ਮਲੰਗੀ (ਡਾਕੂ)

ਮਲੰਗੀ (1890 – 1927) ਪੰਜਾਬ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਕਬਜ਼ੇ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਡਾਕੂ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਕਸੂਰ ਵਿੱਚ 'ਰੋਬਿਨਹੁੱਡ' ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮਲੰਗੀ ਵਰਗੇ ਡਾਕੂਆਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋਕ-ਕਥਾ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ। ਅਜਿਹੇ ਹੋਰ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਪੰਜਾਬੀ 'ਰੌਬਿਨ ਹੁੱਡਸ' ਸਨ। ਨਿਜ਼ਾਮ ਲੋਹਾਰ, ਇਮਾਮ ਦੀਨ ਗੋਹਾਵਿਆ ਅਤੇ ਜੱਗਾ ਜੱਟ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਹਿੱਸੇ ਦੌਰਾਨ ਲੋਕ ਲੋਕ ਨਾਇਕ ਮੰਨਦੇ ਸਨ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਡਾਕੂਆਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਲੋਕ ਗੀਤ ਅੱਜ ਵੀ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਗੀਤ ਜੋ ਮਲੰਗੀ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ:

ਦਿਨ ਨੂੰ ਰਾਜ ਫਿਰੰਗੀ ਦਾ
ਰਾਤ ਰਾਜ ਮਲੰਗੀ ਦਾ

(ਜਦੋਂ ਕਿ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ
ਇਹ ਮਲੰਗੀ ਸੀ ਜੋ ਰਾਤ ਨੂੰ ਰਾਜ ਕਰਦਾ ਹੈ)

ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ

ਮਲੰਗੀ ਅਜੋਕੇ ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਕਸੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਲੱਖੋ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਜਿਸ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਮਲੰਗੀ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਉਸ ਉੱਤੇ ਜਾਗੀਰਦਾਰਾਂ ਨੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ ਜੋ ਇਲਾਕੇ ਉੱਤੇ ਦਬਦਬਾ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਮਲੰਗੀ ਦੀ ਮਾਂ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੇਵੱਸ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਖੁਦ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਮਲੰਗੀ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਉਸ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ 'ਤੇ ਮੁੜ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਲੜਿਆ। ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ, ਜੋ ਕਿ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੁਕਤ ਲੰਬੜਦਾਰ (ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੇਤਾ) ਸਨ, ਨੇ ਮਲੰਗੀ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ, ਅਤੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਉਹ ਇੱਕ ਡਾਕੂ ਬਣ ਗਿਆ।

ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵੀ, ਕੁਝ ਆਮ ਅਪਰਾਧੀ ਅਤੇ ਡਾਕੂ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਅਕਸ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਅਸਲੀ ਜਨਮ ਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ 'ਮਲੰਗੀ' ਨੂੰ ਉਪਨਾਮ ਵਜੋਂ ਜੋੜਦੇ ਹਨ।