ਉਪੇਂਦਰਨਾਥ ਅਸ਼ਕ
ਉਪੇਂਦਰਨਾਥ ਅਸ਼ਕ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | 14 ਦਸੰਬਰ 1910 |
| ਮੌਤ | 19 ਜਨਵਰੀ 1996 (ਉਮਰ 85) |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਤੇ ਨਾਵਲਕਾਰ |
| ਪੁਰਸਕਾਰ | ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕੈਡਮੀ ਅਵਾਰਡ (1965), ਸੋਵੀਅਤ ਲੈਂਡ ਨਹਿਰੂ ਇਨਾਮ (1972), ਇਕਬਾਲ ਅਵਾਰਡ(1996)[1] |
ਉਪੇਂਦਰਨਾਥ ਅਸ਼ਕ (ਹਿੰਦੀ: उपेन्द्रनाथ अश्क), (14 ਦਸੰਬਰ 1910 – 19 ਜਨਵਰੀ 1996)[2][3][4] ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਤੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਸਨ।
ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ
[ਸੋਧੋ]ਅਸ਼ਕ ਦਾ ਜਨਮ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਗਰ ਜਲੰਧਰ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਜਲੰਧਰ ਵਿੱਚ ਮੁਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲੈਂਦੇ ਸਮੇਂ 11 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਤੁਕਬੰਦੀ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਸਨ। ਗ੍ਰੈਜੁਏਸ਼ਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਦਾ ਕਾਰਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪਰੀਖਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਕੋਲ ਕੀਤੀ। ਅਸ਼ਕ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਾਹਿਤਕ ਜੀਵਨ ਉਰਦੂ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਲੇਖਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪ੍ਰਸਿਧ ਹੋਏ। 1932 ਵਿੱਚ ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮਚੰਦਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਉੱਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। 1933 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦੂਜਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਔਰਤ ਦੀ ਫਿਤਰਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਜਿਸਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮਚੰਦ ਨੇ ਲਿਖੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਵਿਤਾ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਪ੍ਰਭਾਤ ਪ੍ਰਦੀਪ 1938 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ। ਬੰਬਈ ਪਰਵਾਸ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਪਟਕਥਾਵਾਂ, ਸੰਵਾਦ ਅਤੇ ਗੀਤ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਵੀ ਕੀਤਾ ਪਰ ਚਮਕ-ਦਮਕ ਵਾਲੀ ਜਿੰਦਗੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਸ ਨਹੀਂ ਆਈ। 19 ਜਨਵਰੀ 1996 ਨੂੰ ਅਸ਼ਕ ਜੀ ਸੁਰਗ ਸਿਧਾਰ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1972 ਦੇ ਸੋਵੀਅਤ ਲੈਂਡ ਨਹਿਰੂ ਇਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਉਪੇਂਦਰਨਾਥ ਅਸ਼ਕ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਲੇਕਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਪਹਿਚਾਣ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਵਜੋਂ ਹੀ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ, ਡਰਾਮਾ, ਯਾਦ, ਨਾਵਲ, ਕਹਾਣੀ, ਆਲੋਚਨਾ ਆਦਿ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਖੂਬ ਸਰਗਰਮ ਰਹੇ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਹਰ ਵਿਧਾ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਇੱਕ-ਦੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਅਤੇ ਉਲੇਖਨੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਵੀ ਉਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਹਿੰਦੀ-ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੇਮਚੰਦ ਤੋਂ ਮਗਰਲੇ ਕਥਾ-ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਵਿਧਾ ਨਾਲ ਉਹ ਬੱਝਕੇ ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਵਿਧਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੀ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀਆਂ।[5] ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਜੋ ਰੂਪ ਅਸ਼ਕ ਦੇ ਨਾਵਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅਨੁਭਵੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਵਚਿੱਤਰ ਵਰਣਨ-ਸ਼ੈਲੀ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਸ਼ਕ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਚਿੰਤਨ ਦੇ ਪੱਖ ਨੂੰ ਵੇਖਕੇ ਇਹੀ ਸੁਰ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿਲਪੀ ਦੀ ਬਰੀਕ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਤਰਾਸ਼ਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਇੱਕ - ਇੱਕ ਰੇਖਾ ਤੋਂ ਉਸਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪ੍ਰਤੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[6]
ਰਚਨਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਇਕਾਂਗੀ
[ਸੋਧੋ]- ਜੈ ਪਰਾਜਯ
- ਸਵਰਗ ਦੀ ਝਲਕ
- ਛਠਾ ਬੇਟਾ
- ਪੈਂਤਰੇ
- ਕੈਦ ਔਰ ਓਡਾਨ
- ਭੰਵਰ
- ਅੰਜੋ ਦੀਦੀ
- ਅਲੱਗ ਅਲੱਗ ਰਾਸਤੇ
- ਲੋਟਾ ਹੂਆ ਦਿਨ
- ਬੜੇ ਖਿਲਾੜੀ
- ਸਾਤ ਪੁਲ
ਇਕਾਂਗੀ
[ਸੋਧੋ]- ਚਰਵਾਹੇ
- ਦੇਵਤਾਓ ਕੀ ਛਾਇਆ ਮੇਂ
- ਪਰਦਾ ਉਠਾਓ ਪਰਦਾ ਗਿਰਾਓ
- ਅੰਧੀ ਗਲੀ,
- ਸਾਹਬ ਕੋ ਜ਼ੁਕਾਮ ਹੈ
- ਪੱਕਾ ਗਾਨਾ
- ਸੂਖੀ ਡਾਲੀ
- ਨਏ ਰੰਗ ਏਕਾਂਕੀ
- ਲਕਸ਼ਮੀ ਕਾ ਸਵਾਗਤ
- ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਏਕਾਂਕੀ,
- ਤੁਫ਼ਾਨ ਸੇ ਪਹਿਲੇ,
- ਅੰਧੀ ਗਲੀ
- ਮੁਖੜਾ ਬਦਲ ਗਿਆ
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Upendra Nath Ashk". HarperCollins Publishers India. Archived from the original on 22 ਫ਼ਰਵਰੀ 2013. Retrieved 15 January 2013.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ [1] Archived 2014-01-01 at the Wayback Machine. INDIAN COUNCIL FOR CULTURAL RELATIONS, Annual Report April 2010 – March 2011
- ↑ "Ashk, Upendra Nath". Retrieved 14 January 2013.
- ↑ Kuldip Kalia (30 January 2000). "Atal Behari Bajpai you said?". The Tribune, Chandigarh, India. Retrieved 14 January 2013.
- ↑ "अश्क की कहानियां". अक्षरपर्व.
{{cite web}}: Unknown parameter|accessmonthday=ignored (help); Unknown parameter|accessyear=ignored (|access-date=suggested) (help)[permanent dead link] - ↑ "उपेन्द्रनाथ अश्क: व्यक्ति चिंतन के शिल्पी". ताप्तीलोक. Archived from the original on 2007-10-16. Retrieved 2014-01-22.
{{cite web}}: Unknown parameter|accessmonthday=ignored (help); Unknown parameter|accessyear=ignored (|access-date=suggested) (help); Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help)