ਰਤੀ

ਰਤੀ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: रति, Rati) ਪਿਆਰ, ਹਵਸ, ਜਿਨਸੀ ਕਾਮਨਾ ਦੀ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤੀ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਪ੍ਰਜਾਪਤੀ ਦਕਸ਼ ਦੀ ਧੀ ਅਤੇ ਕਾਮਦੇਵ ਦੀ ਮੁੱਖ ਪਤਨੀ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੰਭੋਗ ਕਰਨ ਨੂੰ ਇਸ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਂ ਉੱਤੇ ਸੰਭੋਗ ਦੇ ਕਈ ਢੰਗਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਰਤੀ ਦੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਾਤਮਕਤਾ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਕੁਆਰੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਪਿਆਰ ਦੇ ਦੇਵਤਾ ਨੂੰ ਮੋਹਣ ਦੀ ਤਾਕਤ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਦੇਵਤਾ ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਸਾੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਇਹ ਰਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਜਾਂ ਤਪੱਸਿਆ, ਕਾਮ ਦੇ ਜੀ ਉੱਠਣ ਦੇ ਵਾਅਦੇ ਵੱਲ ਲਿਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਕਸਰ, ਇਹ ਪੁਨਰ ਉਥਾਨ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਾਮਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਦੁੱਮਣ ਵਜੋਂ ਜਨਮ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਰਤੀ - ਮਾਇਆਵਤੀ ਦੇ ਨਾਮ ਹੇਠ - ਪ੍ਰਦੁੱਮਨਾ ਦੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ

ਦੇਵੀ ਰਤੀ ਦਾ ਨਾਮ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਰੂਟ (ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਉਹ ਰੂਪ ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਬਦ ਬਣਦੇ ਹੋਣ) ਰੈਮ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਅਨੰਦ ਲੈਣਾ" ਜਾਂ "ਅਨੰਦ ਲੈਣਾ" ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿਰਿਆ ਰੂਟ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਅਨੰਦ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਾਤਮਕ ਅਨੰਦ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿਰਿਆ ਰੂਟ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਅਨੰਦ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਾਤਮਕ ਅਨੰਦ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।

ਜਨਮ ਅਤੇ ਵਿਆਹ

ਕਾਲਿਕਾ ਪੁਰਾਣ ਵਿੱਚ ਰਤੀ ਦੇ ਜਨਮ ਬਾਰੇ ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਕਥਾ ਦੱਸੀ ਗਈ ਹੈ। 10 ਪ੍ਰਜਾਪਤੀਆਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬ੍ਰਹਮਾ - ਸਿਰਜਣਹਾਰ-ਦੇਵਤਾ - ਉਸਦੇ ਮਨ ਵਿਚੋਂ ਪਿਆਰ (ਦੇ ਕੰਮ), ਦੇਵਤਾ ਕਾਮਾ (ਕਾਮਦੇਵਾ) ਨੂੰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਾਮਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਫੁੱਲ-ਤੀਰ ਚਲਾਉਣ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਪਿਆਰ ਫੈਲਾਉਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਜਾਪਤੀ ਦਕਸ਼ਾ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਕਾਮੇ ਕੋਲ ਪੇਸ਼ ਕਰੇ। ਕਾਮਾ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਤੀਰ ਬ੍ਰਹਮਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਜਾਪਤੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵਰਤਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਬ੍ਰਾਹਮਾ ਦੀ ਧੀ ਸੰਧਿਆ ਵੱਲ ਬੇਵਕੂਫੀ ਨਾਲ ਆਕਰਸ਼ਤ ਹਨ। ਉਥੋਂ ਲੰਘ ਰਿਹਾ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੱਸਦਾ ਹੈ। ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਏ, ਬ੍ਰਹਮਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਜਾਪਤੀ ਕੰਬਦੇ ਅਤੇ ਪਸੀਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦਕਸ਼ ਦੇ ਪਸੀਨੇ ਤੋਂ ਰੱਤੀ ਨਾਮ ਦੀ ਇਕ ਖੂਬਸੂਰਤ ਔਰਤ ਉੱਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ, ਜਿਸ ਨੇ ਦਕਸ਼ਾ ਕਾਮ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਭੜਕੇ ਹੋਏ ਬ੍ਰਹਮਾ ਨੇ ਕਾਮ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਸ਼ਿਵ ਦੁਆਰਾ ਸਾੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਕਰਨ ਦਾ ਸਰਾਪ ਦਿੱਤਾ।

ਮਾਇਆਵਤੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਪੁਨਰ ਜਨਮ: ਕਾਮ ਦੀ ਮੌਤ ਅਤੇ ਪੁਨਰ ਉਥਾਨ

ਤਾਰਕਾਸੁਰਾ ਨਾਂ ਦੇ ਰਾਖਸ਼ ਨੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਚ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਕਮਾਤਰ ਦੇਵਤਾ ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਮਾਰ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਸ਼ਿਵ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਪਤਨੀ ਸਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਪੱਸਿਆ ਦੇ ਰਾਹ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਾਮਾ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੇ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਹਿਦਾਇਤ ਦਿੱਤੀ। ਕਾਮਾ ਰਤੀ ਅਤੇ ਮਧੂ ਜਾਂ ਵਸੰਤ ("ਬਸੰਤ") ਨਾਲ ਕੈਲਾਸ਼ ਪਰਬਤ ਤੇ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰ-ਤੀਰ ਚਲਾਏ (ਕਥਾ ਦੇ ਇਕ ਹੋਰ ਸੰਸਕਰਣ ਵਿਚ, ਕਾਮਾ ਨੇ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ) ਅਤੇ ਇੱਛਾ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਕੀਤੀ। ਕਾਮ ਦੇ ਤੀਰ ਨਾਲ ਜ਼ਖਮੀ, ਸ਼ਿਵ ਸਤੀ ਦਾ ਪੁਨਰਜਨਮ ਪਾਰਵਤੀ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਕੇ, ਆਪਣੀ ਤੀਜੀ ਅੱਖ ਦੀ ਇਕ ਝਲਕ ਨਾਲ ਕਾਮ ਨੂੰ ਸਾੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਤੋਂ ਬਾਹਰ

ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ

ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆਈ ਵਿੱਚ, ਰਤੀ (ਇੰਡੋਨੀਸ਼ੀਆਈਃ ਕਾਮਰਾਤੀਹ) ਬਾਥਰਾ ਸੋਮਾ ਦੀ ਧੀ ਹੈ, ਜੋ ਸੰਘਯਾਂਗ ਪੈਨਕਾਰੇਸੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ, ਜੋ ਸਿੰਘਯੰਗ ਵੇਨਾਂਗ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਸੰਘਯਾਂਗ ਵੈਨਿੰਗ ਦਾ ਵੰਸ਼ਜ ਹੈ। ਕਾਮਰਤੀਹ ਦਾ ਵਿਆਹ ਬਾਥਰਾ ਕਾਮਜਯਾ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸੰਘਯਾਂਗ ਇਸਮਯਾ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਸੇਂਗਨੀ ਦਾ ਨੌਵਾਂ ਪੁੱਤਰ ਹੈ। ਉਹ ਕਾਹਯਾਂਗਨ ਕਾਕਰਾਕੇਮਬਾਂਗ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਕਾਮਰਾਤੀਹ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਹੈ, ਉਹ ਸੁਨੱਖੀ ਤੇ ਚਰਿੱਤਰ ਵਾਲ਼ੀ ਹੈ, ਉਹ ਬਹੁਤ ਵਫ਼ਾਦਾਰ, ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੀ, ਉਦਾਰ, ਦਿਆਲੂ, ਸਬਰ ਵਾਲ਼ੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸਦਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ਼ ਪਿਆਰ ਸਦਕੇ, ਕਾਮਾ ਰਤੀਹ ਤੇ ਉਸਦਾ ਪਤੀ, ਬਾਥਰਾ ਕਾਮਜਾਇਆ, ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿੱਚ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਦੀ ਸਦਭਾਵਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਨ।

ਹਵਾਲਾ ਕਿਤਾਬਾਂ

• Kramrisch, Stella (1992) [1898]. The Presence of Siva. Mythos. Princeton University Press. ISBN 0-691-01930-4.