ਰਾਜੇਸ਼ਵਰੀ ਚੈਟਰਜੀ
ਰਾਜੇਸ਼ਵਰੀ ਚੈਟਰਜੀ (24 ਜਨਵਰੀ 1922 – 3 ਸਤੰਬਰ 2010)[1][2] ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸੀ। ਉਹ ਕਰਨਾਟਕ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਸੀ।[1] ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ (IISc), ਬੰਗਲੌਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ, ਚੈਟਰਜੀ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਸੀ।[2]
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ[ਸੋਧੋ]
ਚੈਟਰਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 1922 ਵਿੱਚ ਕਰਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਆਪਣੀ ਦਾਦੀ, ਕਮਲੰਮਾ ਦਾਸੱਪਾ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਇੱਕ "ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਕੂਲ" ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਮੈਸੂਰ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਸੀ ਅਤੇ ਜੋ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਜਾੜ ਵਾਲੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਰਗਰਮ ਸੀ।[3] ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਫਾਈਨਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਲੈਣ ਲਈ ਪਰਤਾਇਆ ਗਿਆ ਪਰ ਆਖਰਕਾਰ ਉਸਨੇ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ। ਉਸਨੇ ਬੰਗਲੌਰ ਦੇ ਸੈਂਟਰਲ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬੀ.ਐਸ.ਸੀ. (ਆਨਰਜ਼) ਅਤੇ ਐਮ.ਐਸ.ਸੀ. ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ ਡਿਗਰੀਆਂ[1] ਇਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਮੈਸੂਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਬੀ.ਐਸ.ਸੀ. ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਮੁੰਮਦੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਜਾ ਵੌਡੇਯਾਰ ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਐਮਟੀ ਨਰਾਇਣ ਅਯੰਗਰ ਇਨਾਮ ਅਤੇ ਵਾਲਟਰਸ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਇਨਾਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।[4]
1943 ਵਿੱਚ, ਉਸਦੀ ਐਮ.ਐਸ.ਸੀ. ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖੋਜ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ (IISc), ਬੰਗਲੌਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ।[5]
ਉਹ ਸੀਵੀ ਰਮਨ ਕੋਲ ਉਸ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੰਮ ਕਰਨ ਗਈ ਸੀ। ਕੁਝ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਰਮਨ ਨੇ ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਨੂੰ ਲੈਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਰਾਜੇਸ਼ਵਰੀ ਕੋਲ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਡਿਗਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ [6] ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਸਰੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਮਹਿਲਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਰੱਖਣ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੀ।[7]
ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅੰਤਰਿਮ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਨੌਜਵਾਨ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਵਜ਼ੀਫੇ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਅਰਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਇੱਕ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ, ਅਤੇ 1946 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ "ਚਮਕਦਾਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ" ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ। ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਐਨ ਆਰਬਰ ਵਿੱਚ[3] 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸੀ। ਪਰ ਚੈਟਰਜੀ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਦ੍ਰਿੜ ਸੀ। ਜੁਲਾਈ 1947 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਫੌਜੀ ਜਹਾਜ਼ ਐਸਐਸ ਮਰੀਨ ਐਡਰ ਉੱਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 30 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚੀ।[6] ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿਭਾਗ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਇਕਰਾਰਨਾਮੇ ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਉਸਨੇ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਡੀ.ਸੀ. ਵਿੱਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬਿਊਰੋ ਆਫ਼ ਸਟੈਂਡਰਡਜ਼ ਵਿੱਚ ਰੇਡੀਓ ਫ੍ਰੀਕੁਐਂਸੀ ਮਾਪ ਦੇ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੈਕਟੀਕਲ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ, ਸਿਖਲਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਵਾਪਸ ਚਲੀ ਗਈ। ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ 1949 ਵਿੱਚ ਬਾਰਬਰ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਤੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੁਬਾਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।[3] 1953 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਪੀਐਚ.ਡੀ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਵਿਲੀਅਮ ਗੋਲਡ ਡੋ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਖੋਜ ਨਿਬੰਧ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ।[8]
ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ[ਸੋਧੋ]
ਰਾਜੇਸ਼ਵਰੀ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਬੀ.ਐਮ.ਸ਼ਿਵਰਾਮਾਜਾਹ, ਨੰਜਨਗੁੜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਸਨ।[9] ਉਸਦੀ ਦਾਦੀ, ਕਮਲੰਮਾ ਦਾਸੱਪਾ, ਮੈਸੂਰ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀਆਂ ਮਹਿਲਾ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।[3] ਰਾਜੇਸ਼ਵਰੀ ਨੇ 1953 ਵਿੱਚ ਆਈਆਈਐਸਸੀ ਦੇ ਇੱਕ ਫੈਕਲਟੀ ਸਿਸਿਰ ਕੁਮਾਰ ਚੈਟਰਜੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਜੋੜੇ ਦੀ ਇੱਕ ਧੀ ਇੰਦਰਾ ਚੈਟਰਜੀ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਨੇਵਾਡਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਰੇਨੋ, ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਅਤੇ ਬਾਇਓਮੈਡੀਕਲ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਹੈ[5]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 A. Jayaram (18 April 2002). "The nuts and bolts of a superachiever". The Hindu. Archived from the original on 1 July 2003. Retrieved 15 March 2014.
- ↑ 2.0 2.1 D.P. Sen Gupta (1 October 2010). "On her own terms". The Hindu. Retrieved 15 March 2014.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Shashikala, K. "Lucky to be where I am, Rajeshwari Chatterjee" (PDF).
- ↑ "All You Need to Know About Late Rajeshwari Chatterjee, One of India's First Women Engineers". The Better India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 2017-07-27. Retrieved 2020-06-20.
- ↑ 5.0 5.1 hackers; artists; designers; engineers!. "Remembering Rajeswari Chatterjee, IISc's First Woman Engineer – Connect with IISc" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਬਰਤਾਨਵੀ)). Retrieved 2020-06-20.[permanent dead link]
- ↑ 6.0 6.1 Gupta, D. p Sen; Gupta, D. p Sen (2010-10-01). "On her own terms". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2018-01-20.
- ↑ "Remembering Rajeswari Chatterjee, IISc's First Woman Engineer – Connect with IISc". connect.iisc.ac.in (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਬਰਤਾਨਵੀ)). Retrieved 2018-01-20.
- ↑ "Rajeswari Chatterjee | ECE Bicentennial Alumni Awards". ece.umich.edu. Archived from the original on 2020-06-22. Retrieved 2020-06-20.
- ↑ "The nuts and bolts of a superachiever". The Hindu. 2002-04-18. Archived from the original on 2002-08-20. Retrieved 2018-01-20.