ਬੰਜਾਰ, ਭਾਰਤ
ਬੰਜਾਰ | |
|---|---|
  ਬੰਜਾਰ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ  ਬੰਜਾਰ ਬੰਜਾਰ (ਭਾਰਤ) | |
| ਗੁਣਕ: 31°38′15″N 77°20′40″E / 31.63750°N 77.34444°E | |
| ਦੇਸ਼ |  ਭਾਰਤ |
| ਰਾਜ | ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ |
| ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ | ਕੁੱਲੂ |
| ਉੱਚਾਈ | 1,356 m (4,449 ft) |
| ਆਬਾਦੀ (2011) | |
| • ਕੁੱਲ | 1,414 |
| ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | |
| • ਸਰਕਾਰੀ | ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ |
| ਸਮਾਂ ਖੇਤਰ | ਯੂਟੀਸੀ+5:30 (IST) |
| ਪਿੰਨ ਕੋਡ | 175123 |
| ਏਰੀਆ ਕੋਡ | 01903 |
| ਵਾਹਨ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ | HP-49 |
ਬੰਜਾਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲੂ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਬੰਜਾਰ ਕੁੱਲੂ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀਆਂ ਛੇ ਤਹਿਸੀਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇਹ ਸੇਰਾਜ ਖੇਤਰ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਜੋ ਜਾਲੋਰੀ ਤੋਂ ਪਾਸ ਹੋ ਕੇ ਜੰਜ੍ਹੇਲੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਦੇਵੀ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਕੁੱਲਾਵੀ ਦੀ ਉਪ-ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸੇਰਾਜੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਸੇਰਾਜੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੀਰਥਨ ਘਾਟੀ ਅਤੇ ਜਿਭੀ ਬੰਜਾਰ ਖੇਤਰ ਦੇ ਹੀ ਹਿੱਸੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੰਜਾਰ ਨਗਰ ਤੀਰਥਨ ਘਾਟੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਬਾਜ਼ਾਰ ਹੈ।
ਤੀਰਥਨ ਨਦੀ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਕਸਬੇ ਜਿਭੀ ਵਿੱਚੋਂ ਵਗਦੀ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀ ਪੁਸ਼ਪਭਦਰਾ ਦੇ ਨਾਲ ਬੰਜਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਵਗਦੀ ਹੈ। ਬੰਜਾਰ ਕਸਬਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। 'ਬੰਜਾਰ ਮੇਲਾ' ਇਸ ਖੇਤਰ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜੋ ਹਰ ਸਾਲ ਮਈ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਤਹਿਸੀਲ ਦੇ 45 ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਆਪਣੀਆਂ ਮੁੱਖ ਲੋੜਾਂ ਲਈ ਬੰਜਾਰ ਕਸਬੇ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹਨ। ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ, ਸਰਕਾਰੀ ਡਿਗਰੀ ਕਾਲਜ, ਸਿਵਲ ਹਸਪਤਾਲ, ਬੱਸ ਅੱਡਾ, ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਉਪ ਮੰਡਲ ਮੈਜਿਸਟ੍ਰੇਟ ਦਾ ਦਫ਼ਤਰ ਹੈ।
ਬੰਜਾਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੈਲਾਨੀ ਆਕਰਸ਼ਕ ਥਾਂਵਾਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਤੀਰਥਨ ਘਾਟੀ ਦੇ ਝਰਨੇ, ਦੇਵਤਾ ਸ਼੍ਰਿੰਗਾ ਰਿਸ਼ੀ ਦਾ ਚੇਹਨੀ ਕਿਲ੍ਹਾ, ਦੇਵਤਾ ਬਾਲੋ ਨਾਗ ਦਾ ਬਾਲੋ ਮੰਦਰ, ਜਿਭੀ ਕਸਬਾ, ਜਲੋਰੀ ਪਾਸ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਅਤੇ ਮਹਾਨ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।
ਦਸੰਬਰ-ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ 0° ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੋਂ ਕੁਝ ਡਿਗਰੀ ਹੇਠਾਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੂਨ-ਜੁਲਾਈ ਦੇ ਸਿਖਰ ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ 30-34° ਤੱਕ ਵੱਧ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮਾਰਚ, ਅਪ੍ਰੈਲ, ਮਈ, ਜੂਨ, ਸਤੰਬਰ, ਅਕਤੂਬਰ, ਨਵੰਬਰ ਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਨੂੰ ਹਾਈਕਿੰਗ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੀਰਥਨ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਦੇ ਹੋਰ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਬੰਜਾਰ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਹਰ ਵਾਰ ਦੀਆਂ ਸਰਦੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਵਾਰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਬਰਫ਼ਬਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਘਾਟੀ ਦੇ ਉਤਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸ਼ੋਜਾ, ਸ਼ਾਰਚੀ, ਜਾਲੋਰੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਬਰਫ਼ਬਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਤੀਰਥਨ ਨਦੀ ਦੁਆਰਾ ਘਾਟੀ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਪਾਈਨ ਦੇ ਜੰਗਲ, ਮੱਧ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਦੇਵਦਾਰ/ਸੀਡਰ ਦੇ ਜੰਗਲ, ਉੱਪਰਲੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫਰ/ਸਪ੍ਰੂਸ/ਓਕ/ਘੋੜਾ ਚੈਸਟਨਟ/ਰੋਡੋਡੇਂਡਰਨ ਅਤੇ ਦਰਖ਼ਤ ਲਾਈਨ ਦੇ ਉੱਪਰ ਹਰੇ ਭਰੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਰਖਤ ਦਾ ਢੱਕਣ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਬਾਗਬਾਨੀ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਥਾਨਕ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਹਨ ਅਤੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਵਧ ਰਹੇ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਉਦਯੋਗ ਹਨ। ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਬਾਗਬਾਨੀ ਉਪਜ ਅਨਾਰ, ਬੇਲ, ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ, ਖੁਰਮਾਨੀ, ਪਰਸੀਮਨ, ਅਖਰੋਟ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੇਬ ਉੱਪਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਫਸਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਟਰਾਊਟ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਵੀ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।
ਜਨਸੰਖਿਆ
[ਸੋਧੋ]2001 ਤੱਕ [update] ਭਾਰਤੀ census,[1] ਬੰਜਾਰ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 1262 ਸੀ। ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 55% ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ 45% ਹੈ। ਬੰਜਾਰ ਦੀ ਔਸਤ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 84% ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਔਸਤ 59.5% ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ; 89% ਮਰਦ ਅਤੇ 78% ਔਰਤਾਂ ਸਾਖਰ ਹਨ। 8% ਆਬਾਦੀ 6 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 52% ਮਰਦ ਅਤੇ 48% ਔਰਤਾਂ ਹਨ।
ਬੰਜਾਰ ਸਬ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਸੈੱਟਅੱਪ [2]
| 1 | Year of creation of Sub Division | 1963 |
| 2 | Total Area (Hectares) | 10076 |
| 3 | Total Assembly Constituency | 24-Banjar |
| 4 | Administrative Units | |
| 4.1 | Tehsils | 1 |
| 4.2 | Sub-Tehsils | 1 |
| 4.3 | Blocks | 1 |
| 4.4 | Towns | 1 |
| 4.5 | Total Villages | 45 |
| 4.6 | Total Police Stations/Posts | 2 |
| 5 | Families | |
| 5.1 | Total Families | 10,940 |
| 5.2 | Rural Families | 10,597 |
| 5.3 | Urban Families | 343 |
| 6 | Literacy | |
| 6.1 | Total | 70.88 |
| 6.2 | Male | 83.28 |
| 6.3 | Female | 57.99 |
| 7 | Panchyati Raj | |
| 7.1 | Total Panchayats | 41 |
| 7.2 | Backward Panchayats | 7 |
| 7.3 | Zila Parishad Members | 2 |
| 7.4 | Panchayat Samiti Members | 15 |
| 7.5 | Gram Panchayat Members | 198 |
| 7.6 | Total Panchayat Secretaries | 12 |
| 7.7 | Total Panchayat Sahyaks | 22 |
| 7.8 | Total Technical Assistants | 10 |
| 8 | Agriculture | |
| 8.1 | Total Agricultural Land (Hect.) | 10,858 |
| 8.2 | Net Shown Area (Hect.) | 6,935 |
| 8.3 | Anganwaris | 45 |
| 8.4 | Primary Schools | 153 |
| 8.5 | Middle Schools | 20 |
| 8.6 | High Schools | 14 |
| 8.7 | Senior Secondary Schools | 3 |
| 8.8 | Colleges | 1 |
| 9 | Health | |
| 9.1 | P.H.C. | 3 |
| 9.2 | Sub-Centres | 18 |
| 9.3 | Hospitals | 1 |
| 9.4 | Ayurvadic Health Centres | 12 |
| 10 | Banks | |
| 10.1 | Co-operative Banks | 3 |
| 10.2 | Commercial Banks | 4 |
| 10.3 | Land Dev. Banks | 1 |
| 11 | No. of Micro Watershed Schemes | 6 |
| 11.1 | Area Covered (Hect.) | 3,701 |
ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ
[ਸੋਧੋ]ਹਾਲਾਂਕਿ ਭੁੰਤਰ ਤਕਨੀਕੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ ਹੈ, ਪਰ ਮੌਸਮ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਡਾਣਾਂ ਵਿੱਚ ਗੜਬੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਿਮਾਚਲ ਟੂਰਿਜ਼ਮ (HTPDC) ਬੱਸ ਨੂੰ ਮਨਾਲੀ ਤੱਕ ਲਿਜਾਣਾ ਤੁਹਾਡੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਬਾਜ਼ੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਬੱਸ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਆਪਰੇਟਰਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਅਤੇ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਹੈ, ਅਤੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ।
ਇੱਕ ਬਦਲਵਾਂ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਰਸਤਾ ਸ਼ਿਮਲਾ ਰਾਹੀਂ ਹੈ। ਸ਼ੋਜਾ ਵਰਗੇ ਮਨਮੋਹਕ ਪਿੰਡਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵਾਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਲਈ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਜਾਲੋਰੀ ਪਾਸ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਉਤਰ ਕੇ ਸੁੰਦਰ ਦਿਆਰ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਲਈ ਰੇਲਗੱਡੀ (ਜਾਂ ਫਲਾਈਟ) ਵੀ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਦੀਆਂ ਲਈ ਟੈਕਸੀ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਵਿਕਲਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਕਾਲਕਾ ਤੋਂ ਸ਼ਿਮਲਾ ਲਈ ਟੋਏ ਟ੍ਰੇਨ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਹੇਠਾਂ ਨੂੰ ਆਈਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Census of India 2001: Data from the 2001 Census, including cities, villages and towns (Provisional)". Census Commission of India. Archived from the original on 2004-06-16. Retrieved 2008-11-01.
- ↑ "Administrative Setup Banjar Sub-Division". Archived from the original on 18 August 2019.