ਚੰਦ ਸਦਾਗਰ
ਚੰਦ ਸਦਾਗਰ (ਅਸਾਮੀ : চান্দ সদাগর, ਬੰਗਾਲੀ : চাঁদ সদাগর) ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਚੰਪਕਨਗਰ ਦਾ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਪਾਰੀ ਸੀ। ਇਸ ਵਪਾਰੀ ਦੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਸਾਮੀ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲੀ ਦੋਵਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਰਾਇਣ ਦੇਵ ਨੇ ਅਸਾਮੀ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਮਾਨਸਾਮੰਗਲ ਵਿਚ ਵਪਾਰੀ ਚੰਦ ਸੌਦਾਗਰ ਦੇ ਵਪਾਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜੋ ਅਸਾਮ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਚੰਪਕਨਗਰ ਤੋਂ ਗੰਗਾ, ਸਰਸਵਤੀ ਅਤੇ ਜਮੁਨਾ ਨਦੀ ਦੇ ਤ੍ਰਿ-ਸੰਗਮ, ਸਪਤਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਬੇਣੀ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਦਾ ਹੋਇਆ ਸਮੁੰਦਰ ਵੱਲ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[1] ਪਦਮਪੁਰਾਣ (ਹਿੰਦੂ ਸਪੁਰਦ) ਵਿਚ ਚੰਦ ਬਾਣੀਆ (ਸਦਾਗਰ) ਦਾ ਵਰਣਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਚੰਦ ਸਦਾਗਰ, (ਅਸਾਮੀ: চান্দ সদাগ) ਜੋ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ ਸੀ (ਅਸਾਮੀ ਵਿੱਚ "ਬਾਨੀਆ") ਨੂੰ ਆਸਾਮ ਦੇ ਨਸਲੀ ਬਾਣੀਆ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਵੰਸ਼ਜ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਚੰਪਕਨਗਰ, ਕਾਮਰੂਪਾ ਦਾ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਨਦੀ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਪਾਰੀ ਸੀ ਜੋ 200 ਅਤੇ 300 ਈਸਵੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਨਾਰਾਇਣ ਦੇਵ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਨਸਾਮੰਗਲ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰੀ ਚੰਦ ਸੌਦਾਗਰ ਦੇ ਵਪਾਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਅਸਾਮ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਚੰਪਕਨਗਰ ਤੋਂ ਗੰਗਾ, ਸਰਸਵਤੀ ਅਤੇ ਜਮੁਨਾ ਨਦੀ ਦੇ ਤਿਕੋਣੀ ਜੰਕਸ਼ਨ, ਸਪਤਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਬੇਣੀ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦੇ ਹੋਏ ਸਮੁੰਦਰ ਵੱਲ ਵੱਧਣ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।[2]
ਪਦਮਪੁਰਾਣ ਵਿਚ ਚੰਦ ਬਾਣੀਆ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਰਾਇਣ ਦੇਵ ਨੇਪਦਮਪੁਰਾਣ ਵਿਚ ਬੇਹੁਲਾ ਦੇ ਪਿਤਾ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਾਹੇ ਬਾਣੀਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸਾਹੇ ਬਾਣੀਆ ਨੇ ਪੁਰਾਣੇ ਕਾਮਰੂਪ ਦੇ ਉਦਲਗੁੜੀ/ਟੰਗਲਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ, ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਦਿਨੇਸ਼ਵਰ ਸਰਮਾ ਦੁਆਰਾ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਕਿਤਾਬ "ਮੰਗਲਦਾਈ ਬੁਰੰਜੀ" ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਚੰਦ ਸਦਾਗਰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਬਾਣੀਆ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਪੂਰਵਜ ਅਸਾਮੀ ਬਾਣੀਆ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਲੋਕ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਹਮਪੁੱਤਰ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਖਿੱਲਰ ਗਏ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਚੰਦ ਸਦਾਗਰ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਵੰਸ਼ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਅਜੇ ਵੀ ਆਸਾਮ ਦੇ ਉਦਲਗੁੜੀ ਅਤੇ ਤੰਗਲਾ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਹਨ।
ਅਸਾਮ ਦੇ ਛਾਏਗਾਓਂ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚੰਦ ਸਦਾਗਰ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਅਤੇ ਖੰਡਰ ਮਿਲੇ ਸਨ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ ਸੱਚਾ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਚੰਪਕਨਗਰ ਅਜੇ ਵੀ ਕਾਮਰੂਪ ਦੇ ਚੈਗਾਂਵ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਚੰਪਕ ਨਗਰ[ਸੋਧੋ]
ਚੰਦ ਸਦਾਗਰ ਦੇ ਚੰਪਕਨਗਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬੰਗਾਲੀ ਅਤੇ ਅਸਾਮੀ ਦੋਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਅਸਾਮ ਦੇ ਛਾਏਗਾਓਂ ਵਿੱਚ ਚੰਪਕ ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਹੈ।
ਅਸਾਮੀ ਸੰਸਕਰਣ[ਸੋਧੋ]
ਅਸਾਮੀ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਚੰਪਕਨਗਰ 30-40 ਗੁਹਾਟੀ, ਅਸਾਮ ਤੋਂ ਕਿ.ਮੀ ਦੇ ਕਰੀਬ ਛਾਏਗਾਓਂ, ਕਾਮਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ।[3] ਅਸਾਮ ਵਿੱਚ ਕਾਮਰੂਪਾ ਦੇ ਛਾਏਗਾਓਂ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਵੀ ਚੰਪਕਨਗਰ ਹੈ। ਮਾਂ ਮਨਸਾ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਲਖਿੰਦਰ ਅਤੇ ਬੇਹੁਲਾ ਗੋਕੁਲ ਮੇਧ ਨਾਮਕ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਭੱਜ ਗਏ, ਜੋ ਕਿ ਮਹਾਸਥਾਨਗੜ੍ਹ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਤਿੰਨ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਅਤੇ ਬੋਗਰਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਨੌਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ, ਬੇਹੁਲਾ ਦੇ ਬਸਰਘਰ ਜਾਂ ਲਖਿੰਦਰ ਦੇ ਮੇਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਧੁਨਿਕ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਬੋਗਰਾ-ਰੰਗਪੁਰ ਸੜਕ ਤੋਂ ਇੱਕ ਕਿ.ਮੀ. ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। 1934-36 ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਖੁਦਾਈ ਦੌਰਾਨ, ਇੱਕ ਕਤਾਰਬੱਧ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ 162 ਆਇਤਾਕਾਰ ਬੁੱਚੜਖਾਨੇ ਮਿਲੇ ਸਨ। ਇਹ ਛੇਵੀਂ ਜਾਂ ਸੱਤਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਥਾਨਕ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਸਥਾਨ ਦਾ ਸਬੰਧ ਬੇਹੁਲਾ ਅਤੇ ਲਖਿੰਦਰ ਨਾਲ ਹੈ। ਮਹਾਸਥਾਨਗੜ੍ਹ ਦੇ ਚੇਂਗੀਸਪੁਰ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਖੰਡਰ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਕੋਨੇ ਤੋਂ 800 ਮੀਟਰ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਖੁਲਾਣਾ ਟਿੱਲਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਰਤੌਯਾ ਨਦੀ, ਜੋ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚੋਂ ਵਗਦੀ ਹੈ, ਹੁਣ ਤੰਗ ਹੈ ਪਰ ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਸੀ। ਬੋਗਰਾ ਦੇ ਬਹੁਤ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਅਸਾਮ ਦੇ ਧੂਬਰੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਇਲਾਕਾ ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਸਾਥੀ ਆਗੂ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਭਿਆਚਾਰ[ਸੋਧੋ]
- 1927 ਵਿੱਚ, ਮਨਮਥ ਰਾਏ ਨੇ ਪੌਰਾਣਿਕ ਬੰਗਾਲੀ ਨਾਟਕ ਚੰਦ ਸੌਦਾਗਰ ਲਿਖਿਆ, ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ ਪਾਤਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ।[4]
- 1934 ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਫੁੱਲ ਰਾਏ ਨੇ ਇੱਕ ਬੰਗਾਲੀ ਫਿਲਮ ਚੰਦ ਸੌਦਾਗਰ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਧੀਰਜ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ ਨੇ ਲਕਸ਼ਮੀਂਦਾਰਾ, ਅਹਿੰਦਰਾ ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਚੰਦ ਸਦਾਗਰ, ਮਨਸਾ ਦੀ ਦੇਵਬਾਲਾ, ਬੇਹੁਲਾ ਦੀ ਸੇਫਾਲਿਕਾ ਦੇਵੀ, ਕਾਲੂ ਸਰਦਾਰ ਦੀ ਜਹਰ ਗਾਂਗੁਲੀ, ਇੱਕ ਗਾਇਕਾ ਦੀ ਇੰਦੂਬਾਲਾ, ਨਿਹਾਰਬਾਲਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਨੇਤਾ ਧੋਬਾਨੀ, ਸਨਕਾ ਦੀ ਪਦਮਾਬਤੀ ਅਤੇ ਅਮਲਾ ਦੀ ਊਸ਼ਾਰਾਣੀ। ਇਹ ਮਨਮਥ ਰਾਏ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨ ਅਖਿਲ ਨਿਓਗੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।[5]
- 2010 ਵਿੱਚ, ਸਟਾਰ ਜਲਸਾ ਨੇ ਇੱਕ ਬੰਗਾਲੀ ਸੀਰੀਅਲ "ਬੇਹੁਲਾ" ਬਣਾਇਆ।
- ਅਮਿਤਵ ਘੋਸ਼ ਦਾ ਨਾਵਲਗਨ ਆਈਲੈਂਡ ਚੰਦ ਸਦਾਗਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ।
- 2022 ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ ਫਿਲਮਹਵਾ ਇਸ ਮਿੱਥ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Miller, Frederic P.; Vandome, Agnes F.; John, McBrewster (2010-11-01). Chand Sadagar (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). VDM Publishing. ISBN 978-613-2-81452-4.
- ↑ Miller, Frederic P.; Vandome, Agnes F.; John, McBrewster (2010-11-01). Chand Sadagar. VDM Publishing. ISBN 978-613-2-81452-4.
- ↑ Kanak Lal Barua, Early history of Kāmarupa,1966 Kamarupi trader named Chand Sadagar whose home was in Chaygaon in modern Kamrup, on the south bank of the Brahmaputra
- ↑ Ahsan, Nazmul. "Roy, Manmatha". Banglapedia. Asiatic Society of Bangladesh. Retrieved 2007-12-12.
- ↑ "Chand Saudagar". citwf.com. Archived from the original on 2012-02-08. Retrieved 2007-12-12.