ਮਲਾਇ ਭਾਸ਼ਾ
ਮਲਾਇ (/məˈleɪ/-LAY] ਮਲਈਃ Bahasa MƏ-lay, ਜਾਵੀ بہاس ملاਉ) ਇੱਕ ਆਸਟਰੋਨੇਸ਼ੀਆਈ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਜੋ ਬਰੂਨੇਈ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ, ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੀ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ।[1] ਇਹ ਪੂਰਬੀ ਤਿਮੋਰ ਅਤੇ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ, ਇਹ ਸਮੁੰਦਰੀ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ 290 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ (ਇਕੱਲੇ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 260 ਮਿਲੀਅਨ) ਦੁਆਰਾ "ਇੰਡੋਨੀਸ਼ੀਆਈ" ਨਾਮਕ ਆਪਣੇ ਸਾਹਿਤਕ ਮਿਆਰ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[2]
ਇਹ ਭਾਸ਼ਾ ਬਹੁ-ਕੇਂਦਰੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮੈਕਰੋ ਲੈਂਗਵੇਜ ਹੈ, ਭਾਵ, ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਸ਼ਾ (ਬਾਹਾਸਾ ਕੇਬਾਂਗਸਾਨ ਜਾਂ ਕਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਬਾਹਾਸਾ ਨੈਸ਼ਨਲ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਾਨਕੀਕ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਨੂੰ ਬਾਹਾਸਾ ਮਲੇਸ਼ੀਆ (ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਅਤੇ ਬਰੂਨੇਈ ਵਿੱਚ) ਜਾਂ ਬਾਹਾਸਾ ਮੇਲਯੂ (ਮਾਲੇ ਭਾਸ਼ਾ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[3][lower-alpha 1]
ਕਲਾਸੀਕਲ ਮਲਾਇ ਭਾਸ਼ਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੋਰਟ ਮਲ਼ਾਇ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪੂਰਵ-ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਮਲੱਕਾ ਅਤੇ ਜੋਹੋਰ ਸਲਤਨਤਾਂ ਦਾ ਸਾਹਿਤਕ ਮਿਆਰ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਮਲੱਕਾ, ਜੋਹੋਰ ਜਾਂ ਰਿਆਉ ਮਾਲੇ (ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਵਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਜੋਗ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕਈ ਮਲਾਇਕ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਐਥਨੋਲੌਗ 16 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕਈ ਮਲਾਇਕ ਕਿਸਮਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਜੋਂ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਮਲਾਇ ਦੀਆਂ ਓਰੰਗ ਅਸਲੀ ਕਿਸਮਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਉਹ ਮਿਆਰੀ ਮਲਾਇ ਨਾਲ ਇੰਨੀਆਂ ਨੇੜਿਓ ਸਬੰਧਿਤ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਕਈ ਮਲਾਇ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਓਲ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵੀ ਹਨ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅੰਬੋਨੀ ਮਲਾਇਆ, ਕਲਾਸੀਕਲ ਮਲਾਇ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਕੱਸਰ ਮਾਲੇ, ਜੋ ਇੱਕ ਮਿਸ਼ਰਤ ਭਾਸ਼ਾ ਜਾਪਦੀ ਹੈ, ਉੱਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ।
ਮੂਲ
[ਸੋਧੋ]ਮਲੇਈ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀ ਪੱਛਮੀ ਬੋਰਨੀਓ ਵਿੱਚ ਮਲਾਈਕ ਹੋਮਲੈਂਡ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਹਨ। ਪ੍ਰੋਟੋ-ਮਲੇਇਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਬੋਰਨੀਓ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 1000 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੱਕ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਇਸ ਨੂੰ ਅਗਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਮਲਾਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਜੱਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੋਣ ਦੀ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪੂਰਵਜ, ਪ੍ਰੋਟੋ-ਮਲਾਯੋ-ਪੋਲੀਨੇਸ਼ੀਅਨ, ਪ੍ਰੋਟੋ-ਆਸਟ੍ਰੋਨੇਸ਼ੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਇੱਕ ਵੰਸ਼ਜ, ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 2000 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੱਕ ਟੁੱਟਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਾਈਵਾਨ ਟਾਪੂ ਤੋਂ ਸਮੁੰਦਰੀ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਆਸਟ੍ਰੋਨੇਸ਼ੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਫੈਲਣਾ ਸ਼ੂਰੁ ਹੋਇਆ।
ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]ਮਾਲਇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਪੰਜ ਪੀਰੀਅਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈਃ ਪੁਰਾਣਾ ਮਾਲਇ, ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਾਲ, ਕਲਾਸੀਕਲ ਮਾਲਇ, ਆਧੁਨਿਕ ਮਾਲਇ ਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਮਾਲਇ। ਪੁਰਾਣੀ ਮਾਲਇ ਨੂੰ ਕਲਾਸੀਕਲ ਮਾਲਇ ਦਾ ਅਸਲ ਪੂਰਵਜ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[6]
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000009-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Wardhana, Dian Eka Chandra (2021). "Indonesian as the Language of ASEAN During the New Life Behavior Change 2021". Journal of Social Work and Science Education. 1 (3): 266–280. doi:10.52690/jswse.v1i3.114 (inactive 14 December 2024). Retrieved 29 January 2021.
{{cite journal}}: CS1 maint: DOI inactive as of ਦਸੰਬਰ 2024 (link) - ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000C-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000D-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000E-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000F-QINU`"'</ref>" does not exist.
ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found