ਆਸਨ

ਸੁਵਿਧਾਪੂਰਵਕ ਇੱਕ ਚਿੱਤ ਅਤੇ ਸਥਿਰ ਹੋਕੇ ਬੈਠਣ ਨੂੰ ਆਸਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਸਨ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਮਤਲੱਬ ਹੈ - ਬੈਠਣਾ, ਬੈਠਣ ਦਾ ਆਧਾਰ, ਬੈਠਣ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਰਿਕ੍ਰੀਆ ਆਦਿ।

ਪਾਂਤਜਲ ਯੋਗਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਵਿਵ੍ਰੱਤ ਅਸ਼ਟਾਂਗਯੋਗ ਵਿੱਚ ਆਸਨ ਦਾ ਸਥਾਨ ਤੀਸਰੀ ਅਤੇ ਗੋਰਕਸ਼ਨਾਥਾਦਿ ਦੁਆਰਾ ਬਦਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸ਼ਡੰਗਯੋਗ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਹੈ। ਚਿੱਤ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ, ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਸੁਖ ਲਈ ਇਸ ਕਰਿਆ ਦਾ ਵਿਧਾਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।

ਵੱਖਰਾ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਆਸਨ ਦੇ ਲੱਛਣ ਹਨ - ਉੱਚ ਸਿਹਤ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ, ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ, ਪ੍ਰਾਣਾਇਆਮਾਦਿ ਉੱਤਰਵਰਤੀ ਸਾਧਨਕਰਮੋਂ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ, ਸਥਿਰਤਾ, ਸੁਖ ਫਰਜ ਆਦਿ। ਪੰਤਜਲਿ ਨੇ ਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਸੁਖ ਨੂੰ ਲੱਛਣਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੰਨਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਇਤਨਸ਼ੈਥਿਲਿਅ ਅਤੇ ਈਸਵਰ ਵਿੱਚ ਮਨ ਲਗਾਉਣ ਵਲੋਂ ਇਸ ਦੀ ਸਿੱਧਿ ਬਤਲਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਸਿੱਧ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਦਵੰਦਵੋਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਰੀਰ ਉੱਤੇ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ। ਪਰ ਪਤੰਜਲਿ ਨੇ ਆਸਨ ਦੇ ਭੇਤਾਂ ਦਾ ਚਰਚਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਆੱਖਾਤਾਵਾਂਨੇ ਅਨੇਕ ਭੇਤਾਂ ਦਾ ਚਰਚਾ (ਜਿਵੇਂ - ਪਦਮਾਸਨ, ਭਦਰਾਸਨ ਆਦਿ) ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਆਸਣਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਸਾਧਨਾਤਮਕ ਸਾਹਿਤ (ਅਹਿਰਬੁਧੰਨਿ, ਵਵੈਸ਼ਣਵ ਵਰਗੀਸੰਹਿਤਾਵਾਂਅਤੇ ਪਾਂਚਰਾਤਰ ਜਿਵੇਂ ਵਵੈਸ਼ਣਵ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਹਠਯੋਗਪ੍ਰਦੀਪਿਕਾ, ਘੇਰੰਡਸੰਹਿਤਾ, ਆਦਿ) ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।