ਬਾਣਗੰਗਾ ਨਦੀ (ਰਾਜਸਥਾਨ)

ਬਾਣਗੰਗਾ ਨਦੀ, ਇੱਕ 240ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਨਦੀ ਦੀ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਜ ਦੇ ਜੈਪੁਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਰਨਸਰ ਅਤੇ ਬੈਰਥ (ਵਿਰਾਟ ਨਗਰ) ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਆਗਰਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਫਤਿਹਾਬਾਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਯਮੁਨਾ ਨਾਲ ਸੰਗਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।^[1] ^[2] ਇਸ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀਆਂ ਸੱਜੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਗੁਮਤੀ ਨਾਲਾ ਅਤੇ ਸੂਰੀ ਨਦੀ ਅਤੇ ਖੱਬੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਸਨਵਾਨ ਅਤੇ ਪਲਸਾਨ ਨਦੀਆਂ ਹਨ।^[2] ਬਾਣਗੰਗਾ ਦੀ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀ ਸਾਨਵਾਨ ਤਿਲਦਾਹ ਨਦੀ ਨਾਲ ਸੰਗਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਨਗੰਗਾ ਨਦੀ ਨਾਲ ਸੰਗਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਬਦਲ ਕੇ ਗੰਭੀਰ ਨਦੀ ਨਾਲ ਸੰਗਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਬਦਲ ਕੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੈਨਪੁਰੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਯਮੁਨਾ ਨਾਲ ਸੰਗਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਯਮੁਨਾ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਵਿੱਚ ਤ੍ਰਿਵੇਣੀ ਸੰਗਮ ਵਿੱਚ ਗੰਗਾ ਨਾਲ ਸੰਗਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।^[3]^[4]^[5]

ਨਦੀ ਬੇਸਿਨ ਵਿੱਚ 596 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਵਰਖਾ ਅਤੇ ਜਿਸ ਦਾ 95% ਹਿੱਸਾ ਜੂਨ ਤੋਂ ਸਤੰਬਰ ਤੱਕ ਚਾਰ ਮਾਨਸੂਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।^[2]

ਬੇਸਿਨ

ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਇਸਦਾ ਡਰੇਨੇਜ ਬੇਸਿਨ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਂ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ 30 ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਬਲਾਕਾਂ (CDB) ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਅਲਵਰ, ਜੈਪੁਰ, ਦੌਸਾ, ਸਵਾਈ ਮਾਧੋਪੁਰ ਅਤੇ ਭਰਤਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੇ 2,473 ਕਸਬਿਆਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਾਣਗੰਗਾ ਨਦੀ ਦੀਆਂ ਕਈ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੁਮਤੀ ਨਾਲਾ, ਅਤੇ ਸਰੀ ਨਦੀਆਂ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਕੰਢੇ ਅਤੇ ਪਲਾਸਨ ਅਤੇ ਸਾਨਵਾਨ ਨਦੀਆਂ ਖੱਬੇ ਕੰਢੇ ਹਨ। ਜੈਪੁਰ ਵਿੱਚ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਰ ਜਾਮਵਾ ਰਾਮਗੜ੍ਹ ਡੈਮ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।^[1]

ਮੁੱਦੇ ਅਤੇ ਬੇਸਿਨ ਸੰਭਾਲ

ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਿੱਲਤ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਹੁਣ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਬਹੁਤ ਨੀਵੇਂ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਆ ਗਏ ਹਨ।^{[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]}ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ, 30 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਇਹ ਖੇਤਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨਾਲ ਜੀਵੰਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ^{[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]} ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਜੰਗਲ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖੇਤਰ ਸਨ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਮੇਡ (ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਇੱਕ ਕਸਬਾ) ਵਿੱਚ ਖਜੂਰ ਦੀ ਖੇਤੀ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਪਰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਡਿੱਗਦੇ ਪੱਧਰ ਨਾਲ ਖਜੂਰ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ।^{[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]}

ਹਵਾਲੇ

↑ ^1.0 ^1.1 Banganga River basin Archived 2023-03-21 at the Wayback Machine., PHED Rahasthan, accessed 22 July 2021.
↑ ^2.0 ^2.1 ^2.2 Banganga River bin Rajasthan, Gangakosh, accessed 22 July 2021.^{[permanent dead link]}
↑ Tiwari, Arun (2006). Arvari Sansad. Tarun Bharat Sangh (TBS).
↑ Singh, Rajendra (2014). Sikhti Sikhati Arvari Nadi. TBS.
↑ Patel, Jashbhai (1997). STORY OF RIVULET ARVARI (From DEATH TO REBIRTH). TBS.

[ban1-1] 1.0 ^1.1 Banganga River basin Archived 2023-03-21 at the Wayback Machine., PHED Rahasthan, accessed 22 July 2021.

[ban2-2] 2.0 ^2.1 ^2.2 Banganga River bin Rajasthan, Gangakosh, accessed 22 July 2021.^{[permanent dead link]}

[rr1-3] Tiwari, Arun (2006). Arvari Sansad. Tarun Bharat Sangh (TBS).

[rr2-4] Singh, Rajendra (2014). Sikhti Sikhati Arvari Nadi. TBS.

[rr3-5] Patel, Jashbhai (1997). STORY OF RIVULET ARVARI (From DEATH TO REBIRTH). TBS.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]