ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ
ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਾਂ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਦਾ ਮੁਖੀ, ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਸੰਸਦੀ ਜਾਂ ਅਰਧ-ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਦਾ ਮੁਖੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਸ਼ਾਖਾ ਵਿੱਚ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦਾ ਨੇਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਇੱਕ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਾਜ ਦਾ ਮੁਖੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਮੁਖੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਤਾਂ ਇੱਕ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਰਾਜਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਜੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਜਾਂ ਇੱਕ ਗਣਤੰਤਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਅੱਜ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਕਸਰ (ਪਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਨਹੀਂ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਜਾਂ ਇਸਦੇ ਹੇਠਲੇ ਸਦਨ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੁਆਰਾ ਬਿੱਲਾਂ ਨੂੰ ਪਾਸ ਕਰਨ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸੰਸਦ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ (ਸ਼ਾਹੀ ਅਧਿਕਾਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਵੇਰਵੇ
[ਸੋਧੋ]
.PNG)
ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ, ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਰੁਤਬਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ
ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿਚ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਕੋਈ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਦਫਤਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਮਾਡਲ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਸਿਰਫ ਸੰਮੇਲਨ ਦੁਆਰਾ ਮੌਜੂਦ ਹੈ।
ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਰੂਪਰੇਖਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਅਤੇ ਬਰਖਾਸਤਗੀ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਵੀ ਵੇਰਵਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਚੀਨ ਦੇ ਪੀਪਲਜ਼ ਰੀਪਬਲਿਕ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੇ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪੀਪਲਜ਼ ਕਾਂਗਰਸ ਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸਥਾਨ ਹੇਠਾਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਕੈਨੇਡਾ ਦਾ 'ਮਿਕਸਡ' ਜਾਂ ਹਾਈਬ੍ਰਿਡ ਸੰਵਿਧਾਨ ਹੈ, ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੋਡਬੱਧ ਅਤੇ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗੈਰ-ਕੋਡੀਫਾਈਡ। ਕੋਡਬੱਧ ਹਿੱਸੇ ਨੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਕੋਈ ਹਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ[1] ਅਤੇ ਅਜੇ ਵੀ ਦਫਤਰ ਦਾ ਕੋਈ ਮਾਪਦੰਡ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਕਰਤੱਵਾਂ, ਨਿਯੁਕਤੀ ਅਤੇ ਸਮਾਪਤੀ ਗੈਰ-ਕੋਡਿਡ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਐਕਟ, 1867 ਕੈਨੇਡਾ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਮਹਾਰਾਣੀ ਦੀ ਪ੍ਰੀਵੀ ਕੌਂਸਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਈ ਸਾਰੇ ਸੰਘੀ ਮੰਤਰੀ (ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ) ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ ਮੋਨਾਰਕ ਜਾਂ ਉਸ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਹਾਰਾਣੀ- ਜਾਂ ਗਵਰਨਰ-ਇਨ-ਕੌਂਸਲ।[2] ਸੰਵਿਧਾਨ ਐਕਟ, 1982, "ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ" [ਫਰਾਂਸੀਸੀ: ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਮਿਨਿਸਟਰ ਡੂ ਕੈਨੇਡਾ] ਲਈ ਪਾਸਿੰਗ ਹਵਾਲਾ ਜੋੜਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸੰਘੀ ਅਤੇ ਸੂਬਾਈ ਪਹਿਲੇ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਵਜੋਂ।[3]
ਚੈੱਕ ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੈੱਕ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਰੂਪਰੇਖਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਅਤੇ ਬਰਖਾਸਤਗੀ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਵੀ ਵੇਰਵਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਫਰਾਂਸ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ (1958) ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਜਰਮਨੀ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਕਾਨੂੰਨ (1949) ਸੰਘੀ ਚਾਂਸਲਰ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਗ੍ਰੀਸ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ (1975) ਗ੍ਰੀਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਹੰਗਰੀ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ (2012) ਹੰਗਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ (1950) ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਹੁਦੇ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਦ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਲੋਕ ਸਭਾ (ਹੇਠਲੇ ਸਦਨ) ਜਾਂ ਰਾਜ ਸਭਾ (ਉੱਪਰ ਸਦਨ) ਦਾ। ਸਰਕਾਰ ਕੌਣ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ 'ਤੇ ਕੋਈ ਸੰਸਦੀ ਵੋਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।
ਆਇਰਲੈਂਡ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ (1937), Taoiseach ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਲਈ ਵੇਰਵੇ, ਸੂਚੀਬੱਧ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਟਲੀ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ (1948) ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਜਾਪਾਨ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ (1946) ਜਪਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਕੋਰੀਆ ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ (1987) ਸੈਕਸ਼ਨ 86-87 ਕੋਰੀਆ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਮਾਲਟਾ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ (1964) ਮਾਲਟਾ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ (1957) ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਨਾਰਵੇ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ (1814) ਨਾਰਵੇ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ (1973) ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸਪੇਨ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ (1978) ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ, ਬਰਖਾਸਤਗੀ, ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ (1978) ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਥਾਈਲੈਂਡ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ (1932) ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਤਾਈਵਾਨ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ (1946) ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਯੁਆਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ, ਗੈਰ-ਕੋਡਿਡ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਅਣਲਿਖਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਕੋਈ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸੀ, ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਜ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਅਕਸਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ "ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ"; ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ, ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਵੱਲੋਂ ਅਜਿਹਾ ਹੋਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕਈ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹੋਰ ਦਫ਼ਤਰ, ਜਾਂ ਤਾਂ ਫ਼ਸਟ ਲਾਰਡ ਆਫ਼ ਦਾ ਟ੍ਰੇਜ਼ਰੀ (ਕਮਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਦਫ਼ਤਰ) ਜਾਂ ਹੋਰ ਘੱਟ ਹੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦਾ ਚਾਂਸਲਰ (ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਆਖ਼ਰੀ 1905 ਵਿੱਚ ਬਾਲਫੋਰ ਸੀ) 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਕੇ ਕੈਬਨਿਟ ਵਿੱਚ ਬੈਠਦਾ ਹੈ।
ਯੂਕਰੇਨ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ (1996) ਯੂਕਰੇਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ
[ਸੋਧੋ]ਦੇਖੋ: ਮੁਲਕ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਰਤਮਾਨ ਮੁਖੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Constitution Act, 1867 (U.K.), 30 & 31 Vict., c. 3. See also “Constitution Act, 1867,” in: Justice Canada, ed., A Consolidation of The Constitution Acts, 1867 to 1982, Government of Canada Catalogue № YX1‑1/2012 (Ottawa: 2012), ISBN 9780660674582, pp. 1–52.
- ↑ See Constitution Act, 1867 (U.K.), 30 & 31 Vict., c. 3, Part 2 (§ 11 in particular). See also “Constitution Act, 1867,” in: Justice Canada, ed., A Consolidation of The Constitution Acts, 1867 to 1982, Government of Canada Catalogue № YX1‑1/2012 (Ottawa: 2012), ISBN 9780660674582, pp. 3–4.
- ↑ Constitution Act, 1982, Schedule B to the Canada Act 1982 (U.K.), 1982, c. 11, §§ 35.1, 49. See also “Constitution Act, 1982,” in: Justice Canada, ed., A Consolidation of The Constitution Acts, 1867 to 1982, Government of Canada Catalogue № YX1‑1/2012 (Ottawa: 2012), ISBN 9780660674582, pp. 53–75 at 63, 68.