ਊਸ਼ਾ ਰਾਣੀ ਹੂਜਾ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਅਜ਼ਾਦ ਗਿਆਨਕੋਸ਼ ਤੋਂ

ਊਸ਼ਾ ਰਾਣੀ ਹੂਜਾ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Usha Rani Hooja; 18 ਮਈ 1923 – 22 ਮਈ 2013)[1] ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਜ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮੂਰਤੀਕਾਰ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਰੀਜੈਂਟ ਸਟ੍ਰੀਟ ਪੌਲੀਟੈਕਨਿਕ ਵਿੱਚ ਮੂਰਤੀ ਕਲਾ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ "ਗੀਤ ਅਤੇ ਮੂਰਤੀ" ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਕੰਮ ਕਈ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਸੀ।

ਕੈਰੀਅਰ[ਸੋਧੋ]

ਇੱਕ ਮੂਰਤੀਕਾਰ ਵਜੋਂ ਊਸ਼ਾ ਰਾਣੀ ਦਾ ਕੈਰੀਅਰ ਸੇਂਟ ਸਟੀਫਨਜ਼ ਤੋਂ ਫਿਲਾਸਫੀ ਵਿੱਚ ਐਮਏ ਨਾਲ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਮੌਕਾ ਮਿਲਣ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਉਸਨੇ ਦਿੱਲੀ ਪੌਲੀਟੈਕਨਿਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੂਰਤੀ ਕਲਾ ਦੇਖੀ ਅਤੇ ਤੁਰੰਤ ਭਰਮਾਇਆ ਗਿਆ। ਜਲਦੀ ਹੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਆਰਾਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਇਸ ਲਾਗੂ ਹਾਈਬਰਨੇਸ਼ਨ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮੂਰਤੀ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਣ ਦਿੱਤਾ। ਸਿਧਾਂਤਕ ਸਮਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਹਾਰਕ ਆਇਆ - ਸਾਲ 1949 ਅਤੇ 1954 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਰੀਜੈਂਟ ਸਟਰੀਟ ਪੌਲੀਟੈਕਨਿਕ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਜੈਕਬ ਐਪਸਟੀਨ ਦੇ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਓਪਨ ਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਂਕੁਸੀ ਦੇ ਪੈਰਿਸ ਸਟੂਡੀਓ ਵਿੱਚ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਸੀ।

ਜੀਵਨ[ਸੋਧੋ]

ਉਸਨੇ 1949 ਵਿੱਚ ਭੂਪੇਂਦਰ ਹੂਜਾ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। ਵਾਪਸ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਪਰਿਵਾਰ 1959 ਵਿੱਚ ਜੈਪੁਰ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਿੱਥੇ ਊਸ਼ਾ ਰਾਣੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਲੰਮਾ ਜੀਵਨ ਰਚਨਾਵਾਂ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਤੇ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਸੰਖੇਪ ਜਾਂ ਜੀਵਨ-ਆਕਾਰ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡਾ ਹੋਵੇ। ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਤੇ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਸਾਹਸੀ, ਉਸਨੇ ਕਾਂਸੀ, ਲੋਹਾ, ਫਾਈਬਰ-ਗਲਾਸ, ਕੰਕਰੀਟ, ਪੱਥਰ, ਪਲਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਪੈਰਿਸ ਅਤੇ ਸਕ੍ਰੈਪ ਮੈਟਲ ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮਾਡਲਿੰਗ ਦੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਲਾਸੀਕਲ ਭਾਰਤੀ ਮੂਰਤੀ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਰੁਝਾਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਪਾੜਾ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ 1990 ਵਿੱਚ ਰਾਜਸਥਾਨ ਲਲਿਤ ਕਲਾ ਅਕਾਦਮੀ ਦੀ ਫੈਲੋ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਉੱਤਮਤਾ ਲਈ ਇਚਲਕਰੰਜੀ ਦੀ FIE ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਜੈਪੁਰ ਵਿੱਚ, ਊਸ਼ਾ ਰਾਣੀ ਦੇ ਸਮਾਰਕ ਜਨਤਕ ਕੰਮ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਬਣ ਗਏ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜੈਪੁਰ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਅਤੇ ਕੋਟਾ ਵਿੱਚ ਗਰੁੜ (ਈਗਲ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਅਵਾਰਡ[ਸੋਧੋ]

  • ਰਾਜਸਥਾਨ ਲਲਿਤ ਕਲਾ ਅਕਾਦਮੀ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ 1990;
  • ਰਾਜਸਥਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਅਵਾਰਡ 1982;
  • ਮੇਵਾੜ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਸੱਜਣ ਸਿੰਘ ਅਵਾਰਡ 1985:
  • ਅਨੁਭਵੀ ਕਲਾਕਾਰ AIFACS ਅਵਾਰਡ, 1988।
  • FIE ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਫਾਰ ਐਕਸੀਲੈਂਸ ਇਨ ਸਕਲਪਚਰ 1993 ਵਿੱਚ। ਇਚਲਕਰਨਜੀ

ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]

  1. "Sculptor Hooja passes away - NATIONAL - The Hindu". The Hindu. 23 May 2013.