ਕੁੰਜਪੁਰਾ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ (1772)
| ਕੁੰਜਪੁਰਾ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Belligerents | |||||||
 ਦਲ ਖਾਲਸਾ (ਸਿੱਖ ਫੌਜ) |
 ਮੁਗਲ ਸੁਲਤਾਨਮਦਦ ਕੀਤੀ:  ਦੁਰਾਨੀ ਰਾਜ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ | ||||||
| Commanders and leaders | |||||||
|
ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆਦਾਨਾ ਸਿੰਘ ਲੱਜਾ ਸਿੰਘ |
ਮੁਗਲ ਅਲੀ ਖਾਨਦਿਲਾਵਰ ਅਲੀ ਖਾਨ ਸ਼ੇਖ ਕਬੀਰ ਜੀਵਨ ਖਾਨਜਾਨਕੋ ਰਾਓ ਦਲੇਰ ਖਾਨ | ||||||
| Strength | |||||||
| 6,000[1] |
12,000 ਮੁਗਲ 6,000 ਅਫਗਾਨ 1,000 ਮਰਾਠਾ 500 ਦਲੇਰ ਖਾਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੁੱਲ:19,500[1] | ||||||
| Casualties and losses | |||||||
| 500+ | 500+ | ||||||
| 500 ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਮਾਰੇ ਗਏ[1] | |||||||
ਕੁੰਜਪੁਰਾ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਅਪਰੈਲ ਤੋਂ ਮਈ 1772 ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਮੁਗ਼ਲ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਮੁਗ਼ਲ ਅਫਗਾਨ ਅਤੇ ਮਾਰਥਾ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ 14 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਸੀ।
ਪਿਛੋਕੜ
[ਸੋਧੋ]1770 ਵਿੱਚ, ਨਜੀਬ ਅਦ-ਦੌਲਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਜ਼ਬੀਤਾ ਖਾਨ ਰੋਹਿਲਾ ਦਾ ਮੁਖੀ ਬਣ ਗਿਆ। [2] ਸਾਲ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਲੁੱਟਿਆ ਅਤੇ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। [3]
ਮੁਗ਼ਲ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ ਨਿਜ਼ਾਮ-ਉਲ-ਮੁਲਕ, ਆਸਫ਼ ਜਾਹ ਪਹਿਲੇ ਦਾ ਤੀਜਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਸਰਹਿੰਦ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਰਾਠਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ 1,000 ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨੀਆਂ ਨੇ 6,000 ਫੌਜਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲਾਇਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਨੇ ਲਗਭਗ 19,000 ਆਦਮੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਫੌਜ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਜਮਨਾ ਪਾਰ ਕਰ ਗਿਆ ਅਤੇ 2 ਦਿਨ ਨਦੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਰੁਕਿਆ। 600 ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਭੱਜ ਗਏ। ਦਲੇਰ ਖਾਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੁੰਜਪੁਰਾ ਤੋਂ 500 ਸਿਪਾਹੀ ਉਸ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।
ਘੇਰਾਬੰਦੀ
[ਸੋਧੋ]ਕੁੰਜਪੁਰਾ ਦੇ ਨੇੜੇ, ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ, ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ, ਦਾਨਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਲੱਜਾ ਸਿੰਘ ਨੇ 6,000 ਘੋੜ ਸਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਮੁਗਲ ਅਲੀ ਖਾਨ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ |। ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਭਿਆਨਕ ਲੜਾਈ ਚਲਦੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੇ 500 ਆਦਮੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਰਾਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਮੁਗਲ ਅਲੀ ਖਾਨ ਅਤੇ ਦਲੇਰ ਖਾਨ ਨੇ ਕਿਲੇ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕੀਤੀ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ। 13 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। 14ਵੇਂ ਦਿਨ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ। [4] [5]
ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ
[ਸੋਧੋ]ਦਲੇਰ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਮੁਗ਼ਲ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਜਾਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਦਿੱਲੀ ਪਰਤ ਆਇਆ। ਇਸ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਨੇ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸ਼ਾਹ ਆਲਮ ਦੂਜੇ ਅਤੇ ਮਰਾਠਾ ਮੁਖੀ ਜਾਨਕੋ ਰਾਓ ਨੂੰ ਡਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਜੈਨਕੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਤੁਰੰਤ ਪਾਣੀਪਤ ਅਤੇ ਕਰਨਾਲ ਵੱਲ ਵਧਿਆ। [4] [5]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ 1.0 1.1 1.2 Hari Ram Gupta (1944). History Of The Sikhs 1769 1799. pp. 46–47.
- ↑ Rule of Shah Alam, 1759-1806 The Imperial Gazetteer of India, 1909, v. 2, p. 411.
- ↑ Surjit Singh Gandhi (1999). Sikhs In The Eighteenth Century. Singh Bros. p. 579. ISBN 9788172052171.
- ↑ 4.0 4.1 Satish Chandra Mittal (1986). Haryana, a Historical Perspective. p. 6. ISBN 9788171560837. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; name ":0" defined multiple times with different content - ↑ 5.0 5.1 Buddha Prakash (1967). Glimpses Of Hariyana. p. 64. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; name ":1" defined multiple times with different content
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
[ਸੋਧੋ]- ਨਿਹੰਗ
- ਸ਼ਹੀਦੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ