ਉਮਾ ਤੁਲੀ
ਉਮਾ ਤੁਲੀ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Uma Tuli) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਸੇਵਿਕਾ, ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਅਤੇ ਅਮਰ ਜਯੋਤੀ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਟਰੱਸਟ,[1] ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਦਿੱਲੀ-ਅਧਾਰਤ ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਪਾਹਜ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪੁਨਰਵਾਸ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।[2][3][4][5] ਉਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ, 2012 ਵਿੱਚ, ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਦੇ ਚੌਥੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[6]
ਜੀਵਨੀ
[ਸੋਧੋ]ਉਮਾ ਤੁਲੀ ਦਾ ਜਨਮ 3 ਮਾਰਚ 1943 ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਤੁਲੀ ਗੋਤ ਦੇ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ ਖੱਤਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਜੀਵਾਜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਗਵਾਲੀਅਰ ਤੋਂ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮਾਨਚੈਸਟਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਿੱਖਿਆ (MEd) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਡਾਕਟਰੇਟ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।[7] ਉਸਨੇ 30 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਨ ਦਾ ਕਰੀਅਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਤੁਲੀ ਨੇ 1981 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਤਨਖਾਹ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ ਬੱਚਤ ਨਾਲ ਅਮਰ ਜੋਤੀ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਟਰੱਸਟ,[8] ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।[9] ਸੰਸਥਾ, ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਪਾਹਜ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸੰਮਲਿਤ ਸਿੱਖਿਆ, ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ, ਕਿੱਤਾਮੁਖੀ ਸਿਖਲਾਈ, ਰੁਜ਼ਗਾਰ, ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦਾ ਸਿੰਗਲ ਵਿੰਡੋ ਪ੍ਰਦਾਤਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਫਿਜ਼ੀਓਥੈਰੇਪੀ ਦੇ ਕੋਰਸਾਂ ਲਈ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨਾਲ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਰੋਹੈਮਪਟਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨਾਲ ਅਤੇ ਮਨੀਪਾਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਭੋਜ ਓਪਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਓਪਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨਾਲ ਵੀ ਨੈੱਟਵਰਕ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਗਵਾਲੀਅਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਖਾ ਹੈ।
ਉਮਾ ਤੁਲੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਗੈਰ-ਨੌਕਰਸ਼ਾਹ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਪਾਹਜ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ਚੀਫ਼ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ,[10] ਇਸ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਉਹ 2001 ਤੋਂ 2005 ਤੱਕ ਰਹੀ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਮੋਬਾਈਲ ਅਦਾਲਤਾਂ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ, ਬੱਸ ਅਤੇ ਰੇਲਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਰਿਆਇਤੀ ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਅਪੰਗਤਾ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟਾਂ ਦੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਰਹਿਤ ਵੰਡ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਸਥਾਨਾਂ ਨੂੰ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਲਈ ਯਤਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਅਪਾਹਜ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਹੁੰਚ ਹੋ ਸਕੇ। ਉਸਨੇ 1978 ਦੇ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਪਰੇਡ ਵਿੱਚ ਹੋਮ ਗਾਰਡਜ਼ ਦੀ ਟੁਕੜੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਕਮਾਂਡਰ ਸੀ। 1995 ਦੇ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਪਰੇਡ ਵਿੱਚ ਅਮਰ ਜੋਤੀ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਉਸਦੇ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਪਾਹਜ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਪੰਜ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਸਪੋਰਟਸ ਮੀਟ ਦੇ ਆਯੋਜਨ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਦੀ ਵੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਅਪਾਹਜ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਆਮ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਹ 2000 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਗ, ਚੈੱਕ ਗਣਰਾਜ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ 5ਵੀਂ ਅਬਿਲੰਪਿਕਸ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਦਲ ਦੀ ਆਗੂ ਸੀ ਅਤੇ 2003 ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ 6ਵੀਂ ਅਬਿਲੰਪਿਕਸ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਟੀਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਅਮਰ ਜੋਤੀ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ। ਤੁਲੀ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੇਖ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦ ਸਪਿਰਿਟ ਟ੍ਰਾਇੰਫਸ ਐਂਡ ਬੈਟਰ ਕੇਅਰ ਆਫ਼ ਚਿਲਡਰਨ ਵਿਦ ਲੋਕੋਮੋਟਰ ਡਿਸਏਬਿਲਟੀ[11] ਅਤੇ ਕਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੈਮੀਨਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਪਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Amar Jyoti". Amar Jyoti Charitable Trust. 2014. Retrieved 8 December 2014.
- ↑ "Elets". Elets. 2014. Retrieved 8 December 2014.
- ↑ "AJCT Bio". AJCT. 2014. Archived from the original on 19 ਅਕਤੂਬਰ 2014. Retrieved 8 December 2014.
- ↑ "Atul Vidyalaya Documentary of Dr Uma Tuli". Video. 25 September 2013. Retrieved 8 December 2014 – via YouTube.
- ↑ "UNESCO". UNESCO. 2014. Retrieved 8 December 2014.[permanent dead link]
- ↑ "Padma Shri" (PDF). Padma Shri. 2014. Archived from the original (PDF) on 15 ਅਕਤੂਬਰ 2015. Retrieved 11 November 2014.
- ↑ "Global Skill Summit" (PDF). Global Skill Summit. 2014. Archived from the original (PDF) on 14 ਦਸੰਬਰ 2014. Retrieved 8 December 2014.
- ↑ "UN Special". UN Special. 2014. Retrieved 8 December 2014.
- ↑ "Interview 1". Gyan Yathra. 8 May 2012. Archived from the original on 15 ਦਸੰਬਰ 2014. Retrieved 8 December 2014.
- ↑ "Interview 2". Gyan Yatra. 21 May 2012. Archived from the original on 15 ਦਸੰਬਰ 2014. Retrieved 8 December 2014.
- ↑ "SETU". SETU. 2014. Retrieved 9 December 2014.