ਜੈਨ ਕਾਨੂੰਨ
ਜੈਨ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਜੈਨ ਕਾਨੂੰਨ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਜੈਨ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਅਨੁਯਾਈਆਂ ਲਈ ਗੋਦ ਲੈਣ, ਵਿਆਹ, ਉਤਰਾਧਿਕਾਰ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦੇ ਨਿਯਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]ਪ੍ਰਾਚੀਨ
[ਸੋਧੋ]ਜੈਨੀਆਂ ਨੇ ਭਰਤ ਚੱਕਰਵਰਤੀਨ ਨੂੰ ਮੌਜੂਦਾ ਅਰਧ ਚੱਕਰ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਮੰਨਿਆ ਹੈ।[1] ਜੈਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹਨ। ਮਹਾਨ ਜੈਨ ਅਧਿਆਪਕ ਹੇਮਚੰਦਰ ਦੁਆਰਾ ਵਰਧਮਾਨ ਨੀਤੀ ਅਤੇ ਆਸਨਾ ਨੀਤੀ ਜੈਨ ਕਾਨੂੰਨ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਦੀ ਹੈ।[2] ਭਦਰਬਾਹੂ ਸੰਮਤ ਨੂੰ ਜੈਨ ਕਾਨੂੰਨ ਬਾਰੇ ਵੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੁਸਤਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
1916 ਵਿੱਚ, ਬੈਰਿਸਟਰ ਜਗੋਮੰਦਰ ਲਾਲ ਜੈਨੀ (1881-1927) ਨੇ ਭਦਰਬਾਹੂ ਸੰਹਿਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਅਨੁਵਾਦ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਆਧੁਨਿਕ ਜੈਨ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇੱਕ ਫੈਸਲੇ ਦੇ ਪੂਰੇ ਪਾਠ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਜੋ ਉਸਨੇ ਸਿਵਲ ਮੂਲ ਕੇਸ ਨੰਬਰ 6 ਓ f1914, ਇੰਦੌਰ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜੈਨ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[3] ਇਹ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੈਨ ਮੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਜੈਨ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਦੇ ਜੈਨ ਕਾਨੂੰਨ ਸਨ।[4] ਜੈਨ ਕਾਨੂੰਨਦਾਨਾਂ ਨੇ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਦਰਦ ਉਠਾਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੀ ਕਿ ਜੈਨ ਸਾਧਕਾਂ ਲਈ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੂਪ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕਾਨੂੰਨਦਾਨ ਜੈਨ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਹਾਰ ਬਾਰੇ ਇੰਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਹ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਛੋਟੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਕ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ।[4]
1917 ਵਿੱਚ ਮੋਂਟੈਗੂ ਘੋਸ਼ਣਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜੈਨ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਘ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਿਗੰਬਰ ਜੈਨ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਦੇ ਉਸੇ ਸਰਕਲ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਜੈਨੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਏਕਾਤਮਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਬਣਾਈ ਜਾ ਸਕੇ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਮਾਜ ਨੇ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜੈਨ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਰੂਪ ਦੇਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਯਤਨ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਚੰਪਤ ਰਾਏ ਜੈਨ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਜੈਨ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਿਤਾਬ ਸੀ।[5]
1955 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜੈਨ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਲਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਜੈਨ ਕਾਨੂੰਨ ਅਣਅਧਿਕਾਰਤ ਅਤੇ ਅਰਧ-ਸਰਕਾਰੀ ਮੰਚਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਹੈ।[6]
ਗੋਦ ਲੈਣਾ
[ਸੋਧੋ]1927 ਵਿੱਚ, ਮਦਰਾਸ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ ਗੇਟੱਪਾ ਬਨਾਮ. ਏਰਮਾ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਏਆਈਆਰ 1927 ਮਦਰਾਸ 228 ਵਿੱਚ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ, ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਦਰਬਾਹੂ ਸੰਹਿਤਾ ਵਿੱਚ, ਆਇਤ 40 ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਰਹਿਤ ਮਰਦ ਜਾਂ ਔਰਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਆਇਤ 83 ਇੱਕ ਵਿਧਵਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈਣ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਆਇਤ 73 ਨੂੰ ਫੈਸਲੇ ਵਿੱਚ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ[7] -
ਵਿਆਹ
[ਸੋਧੋ]ਜੈਨ ਅਗਾਮਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਕਿ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ।[8]
ਔਰਤ ਵਾਰਸ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ
[ਸੋਧੋ]ਜੈਨ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਵਾਰਸ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਹਿੰਦੂ ਕਾਨੂੰਨ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰੇ ਹਨ। ਜੈਨ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਔਰਤਾਂ ਵਿਰਸਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।[1]
ਉਤਰਾਧਿਕਾਰ
[ਸੋਧੋ]ਪੁੱਤਰ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਣ 'ਤੇ, ਜਾਇਦਾਦ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਧਵਾ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਾਇਦਾਦ ਵਿਧਵਾ ਕੋਲ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਪੁੱਤਰ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਜੈਨ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਤਰ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਵਿਧਵਾ ਨੂੰ ਮ੍ਰਿਤਕ ਪਤੀ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਉੱਤੇ ਕੋਈ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੈਨ ਧਰਮ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਪੁਰਸ਼ ਵਾਰਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਧਵਾ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਲਈ ਤਰਜੀਹੀ ਵਾਰਸ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[9]
ਜੁੜਵਾਂ ਪੁੱਤਰ
[ਸੋਧੋ]ਜੈਨ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੁੜਵਾਂ ਜਨਮੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਵੰਡ ਦੇ ਸਮੇਂ ਪਹਿਲਾ ਜਨਮੇ ਜਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।[1]
ਗੈਲਰੀ
[ਸੋਧੋ]-
ਚੰਪਤ ਰਾਏ ਜੈਨ, ਆਧੁਨਿਕ ਜੈਨ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਲੇਖਕ -
ਗ੍ਰਹਿਸਥੀ ਦਾ ਧਰਮ
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ 1.0 1.1 1.2 Jain 2004.
- ↑ Jain, Champat Rai (1974), Fundamentals of Jainism
- ↑ Derrett, John Duncan Martin (1978), Essays in Classical and Modern Hindu Law: Current problems and the legacy of, ISBN 9004057536
- ↑ 4.0 4.1 Sharafi, Mitra (2014-04-21), Law and Identity in Colonial South Asia, ISBN 9781139868068
- ↑ Gel, Peter Fl; Flügel, Peter (2006-02-01), Studies in Jaina History and Culture, ISBN 9781134235520
- ↑ Flügel, Peter (2006-02-01), Studies in Jaina History and Culture, ISBN 9781134235513
- ↑ "(Bobbaladi) Gateppa vs (Bobbaladi) Eramma And Ors. on 13 August, 1926". Retrieved 23 February 2016.
- ↑ Caillat, Colette; Balbir, Nalini (2008-01-01), Jaina Studies, ISBN 9788120832473
- ↑ Sangave, Vilas Adinath (1980), Jaina Community, ISBN 9780317123463