ਮੋਹਸਿਨ ਜ਼ੈਦੀ

ਮੋਹਸਿਨ ਜ਼ੈਦੀ
ਮੋਹਸਿਨ ਜ਼ੈਦੀ
ਜਨਮ	ਸਈਦ ਮੋਹਸਨ ਰਜ਼ਾ ਜ਼ੈਦੀ; 10 ਜੁਲਾਈ 1935; ਬਹਿਰਾਇਚ, ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਾਂਤ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ
ਮੌਤ	3 ਸਤੰਬਰ 2003 (ਉਮਰ 68); ਲਖਨਊ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ
ਕਲਮ ਨਾਮ	ਮੋਹਸਿਨ
ਕਿੱਤਾ	ਉਰਦੂ ਕਵੀ, ਭਾਰਤੀ ਆਰਥਿਕ ਸੇਵਾ ਨੌਕਰਸ਼ਾਹ
ਸਿੱਖਿਆ	ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ M.A.
ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ	ਅਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ
ਸ਼ੈਲੀ	ਗ਼ਜ਼ਲ

ਮੋਹਸਿਨ ਜ਼ੈਦੀ (10 ਜੁਲਾਈ 1935 – 3 ਸਤੰਬਰ 2003) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਉਰਦੂ ਕਵੀ ਸੀ ਜਿਸਨੇ 'ਮੋਹਸਿਨ' ਕਲਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਹ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਰਵਾਇਤੀ ਰੂਪ ਨਾਲ ਨਵੇਂ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ।

ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ

ਸਈਅਦ ਮੋਹਸਿਨ ਰਜ਼ਾ ਜ਼ੈਦੀ ( Urdu: سید محسن رضا زیدی ) ਦਾ ਜਨਮ 10 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜੁਲਾਈ 1935 ਬਹਿਰਾਇਚ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਇੱਕ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ। ਉਸਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਸਈਅਦ ਅਲੀ ਰਜ਼ਾ ਜ਼ੈਦੀ ਅਤੇ ਸੁਘਰਾ ਬੇਗਮ ਸਨ।^{[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]}

ਜ਼ੈਦੀ ਨੇ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਤਾਪਗੜ੍ਹ ਦੇ ਇਸਲਾਮੀਆ ਸਕੂਲ, ਕੇਪੀ ਹਿੰਦੂ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ 1950 ਵਿੱਚ 15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤਾਪਗੜ੍ਹ ਦੇ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਉਰਦੂ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।^{[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]}ਉਸਨੇ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਇੰਟਰ ਕਾਲਜ 1951 ਤੋਂ 1952 ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਿਆ।^{[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]}

ਉਸਨੇ 1954 ਵਿੱਚ ਲਖਨਊ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਦੀ ਡਿਗਰੀ

ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।^{[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]} ਅਤੇ 1956 ਵਿੱਚ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ।^{[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]}

ਕਵਿਤਾਵਾ

ਜ਼ੈਦੀ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਨਾਜ਼ਿਸ਼ ਪ੍ਰਤਾਪਗੜ੍ਹੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ, ਫਿਰ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਮੀਰ ਤਕੀ ਮੀਰ, ਮੋਮਿਨ ਖਾਨ ਮੋਮਿਨ, ਮਿਰਜ਼ਾ ਗਾਲਿਬ, ਹੈਦਰ ਅਲੀ ਆਤਿਸ਼, ਮੀਰ ਅਨੀਸ, ਦਾਗ ਦੇਹਲਵੀ ਅਤੇ ਮੀਰ ਦਰਦ ਤੋਂ ਆਈ।^{[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]}ਨਵ-ਕਲਾਸੀਕਲ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਕਵੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮੁਹੰਮਦ ਇਕਬਾਲ, ਫ਼ਿਰਾਕ ਗੋਰਖਪੁਰੀ ਫ਼ੈਜ਼, ਅਤੇ ਜਿਗਰ ਮੁਰਾਦਾਬਾਦੀ ਉਸਦੇ ਪਸੰਦੀਦਾ ਸਨ। ^[1]

ਜ਼ੈਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦਾ ਲੇਖਕ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਖਾਸ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਅਤੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਰੂਪ ਸੀ। ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਜ਼ੈਦੀ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਟਿੱਪਣੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ^[2]

ਕੁਮਾਰ ਪਾਸੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜ਼ੈਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਵੇਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਣ ਲਈ ਰਵਾਇਤੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ^[3] ਮਖਮੂਰ ਸਈਦੀ, ਇੱਕ ਸਮਕਾਲੀ ਕਵੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਆਲੋਚਕ, ਨੇ ਸਰਲ ਅਤੇ ਬੇਲੋੜੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਜ਼ੈਦੀ ਦੀ ਮੁਹਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ। ^[4] ਉਸਨੇ ਜ਼ੈਦੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਨੋਟ ਕੀਤਾ: "ਚਰਿੱਤਰ ਦੀ ਅਖੰਡਤਾ, ਸਾਰੀਆਂ ਜ਼ਾਲਮ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ, ਕਿਸੇ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਮਨੁੱਖੀ ਸੁਭਾਅ ਵਿੱਚ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਖੋਜ, [ਅਤੇ] ਸੱਚ ਦੀ ਜਿੱਤ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ।" ^[4]

ਸ਼ਾਰਿਬ ਰੁਦੌਲਵੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜ਼ੈਦੀ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ "ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਤਾਜ਼ਗੀ, ਤੀਬਰ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਨਿਪੁੰਨਤਾ ਸੀ।" ਉਸਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜ਼ੈਦੀ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ "ਸਹਿਜਤਾ" ਨੂੰ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਵਿਚਾਰ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਵਿਚਾਰ ਵੱਲ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਜ਼ੈਦੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਗੁਣ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਲਹਿਰਾਂ ਦੇ ਦਬਾਅ ਅੱਗੇ ਝੁਕਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੀ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣਾ ਸੀ। ^[5]

ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ

ਸ਼ਹਿਰ-ਏ-ਦਿਲ (1961)
ਰਿਸ਼ਤਾ-ਏ-ਕਲਾਮ (1978)
ਮਾਤਾ-ਏ-ਆਖਿਰ-ਏ-ਸ਼ਬ (1990)
ਬਾਬ-ਏ-ਸੁਖਨ (2000)
ਜੰਬਿਸ਼-ਏ-ਨੋਕ-ਏ-ਕਲਮ (2005)

ਮੌਤ

ਜ਼ੈਦੀ ਦੀ ਮੌਤ 3 ਸਤੰਬਰ 2003 ਨੂੰ ਲਖਨਊ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ।

ਹਵਾਲੇ

↑ Interview of Mohsin Zaidi broadcast on All India Radio in June, 2003, that also appeared in Jumbish-e-Nok-e-Qalam, published in 2005
↑ Foreword to Baab-e-Sukhan by Gyan Chand Jain, published in 2000
↑ Review by Kumar Paashi in Rishta-e-Kalaam, published in 1978
↑ ^4.0 ^4.1 Foreword to Mataa-e-Aakhir-e-Shab by Makhmoor Saeedi, published in 1990
↑ Foreword to Jumbish-e-Nok-e-Qalam by Dr. Shaarib Rudawlvi, published in 2005

[1] Interview of Mohsin Zaidi broadcast on All India Radio in June, 2003, that also appeared in Jumbish-e-Nok-e-Qalam, published in 2005

[2] Foreword to Baab-e-Sukhan by Gyan Chand Jain, published in 2000

[3] Review by Kumar Paashi in Rishta-e-Kalaam, published in 1978

[Forewordto-4] 4.0 ^4.1 Foreword to Mataa-e-Aakhir-e-Shab by Makhmoor Saeedi, published in 1990

[5] Foreword to Jumbish-e-Nok-e-Qalam by Dr. Shaarib Rudawlvi, published in 2005

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]