ਆਗਾ ਹੈਦਰ
ਸੱਯਦ ਆਗਾ ਹੈਦਰ (ਸਯਦ ਆਗਾ ਹੈਦਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (1876-1947) ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੈਰਿਸਟਰ ਅਤੇ ਜੱਜ ਸੀ।[1] ਉਸ ਨੂੰ 1930 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਦੇਵ ਥਾਪਰ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵਰਾਮ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[2][3][4] ਉਹ ਲਾਹੌਰ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਜੱਜ ਸਨ।[5]
ਪਰਿਵਾਰ
[ਸੋਧੋ]ਹੈਦਰ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਜ਼ਰਘਮ ਹੈਦਰ (ਜਿਸ ਦੀ 12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ) ਅਤੇ ਦੋ ਧੀਆਂ, ਆਮੀਰ ਬਾਨੋ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਬਾਨੋ ਸਨ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਜੀਵਨ
[ਸੋਧੋ]ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 1876 ਵਿੱਚ ਸਹਾਰਨਪੁਰ ਦੇ ਇੱਕ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ 1904 ਵਿੱਚ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੈਂਚ ਵਿੱਚ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ 1925 ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਜੱਜ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[6][7]
ਉਹ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਦੇਵ, ਰਾਜਗੁਰੂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿਰੁੱਧ ਜੰਗ ਛੇਡ਼ਨ ਦੀ ਸੁਣਵਾਈ ਲਈ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨਲ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ। ਉਹ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨਲ ਵਿੱਚ ਇਕਲੌਤਾ ਭਾਰਤੀ ਮੈਂਬਰ ਸੀ।[8] ਟ੍ਰਿਬਿਊਨਲ ਦੇ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰ ਜਸਟਿਸ ਜੇ. ਕੋਲਡਸਟ੍ਰੀਮ ਸਨ, ਜੋ ਪੈਨਲ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਸਨ ਅਤੇ ਜਸਟਿਸ ਜੀ. ਸੀ. ਹਿਲਟਨ ਸਨ। 12 ਮਈ 1930 ਨੂੰ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਮਵਤਨਾਂ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਪੁਣਛ ਹਾਊਸ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਹੱਥਕਡ਼ੀ ਲਗਾਏ ਜਾਣ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ, ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਬੱਸ ਤੋਂ ਉਤਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਏ। ਜਸਟਿਸ ਜੇ. ਕੋਲਡਸਟ੍ਰੀਮ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਤਾਕਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਜਸਟਿਸ ਹੈਦਰ ਨੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਦਿਨ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਉੱਤੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਅਸਹਿਮਤੀ ਦਰਜ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।[9]
I was not a party to the order of the removal of the accused from the court to the jail and I was not responsible for it anyway. I disassociate myself from all that took place today in consequence of that order.
— On 12 May 1930, Justice Haider had recorded in an order.[10]
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਕੇਸ ਦੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰੀ ਦੀ ਘਾਟ 'ਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਜਤਾਇਆ ਸੀ। ਜਸਟਿਸ ਆਗਾ ਹੈਦਰ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨਲ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਗਵਾਹਾਂ ਤੋਂ ਨੇਡ਼ਿਓਂ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਦੋ ਯੂਰਪੀਅਨ ਜੱਜਾਂ ਦੇ ਉਲਟ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।[11][12] ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਜੱਜਾਂ ਨਾਲ ਅਸਹਿਮਤੀ ਜਤਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਜਸਟਿਸ ਹੈਦਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਮੈਂ ਇੱਕ ਜੱਜ ਹਾਂ, ਕਸਾਈ ਨਹੀਂ।[13][14]
ਸੱਯਦ ਆਗਾ ਹੈਦਰ ਦੀ ਮੌਤ 5 ਫਰਵਰੀ 1947 ਨੂੰ ਸਹਾਰਨਪੁਰ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੋਈ।[15]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Vaidya Śyāma Lāla Kauśika (1990). Jilā Sahāranapura meṃ svātantrya saṅgrāma. Svarājya Mandira. p. 135.
- ↑ Daniyal, Shoaib (23 Mar 2016). "'The man who goes on a hunger strike has a soul': When Jinnah defended Bhagat Singh". Scroll.in.
- ↑ Kuldip Nayar (2000). The Martyr. Har-Anand Publications. p. 110. ISBN 9788124107003.
- ↑ "फांसी पर नहीं किए हस्ताक्षर, पद त्यागना मंजूर" (in Hindi). Meerut: Amar Ujala. 14 August 2020.
{{cite news}}: CS1 maint: unrecognized language (link) - ↑ "Appointment of the Hon'ble Mr. Justice Agha Haidar, Barrister-at-Law, as a permanent Judge of the Lahore High Court". Abhilekh-patal.in. 1931.
- ↑ "Appointment of the Hon'ble Mr. Justice Agha Haidar, Barrister-at-Law, as a permanent Judge of the Lahore High Court". Abhilekh-patal.in. 1931."Appointment of the Hon'ble Mr. Justice Agha Haidar, Barrister-at-Law, as a permanent Judge of the Lahore High Court". Abhilekh-patal.in. 1931.
- ↑ Kazmi, S.M.A. "Bhagat Singhs: Complaints of relatives grow".
- ↑ Kuldip Nayar (2000). The Martyr. Har-Anand Publications. p. 110. ISBN 9788124107003.Kuldip Nayar (2000). The Martyr. Har-Anand Publications. p. 110. ISBN 9788124107003.
- ↑ Kazmi, S.M.A. "Bhagat Singhs: Complaints of relatives grow".Kazmi, S.M.A. "Bhagat Singhs: Complaints of relatives grow".
- ↑ A. G. Noorani (2005). Indian Political Trials, 1775-1947 . Issue 66. Oxford University Press. p. 33. ISBN 978-0-19-567215-2.
the sole Indian member, an independent-minded Justice Sayad Agha Haider of the Lahore Court, was removed from the Tribunal. Justice Haider had, on 12 May 1930, recorded in an order: I was not a party to the Order of the removal of the accused from the Court to the Jail and I was not responsible for it in anv wav. I dissociate myself from all that...
- ↑ Daniyal, Shoaib (23 Mar 2016). "'The man who goes on a hunger strike has a soul': When Jinnah defended Bhagat Singh". Scroll.in.Daniyal, Shoaib (23 March 2016). "'The man who goes on a hunger strike has a soul': When Jinnah defended Bhagat Singh". Scroll.in.
- ↑ Abuzar Salman Khan Niazi (13 February 2017). "The mis-trial of Bhagat Singh". Pakistan Today. Archived from the original on 21 ਅਕਤੂਬਰ 2021. Retrieved 7 ਜੂਨ 2024.
Fifth, the viceroy exercised undue influence on the Tribunal as Justice Syed Agha Haider was removed from the Tribunal, when he tried to closely question the prosecution witnesses and detached himself from the Tribunal's order of removal of the accused from the court.
- ↑ A. G. Noorani (28 January 2018). "When Jinnah fought for Bhagat Singh". Asian Age.
- ↑ "I'm a judge, not a butcher: When Justice Agha dissented with British Judges in Bhagat Singh Case". Cineink. 15 June 2019.
- ↑ "एक ऐसे जस्टिस जिन्होंने शहीद भगत सिंह को फांसी नहीं लिखी, बल्कि अपना इस्तीफा लिख दिया !" (in Hindi). JPP News. 11 September 2021. Archived from the original on 17 ਸਤੰਬਰ 2021. Retrieved 7 ਜੂਨ 2024.
{{cite news}}: CS1 maint: unrecognized language (link)