ਕੁਪੋਸ਼ਣ
| Malnutrition | |
|---|---|
| ਵਰਗੀਕਰਨ ਅਤੇ ਬਾਹਰਲੇ ਸਰੋਤ | |
| ਮੈੱਡਲਾਈਨ ਪਲੱਸ (MedlinePlus) | 000404 |
| ਈ-ਮੈਡੀਸਨ (eMedicine) | ped/1360 |
| MeSH | D044342 |
ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਇੱਕ ਸਰੀਰਕ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਖਾਣੇ ਵਿੱਚ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1][2] ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਕਾਰਬੋਹਾਈਡ੍ਰੇਟ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਅਤੇ ਖਣਿਜ ਤੱਤ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।[2][3] ਸੰਨ 2017 ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ 815 ਮਿਲੀਅਨ (ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦੇ 11 %) ਲੋਕ ਅਲਪਪੋਸ਼ਣ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਸਨ।ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਦੀ ਇਸ ਬੀਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਔਰਤ ਵਰਗ ਨੂੰ ਗਰਭਪਾਤ,ਲਕੋਰੀਆ,ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਿਸਹਤ ਅਤੇ ਪਰਵਰਿਸ਼, ਆ-ਸੰਤੁਲਿਤ ਿਵਕਾਸ ਆਦਿ ਅਲਾਹਮਤਾਂ ਦਰਪੇਸ਼ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।[4] ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੰਨ 1990 ਤੋਂ 176 ਮਿਲੀਅਨ ਦੀ ਕਮੀ ਆਈ ਜਦੋਂ 23% ਲੋਕ ਅਲਪਪੋਸ਼ਣ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਸਨ।[5][6] ਸੰਨ 2012 ਵਿੱਚ ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਇੱਕ ਬਿਲੀਅਨ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਿਟਾਮਿਨਾਂ ਅਤੇ ਖਣਿਜਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਸੀ।[7]
ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਦੀ ਪਛਾਣ[ਸੋਧੋ]
ਜੇਕਰ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਦੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਤੱਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
1. ਸਰੀਰ ਦੇ ਵਾਧੇ ਦਾ ਰੁਕਣਾ
2. ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਢਿੱਲਾ ਹੋਣਾ ਜਾਂ ਸੁੰਗੜਨਾ।
3. ਝੁਰੜੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪੀਲੀ ਚਮੜੀ।
4. ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਥਕਾਵਟ।
5. ਮਨ ਵਿੱਚ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦੀ ਕਮੀ, ਚਿੜਚਿੜਾਪਨ ਅਤੇ ਘਬਰਾਹਟ।
6. ਵਾਲ ਖੁਸ਼ਕ ਅਤੇ ਬੇਚਮਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
7. ਚਿਹਰਾ ਫਿੱਕਾ, ਅੱਖਾਂ ਸੁੰਨੀਆਂ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਕਾਲੇ ਘੇਰੇ ਬਣ ਜਾਣ।
8. ਸਰੀਰ ਦਾ ਭਾਰ ਘਟਣਾ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ।
9. ਨੀਂਦ ਅਤੇ ਪਾਚਨ ਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਗੜਬੜੀ।
10. ਬਾਹਾਂ ਅਤੇ ਲੱਤਾਂ ਦਾ ਪਤਲਾ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਪੇਟ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹੋਣਾ ਜਾਂ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਸੋਜ (ਅਕਸਰ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ)। ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ. ਉਹ ਪੋਸ਼ਣ ਸੰਬੰਧੀ ਕਮੀਆਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਖੁਰਾਕ ਸੰਬੰਧੀ ਸੋਧਾਂ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦੇਵੇਗਾ।
ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਦੇ ਕਾਰਨ[ਸੋਧੋ]
ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੱਡੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਗਰੀਬੀ ਹੈ। ਪੈਸੇ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਗਰੀਬ ਲੋਕ ਦੁੱਧ, ਫਲ, ਘਿਓ ਆਦਿ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਚੀਜ਼ਾਂ ਖਰੀਦਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਹਨ। ਕਈ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਦਾਣਿਆਂ ਨਾਲ ਹੀ ਪੇਟ ਭਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਗਰੀਬੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅਗਿਆਨਤਾ ਅਤੇ ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪਿੰਡਾਂ, ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਖੁਦ ਵੀ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਖਾਣੇ ਵਿਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਖੁਦ ਵੀ ਇਸ ਬੀਮਾਰੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਦੌਰਾਨ ਲਾਪਰਵਾਹੀ[ਸੋਧੋ]
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਰ ਤਿੰਨ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤ ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਕਾਰਨ ਅਨੀਮੀਆ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀਆਂ। ਸਹੀ ਪੋਸ਼ਣ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਵਿੱਚ, ਗਰਭਵਤੀ ਮਾਵਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਅਣਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਵੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਅਤੇ ਰੋਗੀ ਬਣਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਭੋਜਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਕਸਰ ਔਰਤਾਂ ਪੂਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਪੇਟ ਪਾਲਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਬਚਿਆ ਹੋਇਆ ਸੁੱਕਾ ਭੋਜਨ ਖਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਨਾਕਾਫ਼ੀ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "malnutrition", ਡਾਰਲੈਂਡ ਦੀ ਮੈਡੀਕਲ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ
- ↑ 2.0 2.1 Facts for life (PDF) (4th ed. ed.). New York: United Nations Children's Fund. 2010. pp. 61 and 75. ISBN 978-92-806-4466-1. Archived from the original (PDF) on 2018-12-12. Retrieved 2015-06-09.
{{cite book}}:|edition=has extra text (help);|first1=missing|last1=(help); Unknown parameter|dead-url=ignored (help) - ↑ Young, E.M. (2012). Food and development. Abingdon, Oxon: Routledge. pp. 36–38. ISBN 9781135999414.
- ↑ "The State of Food।nsecurity in the World 2017". Food and Agricultural Organization of the United Nations. Retrieved June 19, 2018.
- ↑ "The State of Food।nsecurity in the World 2017". Food and Agricultural Organization of the United Nations. Retrieved June 19, 2018.
- ↑ "Global hunger declining, but still unacceptably high।nternational hunger targets difficult to reach" (PDF). Food and Agriculture Organization of the United Nations. September 2010. Retrieved July 1, 2014.
- ↑ "An update of 'The Neglected Crisis of Undernutrition: Evidence for Action'" (PDF). www.gov.uk. Department for।nternational Development. Oct 2012. Retrieved July 5, 2014.