ਲੋਲਿਤਾ ਰਾਏ
ਲੋਲਿਤਾ ਰਾਏ (ਜਨਮ 1865),[1] ਜਿਸਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਪੀ.ਐਲ. ਰਾਏ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ ਅਤੇ ਮਤਾਧਿਕਾਰੀ ਸੀ।[1] ਉਸਨੇ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਰਗਰਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।[1] 1911 ਵਿੱਚ ਦ ਵੋਟ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ 'ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ' ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[2]
ਜੀਵਨ[ਸੋਧੋ]
ਲੋਲਿਤਾ ਰਾਏ ਦਾ ਜਨਮ 1865 ਵਿੱਚ ਕਲਕੱਤਾ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।[1] ਉਸਨੇ ਲਗਭਗ 1886 ਵਿੱਚ ਕਲਕੱਤਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੈਰਿਸਟਰ ਅਤੇ ਪਬਲਿਕ ਪ੍ਰੋਸੀਕਿਊਸ਼ਨ[3] ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਪਿਆਰਾ ਲਾਲ ਰਾਏ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਇਸ ਜੋੜੇ ਦੇ ਛੇ ਬੱਚੇ ਹੋਏ: ਲੀਲਾਵਤੀ, ਮੀਰਾਵਤੀ, ਪਰੇਸ਼ ਲਾਲ, ਹੀਰਾਵਤੀ, ਇੰਦਰਾ ਲਾਲ ਅਤੇ ਲੋਲਿਤ ਕੁਮਾਰ।[1] 1900 ਤੱਕ, ਰਾਏ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਬੱਚੇ ਪੱਛਮੀ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸਨ।[1]
ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਰਾਏ ਭਾਰਤੀਆਂ ਲਈ ਕਈ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਕਾਰਕੁੰਨ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਸੀ,[1] ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੰਡਨ ਇੰਡੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ਸੋਸਾਇਟੀ[4] ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਜੋਂ ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਡੀਅਨ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ (1870 ਵਿੱਚ ਮੈਰੀ ਕਾਰਪੇਂਟਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ) ਦੀ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ।[1] ਲੰਡਨ ਯੂਨੀਅਨ ਸੋਸਾਇਟੀ ਨੇ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਦੋਂ ਲਗਭਗ 700 ਸਨ)। [1] 1909 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਇੰਡੀਅਨ ਵੂਮੈਨ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਵਜੋਂ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ ਲਈ ਫੰਡ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।[1]
17 ਜੂਨ 1911 ਨੂੰ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਗਠਨ[5] ਨੇ ਵੋਟ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਜਾ ਜਾਰਜ ਪੰਜਵੇਂ ਦੀ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਜਲੂਸ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ।[6] ਜੇਨ ਕੋਬਡੇਨ ਅਤੇ ਰਾਏ ਨੇ ਜਲੂਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਭਾਰਤੀ ਟੁਕੜੀ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ,[4] 'ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਦਲ ਦਾ ਹਿੱਸਾ' ਬਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਮਤੇ ਲਈ ਸਮਰਥਨ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਿਖਾਉਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਰੱਖਦੇ ਸਨ।[5] ਜਲੂਸ ਦੀ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਰਾਏ, ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਭਗਵਤੀ ਭੋਲਾ ਨਾਥ, ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਲੀਲਾਵਤੀ ਮੁਖਰਜੀ (ਰਾਏ ਦੀ ਧੀ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[3] ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਬਾਰੇ ਲਿਖਦਿਆਂ, ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਸੁਸ਼ਮਾ ਸੇਨ ਨੇ ਯਾਦ ਕੀਤਾ:
ਇਸ ਸਮੇਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਫਰਗੇਟ ਲਹਿਰ ਜੋ ਆਪਣੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਲਈ ਲੜ ਰਹੀ ਸੀ, ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਸੀ। ਉਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਲੰਡਨ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸਨ। ਮੇਰੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਪਿਕਾਡਲੀ ਸਰਕਸ ਵਿਖੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਪੰਖੁਰਸਟ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਸੰਸਦ ਭਵਨ ਤੱਕ ਮਾਰਚ ਕਰਨ ਦਾ ਸੱਦਾ ਭੇਜਿਆ। ਇਹ ਮੇਰੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਅਨੁਭਵ ਸੀ, ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜਲੂਸ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਲਈ ਇਹ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸੀ, ਅਤੇ ਮੈਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਸੀ।[6]
ਕਾਰਕੁਨ ਅਤੇ ਥੀਓਸੋਫਿਸਟ ਐਨੀ ਬੇਸੈਂਟ ਨੇ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਮਤਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਮਾਰਚ ਕੀਤਾ।[5]
1912 ਅਤੇ 1913 ਵਿੱਚ, ਰਾਏ ਨੇ ਲੰਡਨ ਅਤੇ ਕੈਂਬਰਿਜ ਵਿੱਚ ਮੰਚਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਈ ਭਾਰਤੀ ਨਾਟਕਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ, ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਰਵਾਇਤੀ ਪਹਿਰਾਵੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੱਗਾਂ ਅਤੇ ਸਾੜ੍ਹੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।[1]
ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ, ਰਾਏ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੇ ਸਰਗਰਮ ਡਿਊਟੀ ਦੇਖੀ। [1] ਉਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ, ਪਰੇਸ਼ ਲਾਲ ਰਾਏ ਨੇ ਜੰਗ ਦੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਮਾਨਯੋਗ ਤੋਪਖਾਨੇ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।[1] 1920 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਆਉਣ 'ਤੇ, ਉਸਨੇ ਮੁੱਕੇਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਖੇਡ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।[1] ਉਸਦਾ ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਪੁੱਤਰ, ਇੰਦਰ ਲਾਲ ਰਾਏ (1898-1918), ਰਾਇਲ ਫਲਾਇੰਗ ਕੋਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ, ਅਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ।[1] ਲੋਲਿਤਾ ਰਾਏ ਨੇ ਈਸਟਰਨ ਲੀਗ ਦੀ ਆਨਰੇਰੀ ਸਕੱਤਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਫੰਡ ਲਈ ਫੰਡ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ, ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ, ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।[1] 1916 ਵਿੱਚ, ਹੋਰ ਮਤਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਰਾਏ ਨੇ ਇੱਕ 'ਲੇਡੀਜ਼ ਡੇ' ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਲਈ ਪੈਸਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਅਮਾਰਕੇਟ, ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵੇਚੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ।[1]
ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਵਿੱਚ ਮਤਾਧਿਕਾਰ ਦੇ ਕੰਮ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਰਾਏ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਵੋਟ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਲਈ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਪਟੀਸ਼ਨ, ਭਾਰਤ ਲਈ ਰਾਜ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਦੇ ਡੈਪੂਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਾ, ਹਾਊਸ ਆਫ ਕਾਮਨਜ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਾ, ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਮਤੇ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੋਲਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। 1920 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਅਖਿਲ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਸੰਮੇਲਨ[1] ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਤਾਧਿਕਾਰ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ।
ਲੋਲਿਤਾ ਰਾਏ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਮਿਤੀ ਅਣਜਾਣ ਹੈ।[1]
ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਉਦਯੋਗਪਤੀ ਪ੍ਰਣਏ ਰਾਏ ਉਸ ਦਾ ਪੜਪੋਤਾ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 1.15 1.16 1.17 1.18 Mukherjee, Sumita (2019). "Roy, Lolita [known as Mrs P. L. Roy] (b. 1865), social reformer and suffragist". Oxford Dictionary of National Biography (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). doi:10.1093/odnb/9780198614128.013.369120. ISBN 978-0-19-861412-8. Retrieved 2020-11-12.
- ↑ Hoque, Nikhat (2019-02-03). "Meet 7 Indian Suffragettes Of The British Suffrage Movement". Feminism In India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2020-11-12.
- ↑ 3.0 3.1 "Bloomsbury Collections - Suffrage and the Arts - Visual Culture, Politics and Enterprise". www.bloomsburycollections.com. Retrieved 2020-11-12.
- ↑ 4.0 4.1 "Suffrage Stories: Black And Minority Ethnic Women: Is There A 'Hidden History'?". Woman and her Sphere (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2017-07-24. Retrieved 2020-11-12.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 "Lolita Roy and Indian Suffragettes, Coronation Procession - Museum of London". Google Arts & Culture (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2020-11-12.
- ↑ 6.0 6.1 "Black History Month: Diversity and the British female Suffrage movement". Fawcett Society (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2020-11-12.
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ[ਸੋਧੋ]
- ਫਲਿੱਕਰ ' ਤੇ ਲੋਲਿਤਾ ਰਾਏ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ
- ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿਖੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਜਲੂਸ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸਫਰਗੇਟਸ Archived 2021-09-02 at the Wayback Machine.