ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਖ਼ੁਰਾਸਾਨ
ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਖ਼ੁਰਾਸਾਨ (ਮੱਧ ਫ਼ਾਰਸੀ: 
, Persian: خراسان Xorāsān/Xorâsân 
listen (ਮਦਦ·ਫ਼ਾਈਲ)) ਫ਼ਾਰਸ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤਾ ਹੈ,[1] (ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਧੂਨਿਕ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ, ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ, ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ, ਤਾਜਿਕਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਈਰਾਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਾਗ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਕਦੇ ਸੋਗਦਾ ਅਤੇ ਆਮੂ-ਪਾਰ ਖੇਤਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਧਿਆਨ ਦਿਓ ਕਿ ਆਧੁਨਿਕ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖ਼ੁਰਾਸਾਨ ਸੂਬਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਖੁਰਾਸਾਨ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਭਾਗ ਹੈ।
ਨਾਮ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ
[ਸੋਧੋ]ਮੱਧਕਾਲੀ ਫਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਰ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸੂਰਜ (ਆਧੁਨਿਕ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਖੁਰਸ਼ੀਦ) ਅਤੇ ਅਸਾਨ ਜਾਂ ਅਯਾਨ ਦਾ ਮਤਲਬ ਆਉਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਖ਼ੁਰਾਸਾਨ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਜਿੱਥੋਂ ਸੂਰਜ ਆਉਂਦਾ ਹੋਵੇ ਯਾਨੀ ਪੂਰਬੀ ਜ਼ਮੀਨ। ਇਹ ਨਾਮ ਇਸ ਲਈ ਪਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਖੁਰਾਸਾਨ ਖੇਤਰ ਈਰਾਨ ਦੇ ਵਲੋਂ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਹੈ।[2]
ਖੇਤਰਫਲ
[ਸੋਧੋ]ਖੁਰਾਸਾਨ ਈਰਾਨ ਦੇ ਉਸ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਸੂਬੇ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ, ਜੋ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਰੂਸੀ ਕਾਸਪੀਅਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਤਰਕ ਨਦੀ ਚਾਟ ਤੱਕ ਇਸਦੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸੀਮਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ, ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਅਸਤਰਾਬਾਦ, ਸ਼ਾਹਰੁਦ, ਸੇਮਨਾਨ, ਦਮਧਾਨ ਅਤੇ ਯਜਦ ਦੇ ਈਰਾਨੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਕੇਰਮਾਨ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਸਦਾ ਖੇਤਰਫਲ 25,000 ਵਰਗਮੀਲ ਹੈ। ਖੁਰਾਸਾਨ ਦਾ ਸਾਰਾ ਧਰਾਤਲੀ ਭਾਗ ਪਹਾੜੀ, ਮਾਰੂਥਲੀ ਜਾਂ ਨਮਕੀਨ ਝੀਲ ਦਾ ਨੀਵਾਂ ਗਰਤ ਹੈ। ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਪਹਾੜੀ ਭਾਗ ਦੀ ਉਚਾਈ 11,000 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 13,000 ਤੱਕ ਹੈ।
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਖਣਿਜ
[ਸੋਧੋ]ਖੁਰਾਸਾਨ ਵਿੱਚ ਖੂਹਾਂ ਅਤੇ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਲੁਪਤ ਹੋ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿੰਜੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਖਲਿਸਤਾਨ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਆਤਰੇਕ ਅਤੇ ਕਸ਼ਾਫ ਦੀਆਂ ਉਪਜਾਊ ਘਾਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖਾਧ ਅੰਨ, ਕਪਾਹ, ਤੰਮਾਕੂ, ਚੁਕੰਦਰ ਅਤੇ ਫਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਾਂਤ ਕੇਸਰ, ਪਿਸਤਾ, ਗੋਂਦ, ਕਾਸ਼ਠਫਲ, ਕੰਬਲ, ਖਾਲ ਅਤੇ ਨੀਲਮਣੀ ਆਦਿ ਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਲੋਹਾ, ਸੀਸਾ, ਲੂਣ, ਸੋਨਾ, ਤਾਂਬਾ ਅਤੇ ਬਲੌਰ ਵੀ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹ।
ਬਰਾਮਦ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ
[ਸੋਧੋ]ਮੇਸ਼ੇਦ ਖੁਰਾਸਾਨ ਸੂਬੇ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੜਕ ਦੁਆਰਾ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨਗਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੈ। ਮੁੱਲ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਤੋਂ ਬਰਾਮਦ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਕਰਮਵਾਰ: ਕਾਲੀਨ, ਚਮੜਾ ਅਤੇ ਖੱਲ, ਅਫੀਮ, ਇਮਾਰਤੀ ਲੱਕੜੀ, ਕਪਾਹ ਦੀਆਂ ਚੀਜਾਂ, ਸਿਲਕ ਅਤੇ ਨੀਲਮਣੀ ਹਨ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]
- ↑ "Khorasan". Encyclopædia Britannica Online. Retrieved 2010-10-21.
historical region and realm comprising a vast territory now lying in northeastern Iran, southern Turkmenistan, and northern Afghanistan. The historical region extended, along the north, from the Amu Darya (Oxus River) westward to the Caspian Sea and, along the south, from the fringes of the central Iranian deserts eastward to the mountains of central Afghanistan. Arab geographers even spoke of its extending to the boundaries of India.
- ↑ The Abbasid Revolution, M. A. Shaban, CUP Archive, 1979, ISBN 978-0-521-29534-5, ... As the word Khurasan means literally the land of the east ...