ਮੁਮਤਾਜ਼ ਮਹਿਲ

ਮੁਮਤਾਜ਼ ਮਹਲ ਕਲਾਤਮਕ ਦਿੱਖ ਦਾ ਵੇਰਵਾ

ਤਾਜ ਮਹਲ

ਮੁਮਤਾਜ਼ ਮਹਲ (ਫ਼ਾਰਸੀ:ممتاز محل;ਉਚਾਰਣ: ਮੁਮਤਾ:ਜ਼ ਮਹਲ, ਭਾਵ: ਮਹਲ ਦਾ ਪਿਆਰਾ ਹਿੱਸਾ) ਅਰਜੁਮੰਦ ਬਾਨੋ ਬੇਗ਼ਮ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਚਿੱਲਤ ਨਾਮ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਅਪ੍ਰੈਲ 1593 'ਚ ਆਗਰਾ ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਅਬਦੁਲ ਹਸਨ ਅਸਫ਼ ਖ਼ਾਨ ਇਕ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸੱਜਣ ਸਨ ਜੋ ਨੂਰਜਹਾਂ ਦੇ ਭਰਾ ਸਨ। ਨੂਰਜਹਾਂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਮਰਾਟ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੀ ਬੇਗਮ ਬਣੀ। 19 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਅਰਜੁਮੰਦ ਦਾ ਨਿਕਾਹ ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਨ ਨਾਲ 10 ਮਈ, 1612 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਅਰਜੁਮੰਦ ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਨ ਦੀ ਤੀਜੀ ਪਤਨੀ ਸੀ ਪਰ ਛੇਤੀ ਹੀ ਉਹ ਉਸਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਸੰਦ ਪਤਨੀ ਬਣ ਗਈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਬੁਰਹਾਨਪੁਰ ਵਿੱਚ 17 ਜੂਨ, 1631 ਨੂੰ 14ਵੀਂ ਸੰਤਾਨ, ਧੀ ਗੌਹਾਰਾ ਬੇਗਮ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੇ ਸਮੇਂ ਹੋਈ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਗਰਾ ਵਿੱਚ ਤਾਜ ਮਹਲ ਵਿੱਚ ਦਫਨਾਇਆ ਗਿਆ।

ਮੁਮਤਾਜ਼ ਮਹਿਲ ਦਾ ਜਨਮ ਅਰਜੁਮੰਦ ਬਾਨੋ ਬੇਗਮ ਆਗਰਾ ਵਿੱਚ ਫ਼ਾਰਸੀ ਰਈਸ ਦੇ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਅਬੂ-ਉਲ-ਹਸਨ ਆਸਫ਼ ਖ਼ਾਨ ਦੀ ਧੀ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਮੁਗ਼ਲ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੀ ਮੁੱਖ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਮਹਾਰਾਣੀ ਨੂਰਜਹਾਂ ਦੀ ਭਤੀਜੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ 19 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ 10 ਮਈ 1612 ਜਾਂ 16 ਜੂਨ 1612 ਨੂੰ ਪ੍ਰਿੰਸ ਖੁਰਮ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਰਾਜਕੀ ਨਾਮ ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਨ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਹੀ ਉਸਨੂੰ "ਮੁਮਤਾਜ਼ ਮਹਿਲ" ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ 1607 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਆਖਰਕਾਰ 1612 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ ਬਣ ਗਈ ਸੀ। ਮੁਮਤਾਜ਼ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਦੇ 14 ਬੱਚੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜਹਾਨਾਰਾ ਬੇਗਮ (ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਨ ਦੀ ਮਨਪਸੰਦ ਧੀ), ਅਤੇ ਕ੍ਰਾਊਨ ਪ੍ਰਿੰਸ ਦਾਰਾ ਸ਼ਿਕੋਹ, ਜੋ ਕਿ ਵਾਰਸ-ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੁਆਰਾ ਮਸਹ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਮੁਮਤਾਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਬਰਖਾਸਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੱਕ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਸਦੇ ਬਾਅਦ ਬਣਿਆ ਸੀ। ਮਹਿਲ ਦਾ ਛੇਵਾਂ ਬੱਚਾ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ, ਜੋ ਆਖਿਰਕਾਰ 1658 ਵਿੱਚ ਛੇਵੇਂ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਵਜੋਂ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਣਿਆ।

ਮੁਮਤਾਜ਼ ਮਹਿਲ ਦੀ 1631 ਵਿੱਚ ਬੁਰਹਾਨਪੁਰ, ਡੇਕਨ (ਮੌਜੂਦਾ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ 14ਵੇਂ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਦੌਰਾਨ, ਇੱਕ ਧੀ ਗੌਹਰ ਆਰਾ ਬੇਗਮ ਸੀ। ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਨੇ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਮਕਬਰੇ ਵਜੋਂ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਮਿੱਟ ਪਿਆਰ ਦਾ ਸਮਾਰਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਹੀ ਔਰਤਾਂ ਵਾਂਗ, ਉਸਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਸਮਕਾਲੀ ਸਮਾਨਤਾ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ, ਪਰ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਲਪਿਤ ਪੋਰਟਰੇਟ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਉਸਨੂੰ ਗਲਤ ਢੰਗ ਨਾਲ "ਤਾਜ ਬੀਬੀ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਉਸਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਮੁਮਤਾਜ਼ ਤੋਂ ਦੂਸ਼ਿਤ ਸੀ ਅਤੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਸੱਸ, ਜਗਤ ਗੋਸਾਈਂ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਸੀ।