ਭੂਟਾਨ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ
ਭੂਟਾਨ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ-ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਉਗੇਨ ਵਾਂਗਚੱਕ (1907-26) ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤਕ, ਹਾ ਅਤੇ ਬੁਮਥਾਂਗ ਦੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸਕੂਲਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, ਭੂਟਾਨੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਬੋਧੀ ਮੱਠਾਂ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਉਪਲਬਧ ਸੀ। 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਕਈ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਸਕੂਲ ਬਿਨਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਏ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਸਰਕਾਰੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਵੱਡੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕਸਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ, ਇੱਥੇ 29 ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਤੀਹ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਸਨ, ਪਰ ਸਿਰਫ਼ 2,500 ਬੱਚੇ ਹੀ ਇਹਨਾਂ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਸਨ। ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਪਲਬਧ ਸੀ।[1] ਫਿਰ ਇਥੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸਕੂਲਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਹਾਜ਼ਰੀ ਕਾਰਨ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਆਧੁਨਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਜਿਆਦਾ ਵਿਕਾਸ ਪਹਿਲੀ ਵਿਕਾਸ ਯੋਜਨਾ (1961-66) ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਹੋਇਆ, ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 108 ਸਕੂਲ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ 15,000 ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦਾਖਲ ਹੋਏ ਸਨ।[2]
ਹਿਊਮਨ ਰਾਈਟਸ ਮੇਜ਼ਰਮੈਂਟ ਇਨੀਸ਼ੀਏਟਿਵ (HRMI) ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਭੂਟਾਨ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਮਦਨ ਦੇ ਪੱਧਰ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਲਈ ਜੋ ਵਾਅਦਾ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ 73.1% ਹੀ ਪੂਰਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਿਊਮਨ ਰਾਈਟਸ ਮੇਜ਼ਰਮੈਂਟ ਇਨੀਸ਼ੀਏਟਿਵ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡ ਕੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। ਭੂਟਾਨ ਦੇ ਆਮਦਨ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਆਪਣੇ ਸਰੋਤਾਂ (ਆਮਦਨ) ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ 73.8% ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਸਿਰਫ 72.5% ਹੈ।[3][4][5]
ਪੰਜ ਸਾਲਾ ਯੋਜਨਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਪਹਿਲੀ ਪੰਜ-ਸਾਲਾ ਯੋਜਨਾ- 1961 ਦੌਰਾਨ ਕੇਂਦਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਥਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਜੋ ਮੁਫ਼ਤ ਅਤੇ ਸਰਵ ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸੰਗਠਿਤ, ਆਧੁਨਿਕ ਸਕੂਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਲਈ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।[6] ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ, ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਪ੍ਰੀਸਕੂਲ ਦੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬੱਚੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਕਲਾਸਾਂ-ਇੱਕ ਤੋਂ ਪੰਜ ਤੱਕ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।[1] ਜੂਨੀਅਰ ਹਾਈ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕਲਾਸ ਛੇ ਤੋਂ ਅੱਠ ਤੱਕ ਅਤੇ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕਲਾਸ ਨੌਂਵੀਂ ਤੋਂ ਗਿਆਰ੍ਹਵੀਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਿੱਖਿਆ ਜਾਰੀ ਰਹੀ।[7] ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਸਕੂਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਇੱਕ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਤਰੱਕੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਆਲ-ਭੂਟਾਨ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ। ਦਸਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਇਮਤਿਹਾਨ ਭਾਰਤੀ ਸਕੂਲ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਕੌਂਸਲ ਦੁਆਰਾ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਸੀ; ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਲਈ ਕੋਰਸ ਸਿਲੇਬਸ ਅਤੇ ਇਨ-ਸਰਵਿਸ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣਾ; ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨਾ; ਇੰਟਰਸਕੂਲ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਨਾ; ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਲਈ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ; ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਰਤੱਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਭਰਤੀ, ਟੈਸਟਿੰਗ ਅਤੇ ਤਰੱਕੀ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ।[8]
ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੋਰਡ ਆਫ਼ ਸੈਕੰਡਰੀ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕੋਰ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਗਣਿਤ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਜ਼ੋਂਗਖਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਜੂਨੀਅਰ ਹਾਈ ਅਤੇ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਮਾਧਿਅਮ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਪਰ ਜੋਂਗਖਾ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭੂਟਾਨ ਵਿੱਚ ਨੇਪਾਲੀ 1989 ਤੱਕ ਲਾਜ਼ਮੀ ਵਿਸ਼ੇ ਸਨ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000B-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000C-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ "Human Rights Measurement Initiative – The first global initiative to track the human rights performance of countries". humanrightsmeasurement.org. Retrieved 2022-03-13.
- ↑ "Bhutan - HRMI Rights Tracker". rightstracker.org (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2022-03-13.
- ↑ "Bhutan - HRMI Rights Tracker". rightstracker.org (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2022-03-13.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000011-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000012-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000013-QINU`"'</ref>" does not exist.
<ref> tag defined in <references> has no name attribute.