ਘੜੀਆਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
 |
ਘੜੀ-ਉਦਯੋਗ ਦੀ ਵਿਕਾਸਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭੱਜਿਆ ਵਿੱਚ ਵਿਭਕਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:
1. ਅਰੰਭ ਦਾ ਕਾਲ (ਈਸਾ ਦੀਆਂ 10ਵੀਆਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਲੋਂ ਲੈ ਕੇ 18ਵੀਆਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਤੱਕ ਦਾ ਕਾਲ), ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰਾ ਅੰਵੇਸ਼ਕੋਂ ਨੇ ਘੜੀ ਉਸਾਰੀ ਦੀ ਨਵੀਂ ਨਵੀਂ ਵਿਧੀਆਂ ਬਤਲਾਈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਤਰੀਕੇ ਵਲੋਂ ਘੜੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਦਾ ਰੂਪਾਂ ਦੇ ਉਸਾਰੀ ਕਰਣ ਦਾ ਜਤਨ ਕੀਤਾ। ਕੁੱਝ ਆਰੰਭਕ ਘੜੀਆਂ ਕੇਵਲ ਸਿੰਧਾਤੋਂ ਦੇ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਵਲੋਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸਨ; ਵਪਾਰਕ ਪੈਮਾਨੇ ਉੱਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਉਸਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਅਜਿਹੇ ਕੋਸ਼ਸ਼ਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜ਼ੋਰ ਯੂਰੋਪ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੀ।
2. ਮਧਿਅਕਾਲ (ਸੰਨ 1800 ਵਲੋਂ 1900 ਤੱਕ) ਵਿੱਚ ਘੜੀ ਉਸਾਰੀ ਉਦਯੋਗ ਅਰੰਭ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਘੜੀ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਪੁਰਜੇ ਹੱਥ ਵਲੋਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯੰਤਰਸ਼ਾਲਾ (ਫੈਕਟਰੀ) ਵਿੱਚ ਲਿਆਕੇ ਥਾਂ ਸਿਰ ਜੋੜ ਸੰਵਾਰਕੇ ਘੜੀ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।
3. 24ਵੀਆਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿੱਚ ਘੜੀਆਂ ਦਾ ਉਸਾਰੀ ਪੂਰਾ ਜੰਤਰਿਕ ਵਿਧੀਆਂ ਵਲੋਂ ਵਪਾਰਕ ਪੈਮਾਨੇ ਉੱਤੇ ਹੋਣ ਲਗਾ ਅਤੇ ਯੂਰੋਪ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਘੜੀ ਉਸਾਰੀ ਉਦਯੋਗ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਦਯੋਗੋਂ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਲੱਗੀ। ਇਸ ਮਿਆਦ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਘੜੀਆਂ, ਦਾਬ-ਬਿਜਲੀ-ਘੜੀਆਂ (piezzo-electric clocks) ਇਤਆਦਿ ਅਨੇਕ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਘੜੀਆਂ ਦਾ ਖੋਜ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਹੁਣ ਘੜੀ ਦਾ ਸਬਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਉੱਨਤ ਰੂਪ, ਪਰਮਾਂਵੀਏ ਘੜੀ, ਵੀ ਪਰਿਕਲਿਪਤ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ।
ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਘੜੀ ਉਦਯੋਗ
[ਸੋਧੋ]_-_Walters_5817_-_View_C.jpg)
ਰਪ ਵਿੱਚ ਘੜੀ ਉਸਾਰੀ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਪਹਿਲਾਂ (17ਵੀਆਂ ਅਤੇ 18ਵੀਆਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ 'ਚ) ਗਰੇਟ ਬਰੀਟੇਨ ਅਤੇ ਫ਼ਰਾਂਸ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਵਲੋਂ ਘੱਟ ਮੂਲਿਅਵਾਲੀ ਘੜੀਆਂ ਦੇ ਆਯਾਤ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਘੜੀ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਧੱਕਾ ਲਗਾ। ਦੂਸਰਾ ਵਿਸ਼ਵਿਉੱਧ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਵਿੱਚ ਬਰੀਟੇਨ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉੱਥੇ ਦੇ ਮ੍ਰਤਪ੍ਰਏ ਘੜੀ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਜੁਆਇਆ ਕੀਤਾ। ਅਨੇਕ ਨਵੇਂ ਘੜੀ ਉਸਾਰੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਠਾਨ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਉੱਤੇ ਉਸਾਰੀ ਕਾਰਜ ਅਰੰਭ ਕਰਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਸੀ ਸਮੇਂ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ, ਅਮਰੀਕਾ, ਵਿੱਚ ਕਾਢ ਕਢੀ ਬਿਜਲੀ ਘੜੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਧਣ ਲਗਾ। ਬਰੀਟੇਨ ਨੇ ਇਸ ਵੱਲ ਵੀ ਆਪਣਾ ਹੱਥ ਵਧਾਇਆ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਹੀ ਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਘਡੀਆਂ ਦੇ ਉਸਾਰੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸਥਾਨ ਸਰਵਸ੍ਰੇਸ਼ਠ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਸੰਪ੍ਰਤੀ ਲੰਦਨ, ਕਵੇਂਟਰੀ, ਲਿਵਰਪੂਲ, ਮੈਨਚੇਸਟਰ, ਬਰਮਿੰਘਮ, ਪ੍ਰੇਸਟਨ, ਗਲਾਸਗੋ ਅਤੇ ਡੰਡੀ ਘੜੀ ਨਿਰਮਣ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਹਨ।
ਬਰੀਟੇਨ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਸਵਿਟਜਰਲੈਂਡ, ਫ਼ਰਾਂਸ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਘੜੀ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਹਨ। ਘੜੀ ਦੇ ਪੁਰਜੀਆਂ ਦੇ ਉਸਾਰੀ ਵਿੱਚ ਸਵਿਟਜਰਲੈਂਡ ਦਾ ਸਥਾਨ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸਰਵਪ੍ਰਥਮ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਦੀ ਬਣੀ ਘੜੀਆਂ ਸੱਬਤੋਂ ਉੱਤਮ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੋਂ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਆਮ ਤੌਰ: ਸਾਰੇ ਘੜੀ ਉਦਯੋਗ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੁਰਜੀਆਂ ਦਾ ਨਿਰਿਆਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ, ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਘੜੀ ਉਦਯੋਗ
[ਸੋਧੋ]ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ, ਅਮਰੀਕਾ, ਵਿੱਚ ਘੜੀ ਉਦਯੋਗ ਦਾ ਜਨਮ ਕਨੇਕਟਿਕਟ (Connecticut) ਦੇ ਏਲ ਟੇਰੀ (El Terry, ਸੰਨ 1772-1852) ਦੁਆਰਾ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਲੱਕੜੀ ਦੀ ਘੜੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਵੇਚਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਜੰਤਰਿਕ ਵਿਧੀਆਂ ਵਲੋਂ ਘੜੀ ਦਾ ਉਸਾਰੀ ਸਰਵਪ੍ਰਥਮ ਉਸੀ ਨੇ ਅਰੰਭ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਸਹਾਇਕ ਸੇਠ ਟੌਮਸ (Seth Thomas) ਦੂਜਾ ਘੜੀ ਉਦਯੋਗਪਤੀ ਹੋਇਆ। ਲਗਭਗ ਉਸੀ ਸਮੇਂ ਚਾਂਸੀ ਜੇਰੋਮ (Chauncey Jerome) ਨੇ ਘੜੀ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਅਵਇਵੋਂ ਦੇ ਉਸਾਰੀ ਵਿੱਚ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਬਦਲੇ ਪਿੱਤਲ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਘੜੀਆਂ ਜਿਆਦਾ ਟਿਕਾਊ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜਲਦੀ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰਾ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਸਫਲਤਾ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਕੇ, ਜੇਰੋਮ ਨੇ ਈ.ਡੀ.ਬਰਾਇੰਟ (E.D.Bryant) ਅਤੇ ਐਂਸੋਨਿਆ ਬਰਾਸ ਐਂਡ ਕਪੜਾ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਵਲੋਂ ਘੜੀ ਉਸਾਰੀ ਦੇ ਨਮਿਤ ਪਹਿਲਾਂ ਵਪਾਰਕ ਸੰਸਥਾਨ, ਐਂਸੋਨਿਆ ਕਲਾਕ ਕੰਪਨੀ, ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।
ਘੜੀ ਉਦਯੋਗ ਦਾ ਤੀਜਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੁੱਗ ਇੰਗਰਸੋਲ ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ (ਸੰਨ 1892) ਵਲੋਂ ਅਰੰਭ ਹੋਇਆ ਹੁਣ ਸਰਵਸਾਧਰਣ ਦੇ ਵਰਤੋ ਲਈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਕਰਇਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਘੜੀਆਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਉੱਤੇ ਉਸਾਰੀ ਹੋਣ ਲਗਾ। ਉਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਤਾਂ ਬਿਜਲੀ ਅਤੇ ਦਾਬ ਬਿਜਲੀ ਘੜੀਆਂ ਦਾ ਖੋਜ ਹੋ ਜਾਣ ਵਲੋਂ ਘੜੀ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਪਰਕਾਸ਼ ਹੋਇਆ। ਏਧਰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ, ਅਮਰੀਕਾ, ਦੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬਿਊਰੋ ਆਵ ਸਟੈਂਡਡਸਂ ਨੇ ਪਰਮਾਂਵੀਏ ਘੜੀਆਂ ਦੇ ਉਸਾਰੀ ਦੀ ਵੀ ਸੂਚਨਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਅਰੰਭ ਹੋਣ ਦੀ ਆਸ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘੜੀ ਉਦਯੋਗ ਕੇਂਦਰ ਕਨੇਕਟਿਕਟ (ਬਰਿਸਟਲ, ਨਿਊਹੈਵੇਨ ਅਤੇ ਪਲਾਇਮਾਉਥ), ਮੈਸੈਚੁਸੇਟਸ (ਬੋਸਟਨ) ਅਤੇ ਇਲਿਨਾਇਂ (ਪ੍ਰਿਟੋਰਿਆ) ਹਨ।
ਬਾਹਰੀ ਕੜਿਆਂ
[ਸੋਧੋ]- Functioning of a simple mechanical watch Archived 2011-06-05 at the Wayback Machine.
{{{1}}}