂ ਦੀ ਵਾਛੜ ਨੇ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਹਾਰ ਕੇ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਕਬੂਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਾੜੀ ਰਜਵਾੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੇ ਛੱਕੇ ਛੁਡਾ ਦਿਤੇ। ਕਾਂਗੜੇ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹੇਦਾਰ ਹੁਸੈਨ ਖ਼ਾਨ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕਈ ਪਹਾੜੀ ਸਾਥੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵੀ ਭਾਈ ਲਹਿਨੂ (ਭਰਾ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ), ਭਾਈ ਸੰਗਤ, ਭਾਈ ਹਨੂਮੰਤ, ਭਾਈ ਦਰਸੋ ਤੇ ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ। ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਸੂਬੇਦਾਰ ਨੇ ਹਮਲੇ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ। ਸੂਬੇਦਾਰ ਨੂੰ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਚਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਸੂਬੇਦਾਰ ਦਾ ਕਾਂਗੜੇ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇਦਾਰ ਹੁਸੈਨੀ ਖ਼ਾਨ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਫੌਜ ਲੈ ਕੇ ਪਹਾੜ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਲ ਵਧਿਆ। ਉਸਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਰਾਜਾ ਭੀਮਚੰਦ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰਣ ਅਲਿਫਖਾਂ ਨਾਦੌਣ ਦੀ ਲੜਾਈ ਹਾਰਿਆ ਸੀ। ਹੁਸੈਨੀ ਖ਼ਾਨ ਆਪਣੀ ਫੋਜ ਲੈ ਕੇ ਕਾਂਗੜਾ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵਲੋਂ ਹੀ ਸ਼੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਵੱਲ ਵਧਿਆ। ਕਾਂਗੜਾ ਵਿੱਚ ਕੁਪਾਲਚੰਦ ਨੇ ਹੁਸੈਨੀ ਖ਼ਾਨ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਕਰ ਲਈ। ਕਹਿਲੂਰ ਦਾ ਰਾਜਾ ਭੀਮਚੰਦ ਕੁਪਾਲਚੰਦ ਵਲੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸੁਲਾਹ ਕਰ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਡੇਢ ਦੋ ਘੰਟੇ ਦੀ ਨਿਰਣਾਇਕ ਲੜਾਈ ਹੋਈ। ਆਪ ਹੁਸੈਨੀ ਖ਼ਾਨ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਪਾਲਚੰਦ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਗੁਲੇਰ ਪੱਖ ਵਲੋਂ ਭਾਈ ਸੰਗਤੀਆ ਜੀ ਅਤੇ ਅਨੇਕ ਸੁਰਮਾ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਾ ਗਏ। ਲੜਾਈ ਦੇ ਮੁੱਖ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਵੇਖਕੇ ਫੌਜ਼ ਭੱਜ ਗਈ।ਗਲੇਰਿਆ ਗੋਪਾਲ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਅਨੋਖੀ ਫਤਹਿ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ। ਇਸ ਲੜਾਈ ਦਾ ਸਾਮਾਨ ਵੀ ਭਾਰੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਹੱਥ ਲਗਿਆ। ਗੋਪਾਲ ਸ਼੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚੇ। ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਸੂਬੇਦਾਰ ਨੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਔਰੰਗਜੇਬ ਨੂੰ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜੇ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜਿ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਕਰ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਔਰੰਗਜੇਬ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਦੰਡਿਤ ਕਰਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣ ਲਗਾ।