ਜਵਾਹਰ ਸਿੰਘ (ਵਜ਼ੀਰ)

ਜਵਾਹਰ ਸਿੰਘ ਔਲਖ (1814 – 21 ਸਤੰਬਰ 1845), ਜਿਸਨੂੰ ਜਵਾਹਿਰ ਸਿੰਘ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 14 ਮਈ 1845 ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਭਤੀਜੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਪਣੀ ਹੱਤਿਆ ਤੱਕ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਜ਼ੀਰ ਸੀ।, ਉਸੇ ਸਾਲ 21 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫੌਜ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਹ ਦਲੀਪ ਦੀ ਮਾਤਾ ਜਿੰਦ ਕੌਰ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਸੀ।

ਜੀਵਨੀ

ਜਵਾਹਰ ਮੰਨਾ ਸਿੰਘ ਔਲਖ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦ ਕੌਰ ਦਾ ਭਰਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਅਤੇ ਉਸਤਾਦ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਥਾਂ ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਲੈ ਲਈ , ਜਿਸਨੂੰ ਵਜ਼ੀਰ ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਜਵਾਹਰ ਨੂੰ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਨਾਲ਼ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹੀ ਗੰਢ-ਸਾਂਢ ਕਰਨ ਦੇ ਸ਼ੱਕ ਵਿਚ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਕੈਦ ਦੌਰਾਨ ਜੋਧਾ ਰਾਮ ਨਾਮ ਦੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਕੁੱਟਿਆ ਅਤੇ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ। ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਹਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਵਾਹਰ, ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵਜ਼ੀਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਲਈ ਅੱਗੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਮਹਾਰਾਣੀ ਨੇ 14 ਮਈ 1845 ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਵਜ਼ੀਰ ਬਣਾਇਆ ਉਹ ਸਿਰਫ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਇਸ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਗੜਬੜਚੌਥ ਵਾਲੇ ਨੌਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੌਰਾਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਤਾਇਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜੋਧਾ ਰਾਮ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, । ਭਾਰੀ ਸ਼ਰਾਬੀ, ਜਵਾਹਰ ਤੇ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫੌਜ ਨੂੰ ਬੇਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਗਾਰਡਨਰ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਭਰੋਸਾ ਸੀ।

ਉਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਰਵਾਈ ਬਾਗ਼ੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਪਸ਼ੌਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕਤਲ ਦਾ ਕਥਿਤ ਹੁਕਮ ਸੀ, ਜੋ ਪਸ਼ੌਰਾ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਆਚਰਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਜਵਾਹਰ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਮੌਤ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਇਸ ਡਰੋਂ ਕਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਨੇ ਨੌਜਵਾਨ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ ਸੀ। ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ 21 ਸਤੰਬਰ 1845 ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰੇ, ਜੋ ਕਿ ਉਸਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਵਤਖੋਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਆਪਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਜਵਾਹਰ ਨੇ ਨਿਯਤ ਮਿਤੀ 'ਤੇ ਹਾਥੀਆਂ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਸਮੇਤ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਹਿਤ ਖ਼ਾਲਸੇ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਖ਼ੁਦ ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਬੈਠਾ ਸੀ। ਪਰ, ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੇ ਐਸਕਾਰਟ ਨੂੰ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਨੂੰ ਘਸੀਟ ਕੇ ਲੈ ਗਏ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਜਵਾਹਰ ਘਬਰਾ ਗਿਆ: ਦਲੀਪ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਖਿੱਚ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਕੋਲ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਵਜ਼ੀਰ ਨੂੰ ਹਾਥੀ ਤੋਂ ਉਤਾਰ ਲਿਆ, ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਹ ਕੁ ਵਾਰ ਚਾਕੂ ਮਾਰਿਆ।