ਨੀਲਮਨੀ ਦੇਵੀ
ਨੀਲਮਨੀ ਦੇਵੀ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | 1 ਸਤੰਬਰ 1938 ਥੋਂਗਜਾਓ ਕੀਥਲ ਲੀਕਾਈ, ਮਨੀਪੁਰ, ਭਾਰਤ |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਮਾਸਟਰ ਘੁਮਿਆਰ |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਕਲਾ |
| ਪੁਰਸਕਾਰ | ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ, ਤੁਲਸੀ ਸਨਮਾਨ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਮਾਸਟਰ ਕਰਾਫਟਸਮੈਨ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਸਮਾਜ ਕਲਿਆਣ ਸੇਵਾ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਲਾਇਨਜ਼ ਕਲੱਬ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ, ਕਰਮਯੋਗੀ ਪੁਰਸਕਾਰ |
ਨੀਲਮਣੀ ਦੇਵੀ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Neelamani Devi) ਮਨੀਪੁਰ ਦੀ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਾਰੀਗਰ ਅਤੇ ਮਾਸਟਰ ਘੁਮਿਆਰ ਹੈ।[1] ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੋ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫਿਲਮਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ; ਮਸ਼ਹੂਰ ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ, ਮਨੀ ਕੌਲ, ਅਤੇ ਨੀਲਾਮਣੀ: ਮਣੀਪੁਰ ਦਾ ਮਾਸਟਰ ਪੋਟਰ।[2] ਟੀਵੀ ਸੀਰੀਜ਼, ਮਹਾਭਾਰਤ ਨੇ ਵੀ ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਐਪੀਸੋਡ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ 2007 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਦੇ ਚੌਥੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।[3]
ਜੀਵਨੀ
[ਸੋਧੋ]ਨੀਲਮਣੀ ਦੇਵੀ ਦਾ ਜਨਮ 1 ਸਤੰਬਰ 1938 ਨੂੰ ਮਨੀਪੁਰ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਦੇ ਥੌਬਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਥੌਂਗਜਾਓ ਕੀਥਲ ਲੇਇਕਾਈ ਵਿਖੇ ਖਰਾਇਬਾਮ ਦੇਵਸਿੰਘ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਖਰੈਬਾਮ ਓਂਗਬੀ ਸਨਾਜਾਓਬੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਤੋਂ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਬਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ ਅਤੇ 1960 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਿਖਲਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਸਦਾ ਕੈਰੀਅਰ ਮਨੀਪੁਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟੋਰੇਟ ਆਫ਼ ਇੰਡਸਟਰੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਪਰ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ 1966 ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਸਿਖਲਾਈ ਕਮ ਉਤਪਾਦਨ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਵਾਪਸ ਆ ਗਈ। ਉੱਥੇ, ਉਸਨੇ ਸਥਾਨਕ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਕਮਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਦੇਵੀ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ ਹੈ; ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਵਫ਼ਦ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ , ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਆਫ਼ ਐਥਨੋਗ੍ਰਾਫੀ, ਸਵੀਡਨ ਵਿਖੇ ਪੰਜ ਭਾਰਤੀ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ।[4] ਉਸਨੇ ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਾਇਗੋ ਪ੍ਰੀਫੈਕਚਰਲ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਆਫ਼ ਆਰਟ, ਕੋਬੇ, (ਆਦਿਵਾਸੀ ਦੀ ਕਲਾ), ਤੰਬਾਕੂ ਅਤੇ ਸਾਲਟ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ, ਟੋਕੀਓ, ਟੂਗੇਨ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ, ਸ਼ਿਰਾਨੇ ਅਤੇ ਯਾਮਾਨਸੀ, ਸੈਤਾਮਾ ਪ੍ਰੀਫੈਕਚਰਲ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਆਫ਼ ਹਿਸਟਰੀ। ਅਤੇ ਲੋਕਧਾਰਾ, ਅਤੇ ਮਿਥਿਲਾ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ, ਤੋਕਾਮਾਚੀ ਅਤੇ ਨਿਗਾਟਾ ( ਭਾਰਤੀ ਆਦਿਵਾਸੀ ਕਲਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ )। 1986 ਵਿੱਚ, ਮਸ਼ਹੂਰ ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ, ਮਨੀ ਕੌਲ, ਨੇ ਦੇਵੀ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫਿਲਮ ਬਣਾਈ, ਜਿਸਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਸੀ, ਮਿੱਟੀ ਔਰ ਮਾਨਬ ਅਤੇ ਅਰਿਬਮ ਸਿਆਮ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ 2003 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਗੈਰ-ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ, ਨੀਲਾਮਨੀ: ਮਾਸਟਰ ਪੋਟਰ ਆਫ ਮਨੀਪੁਰ, ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਬਣਾਈ।[5] ਫ੍ਰੈਂਚ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਭਾਰਤੀ ਟੀਵੀ ਲੜੀ, ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਦੇ ਇੱਕ ਐਪੀਸੋਡ ਅਤੇ ਮਹਾਭਾਰਤ ਟੀਵੀ ਲੜੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਐਪੀਸੋਡਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[6] ਉਸਦੇ ਕੰਮ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ, ਅਦਰ ਮਾਸਟਰਜ਼ ਵਿੱਚ ਵੀ ਛਾਪਿਆ ਗਿਆ ਹੈ: ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜ ਸਮਕਾਲੀ ਲੋਕ ਅਤੇ ਕਬਾਇਲੀ ਕਲਾਕਾਰ, 1998 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੈਂਡੀਕ੍ਰਾਫਟ ਅਤੇ ਹੈਂਡਲੂਮਜ਼ ਐਕਸਪੋਰਟ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ।[7] ਕਿਤਾਬ ਗੋਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਅਕਾਦਮਿਕ ਅਧਿਐਨ ਲਈ ਇੱਕ ਨਿਰਧਾਰਤ ਪਾਠ ਹੈ।[8]
ਦੇਵੀ ਨੂੰ 1986 ਵਿੱਚ ਦੋ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲੇ - ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਇੱਕ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਆਫ਼ ਆਨਰ ਦੇ ਨਾਲ ਮਾਸਟਰ ਕਰਾਫਟਸਮੈਨ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਤੁਲਸੀ ਸਨਮਾਨ ਪੁਰਸਕਾਰ । 2005-2006 ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਦੋ ਹੋਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ - ਸਵੀਡਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਸਮਾਜ ਕਲਿਆਣ ਸੇਵਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਲਾਇਨਜ਼ ਕਲੱਬ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਤੋਂ ਕਰਮਯੋਗੀ ਅਵਾਰਡ । ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 2007 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਸਨਮਾਨ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਕੇ, ਦੁਬਾਰਾ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Traditional Pottery Designed by Naorem Ongbi Neelamani Devi". E Pao. 2016. Retrieved 17 January 2016.
- ↑ "Padmashree Awardee - 2007 in the field of Pottery". E Pao. 18 June 2009. Retrieved 17 January 2016.
- ↑ "Padma Awards" (PDF). Ministry of Home Affairs, Government of India. 2016. Archived from the original (PDF) on 15 ਅਕਤੂਬਰ 2015. Retrieved 3 January 2016.
- ↑ "Ministry of Home Affairs, Blog report" (PDF). Ministry of Home Affairs, Government of India. 2016. Archived from the original (PDF) on 10 May 2017. Retrieved 18 January 2016.
- ↑ "Filmography of Aribam Syam Sharma". Official website. 2016. Archived from the original on 14 January 2016. Retrieved 18 January 2016.
- ↑ "Profile on Yumpu". Ministry of Foreign Affairs. 2016. Retrieved 18 January 2016.
- ↑ Jyotindra Jain, ed. (1998). Other Masters : Five Contemporary Folk and Tribal Artists of India. Handicrafts and Handlooms Exports Corporation of India. p. 88. OCLC 41132379.
- ↑ "Indian Folk and Tribal Art Practices". University of Goa. 2016. Archived from the original on 23 April 2015. Retrieved 18 January 2016.