ਐਨੀ ਬੇਸੈਂਟ
ਐਨੀ ਬੇਸੈਂਟ | |
|---|---|
 ਐਨੀ ਬੇਸੈਂਟ 1897 ਵਿੱਚ | |
| ਜਨਮ | 1 ਅਕਤੂਬਰ 1847 |
| ਮੌਤ | 20 ਸਤੰਬਰ 1933 (ਉਮਰ 85) |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | ਥੀਓਸੋਫਿਸਟ, ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਘੁਲਾਟੀਆ, ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਵਕਤਾ |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | ਫਰੈਂਕ ਬੇਸੈਂਟ |
| ਬੱਚੇ | ਅਰਥੁਰ, ਮਬੇਲ ਬੇਸੈਂਟ ਸਕੌਟ |
ਡਾ. ਐਨੀ ਬੇਸੈਂਟ (1 ਅਕਤੂਬਰ 1847 - 20 ਸਤੰਬਰ 1933) ਆਗੂ ਥੀਓਸੋਫਿਸਟ, ਇਸਤਰੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸਮਰਥਕ, ਲੇਖਕ, ਵਕਤਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ-ਪ੍ਰੇਮੀ ਮਹਿਲਾ ਸੀ। 1917 ਵਿੱਚ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਬਣੀ। ਆਪ ਜੰਮੀ-ਪਲੀ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸੀ ਪਰ ਭਾਰਤ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਦੀ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿ ਗਈ। ਉਹ ਆਇਰਿਸ਼ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ।[1] ਉਹ ਤਿੰਨ ਸੌ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਪੈਂਫਲਿਟਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਉੱਤਮ ਲੇਖਕ ਵੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਵਜੋਂ, ਉਸ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਵਿੱਚ ਬਨਾਰਸ ਹਿੰਦੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੋਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਪੰਦਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ, ਬੇਸੈਂਟ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਨਾਸਤਿਕਤਾ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਦਾ ਇੱਕ ਜਨਤਕ ਸਮਰਥਕ ਸੀ। ਬੇਸੈਂਟ ਦਾ ਟੀਚਾ ਗਰੀਬਾਂ ਲਈ ਰੁਜ਼ਗਾਰ, ਬਿਹਤਰ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਉਚਿਤ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਸੀ।[2]
ਬੇਸੈਂਟ ਫਿਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸੈਕੂਲਰ ਸੋਸਾਇਟੀ (ਐਨਐਸਐਸ) ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬੁਲਾਰਾ, ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਕ ਲੇਖਕ, ਅਤੇ ਚਾਰਲਸ ਬ੍ਰੈਡਲਾਫ ਦਾ ਇੱਕ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਦੋਸਤ ਹੈ। 1877 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਜਨਮ ਨਿਯੰਤਰਣ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਚਾਰਲਸ ਨੌਲਟਨ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਕੈਂਡਲ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਬ੍ਰੈਡਲੌਫ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1880 ਵਿੱਚ ਨੌਰਥੈਂਪਟਨ ਲਈ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ (ਐਮਪੀ) ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬੇਸੈਂਟ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 1888 ਦੀ ਖੂਨੀ ਐਤਵਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਲੰਡਨ ਮੈਚ ਗਰਲਜ਼ ਹੜਤਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਉਹ ਫੈਬੀਅਨ ਸੁਸਾਇਟੀ ਅਤੇ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸੋਸ਼ਲ ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ (SDF) ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬੁਲਾਰਾ ਸੀ। ਉਹ ਲੰਡਨ ਸਕੂਲ ਬੋਰਡ ਫਾਰ ਟਾਵਰ ਹੈਮਲੇਟਸ ਲਈ ਵੀ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੀ, ਪੋਲ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਸੀ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੁਝ ਔਰਤਾਂ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਸਨ।
1890 ਵਿੱਚ ਬੇਸੈਂਟ ਦੀ ਹੇਲੇਨਾ ਬਲਾਵਤਸਕੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਈ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਥੀਓਸਫੀ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਵਧਦੀ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਘੱਟ ਗਈ। ਉਹ ਥੀਓਸੋਫਿਕਲ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੈਕਚਰਾਰ ਬਣ ਗਈ। ਆਪਣੇ ਥੀਓਸਫੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਕੰਮ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। 1898 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਕੇਂਦਰੀ ਹਿੰਦੂ ਸਕੂਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1922 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਬੰਬਈ (ਅੱਜ ਦੇ ਮੁੰਬਈ), ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੈਦਰਾਬਾਦ (ਸਿੰਧ) ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਲਜੀਏਟ ਬੋਰਡ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। 1902 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਡਰ ਆਫ ਕੋ-ਫ੍ਰੀਮੇਸਨਰੀ, ਲੇ ਡਰੋਇਟ ਹਿਊਮੈਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਲਾਜ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਅਗਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾਇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। 1907 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਥੀਓਸੋਫਿਕਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣ ਗਈ ਜਿਸ ਦਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ, ਅਡਯਾਰ, ਮਦਰਾਸ, (ਚੇਨਈ) ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸੀ।
ਬੇਸੈਂਟ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਕੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ 1914 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲੋਕਤੰਤਰ, ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਲਈ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਹੋਮ ਰੂਲ ਲੀਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਨਾਲ 1917 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਜੋਂ ਉਸ ਦੀ ਚੋਣ ਹੋਈ। 1920 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਬੇਸੈਂਟ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਮਰਥਕ ਅਤੇ ਗੋਦ ਲਏ ਪੁੱਤਰ ਜਿੱਡੂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਮੂਰਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਉਸਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਨਵਾਂ ਮਸੀਹਾ ਅਤੇ ਬੁੱਧ ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਸੀ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਮੂਰਤੀ ਨੇ 1929 ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਦਾਅਵਿਆਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੇ 1933 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੱਕ, ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਥੀਓਸਫੀ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਲਈ ਮੁਹਿੰਮ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ।
ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ
[ਸੋਧੋ]
ਐਨੀ ਬੇਸੈਂਟ ਦਾ ਜਨਮ ਕਲੈਫਮ (ਲੰਡਨ) ਦੇ ਮੱਧਵਰਗੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ 1 ਅਕਤੂਬਰ, 1847 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ ਕਿ ਪਿਤਾ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਮਾਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਲਈ ਬੋਰਡਿੰਗ ਹਾਊਸ ਚਲਾਉਂਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਕਿਤੇ ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਕਰਦੀ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਨ ਜੋ ਡਬਲਿਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਟ੍ਰਿਨਿਟੀ ਕਾਲਜ ਡਬਲਿਨ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਡਾਕਟਰੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਐਨੀ ਉਨੀਂ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਹੋਈ ਤਾਂ ਮਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਧਾਰਮਿਕ ਪਰਵਾਰ ਦੇ ਫਰੈਂਕ ਨਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਧਾਰਮਿਕ ਵਖਰੇਵਿਆਂ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਸੁੱਖ ਨਸੀਬ ਨਾ ਹੋਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੋ ਬੇਟੀਆਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ।
1867 ਵਿੱਚ, ਵੀਹ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਵਾਲਟਰ ਬੇਸੈਂਟ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ, 26 ਸਾਲਾ ਪਾਦਰੀ ਫਰੈਂਕ ਬੇਸੈਂਟ (1840-1917) ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ਖਬਰੀ ਵਾਲਾ ਐਂਗਲਿਕਨ ਸੀ ਜੋ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦਾ ਜਾਪਦਾ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਪੂਰਵ ਸੰਧਿਆ ਤੇ, ਉਹ ਮਾਨਚੈਸਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਕੇ ਵਧੇਰੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕੱਟੜਪੰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਆਇਰਿਸ਼ ਰਿਪਬਲਿਕਨ ਫੇਨੀਅਨ ਬ੍ਰਦਰਹੁੱਡ ਦੇ ਮਾਨਚੈਸਟਰ ਦੋਵਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਲਿਆਇਆ ਸੀ।
ਜਲਦੀ ਹੀ ਫ੍ਰੈਂਕ ਲਿੰਕਨਸ਼ਾਇਰ ਵਿੱਚ ਸਿਬਸੀ ਦਾ ਵਿਕਾਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਐਨੀ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਸਿਬਸੀ ਚਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਬੱਚੇ ਆਰਥਰ ਅਤੇ ਮੇਬਲ ਸਨ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵਿਆਹ ਇੱਕ ਤਬਾਹੀ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐਨੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, "ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਬੇਮੇਲ ਜੋੜੀ ਸੀ"।[3] ਪਹਿਲਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਪੈਸੇ ਅਤੇ ਐਨੀ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਹੋਇਆ। ਐਨੀ ਨੇ ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਲੇਖ ਲਿਖੇ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿਆਹੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਕੋਲ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਫਰੈਂਕ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਕਮਾਇਆ ਸਾਰਾ ਪੈਸਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ। ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੇ ਜੋੜੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੰਡਿਆ। ਐਨੀ ਨੇ ਖੇਤ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਯੂਨੀਅਨ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਬਿਹਤਰ ਸਥਿਤੀਆਂ ਜਿੱਤਣ ਲਈ ਲੜ ਰਹੇ ਸਨ। ਫਰੈਂਕ ਇੱਕ ਟੋਰੀ ਸੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਤਣਾਅ ਉਦੋਂ ਵੱਧ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਐਨੀ ਨੇ ਕਮਿਊਨੀਅਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 1873 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਲੰਡਨ ਵਾਪਸ ਆ ਗਈ। ਉਹ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਐਨੀ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਗਈ ਸੀ।
ਬੇਸੈਂਟ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਉਸ ਨੇ ਚਰਚ ਆਫ਼ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਕਸਫੋਰਡ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਐਡਵਰਡ ਬੋਵੇਰੀ ਪੁਸੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ, ਸਲਾਹ ਲਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਚਰਚ ਵਾਲਿਆਂ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜੋ ਉਸਦੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਦੇਣ, ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਹਨ। ਬੇਸੈਂਟ ਵਿਆਹ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਖਰੀ ਅਸਫਲ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਫਰੈਂਕ ਵਾਪਸ ਪਰਤਿਆ। ਆਖਰਕਾਰ ਉਹ ਲੰਡਨ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਗਈ।
ਮੁਢਲੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਉਹਨਾਂ ਵੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹੁਤਾ ਔਰਤ ਨੂੰ ਜਾਇਦਾਦ ਤੇ ਧਨ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਰੱਖਣ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਐਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਲੇਖ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਰਚਨਾ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਜਿਹੜੀ ਆਮਦਨ ਹੁੰਦੀ ਉਸ ਨੂੰ ਰੱਖਣ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨੀ ਹੱਕਦਾਰ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਹੁੰਦਾ। ਐਨੀ ਦੇ ਆਜ਼ਾਦ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਹ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਦਾ। ਪਾਦਰੀ ਪਤੀ ਤੋਂ ਉਹ ਅਜਿਹੀ ਤਵੱਕੋ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰੱਖਦੀ। ਸਮਾਜ ਦੇ ਮਿਹਨਤੀ ਵਰਗ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਪੱਖਪਾਤੀ ਰਵੱਈਏ ਦੀ ਉਹ ਵਿਰੋਧੀ ਸੀ। ਉਹ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਤੇ ਅਜਿਹਾ ਸਮਾਜ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਨੂੰ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ। ਸਮਾਜ ਵਿਚਲੀ ਅਸਮਾਨਤਾ, ਨਸਲੀ ਭੇਦ-ਭਾਵ ਤੇ ਊਚ-ਨੀਚ ਦੇ ਵਖਰੇਵਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਉੱਚਾਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਗ੍ਰਹਿਸਥ-ਮੋਹ ਤਿਆਗ ਕੇ ਉਹ ਯੂਰਪ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ‘ਤੇ ਨਿਕਲ ਗਈ। ਪਤੀ ਤੋਂ ਤਲਾਕ ਲੈ ਉਹ 1893 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਆ ਗਈ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਉਹ ਚਾਲੀ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੀ। ਸੱਚ ਤੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਭੁੱਖ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਧਰਤੀ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਆਈ। ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਈ।
ਭਾਰਤ ਸੱਭਿਅਤਾ ਬਾਰੇ ਗਿਆਨ
[ਸੋਧੋ]ਐਨੀ ਨੇ ਸਮੂਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ‘ਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੱਕਿਆ। ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ, ਵਿਰਸੇ, ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀ ਉਪਾਸ਼ਕ ਬਣ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਅਪਣੱਤ ਤੇ ਮੋਹ ਦਿੰਦਿਆਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਰਾਜ ਦੀ ਵਿਰੋਧਤਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ।
‘ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਬੇਸੈਂਟ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜਿਹੜੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਯਾਦ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਤਾਜ਼ੀ ਰਹੇਗੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਣ ਰਹਿਣਗੇ।’
— ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ
ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ
[ਸੋਧੋ]ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪੱਛਮੀ ਜੀਵਨ-ਜੁਗਤ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਮਹਾਨ ਵਿਰਾਸਤ ਨਾਲ ਜੋੜਨ, ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਬਾਲ ਵਿਆਹ, ਛੂਤ-ਛਾਤ ਅਤੇ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦੇ ਬੰਧਨਾਂ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉਠਾਉਣ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਯਤਨ ਕੀਤੇ। ਇੱਕ ਔਰਤ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਰਾਹੀਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨੀ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਬੁਰੇ ਵਿਹਾਰ/ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨਾ ਕੋਈ ਸੌਖਾ ਕਾਰਜ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਅਸਰਦਾਇਕ ਬਣਾਉਣ ਤੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦਾ ਬੇਰੋਕ ਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਉੱਚਾਰਨ ਕਰਦੀ।
ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ
[ਸੋਧੋ]ਉਹ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੀ ਕਰਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ ਦੀ ਮੁੱਖ ਆਗੂ ਬਣ ਗਈ। ਸੂਰਤ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਜੋ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੀ ਗਈ ਸੀ, ਵਿੱਚ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਵਾਕੇ ਉਸ ਨੇ 1907 ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਆ ਹੋਮ ਰੂਲ ਲੀਗ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ। ਉਸ ਨੇ 1913 ਵਿੱਚ ‘ਕਾਮਨ ਵੀਲ’ ਨਾਂ ਦਾ ਸਾਹਿਤਕ ਪਰਚਾ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅਖ਼ਬਾਰ ‘ਨਿਊ ਇੰਡੀਆ’ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤਾ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਵਿਰੋਧਤਾ ਵਾਲੇ ਇਸ ਅਖ਼ਬਾਰ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਵੀ ਜਾਣਾ ਪਿਆ। ਉਹ ਮਹਿਲਾ ਸਿੱਖਿਆ, ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਅਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਵੀ ਸੀ। ਐਨੀ ਨੇ ਸਰੋਜਨੀ ਨਾਇਡੂ ਨਾਲ ਰਲ ਕੇ ਮਹਿਲਾ ਮੱਤ ਅਧਿਕਾਰ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ।
ਬ੍ਰਹਮ ਵਿੱਦਿਆ ਦਾ ਗਿਆਨ
[ਸੋਧੋ]ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਰਹੱਸ ਜਾਣਨ ਲਈ ਐਨੀ ਨੇ ਬ੍ਰਹਮ ਵਿੱਦਿਆ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲਿਆ। ਇਸ ਉੱਪਰੰਤ ਉਹ ਅਧਿਆਤਮਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਧਾਰਨੀ ਬਣ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਸਾਦਾ ਜੀਵਨ ਬਿਤਾਉਂਦਿਆਂ ਥੀਓਸੋਫੀਕਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਕੇ ਰੰਗ-ਨਸਲ ਦੇ ਭੇਦ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਜੀਵ ਹੱਤਿਆ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਅੰਦੋਲਨ ਚਲਾਏ।
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ
[ਸੋਧੋ]1917 ਦੇ ਕਲਕੱਤਾ ਇਜਲਾਸ ਵਿੱਚ ਐਨੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਸਕਾਊਟ ਅਤੇ ਗਰਲਜ਼ ਗਾਈਡ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। 1921 ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਸਕਾਊਟ ਮੁਖੀ ਬੇਡੇਨ ਪਾਵੇਲ ਨੇ ਐਨੀ ਬੇਸੈਂਟ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਬੁਆਇ ਸਕਾਊਟ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ। ਇਸੇ ਵਰ੍ਹੇ ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਨਵੈਂਸ਼ਨ ਅੰਦੋਲਨ ਚਲਾਇਆ ਜਿਸ ਦੀ ਬਦੌਲਤ 1925 ਵਿੱਚ ਕਾਮਨਵੈਲਥ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਬਿਲ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਬਨਾਰਸ ਵਿਖੇ ਐਨੀ ਨੇ ਸੈਂਟਰਲ ਹਿੰਦੂ ਕਾਲਜ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੰਡਿਤ ਮਦਨ ਮੋਹਨ ਮਾਲਵੀਆ ਨੇ ਬਨਾਰਸ ਹਿੰਦੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ।
ਸਿਆਸੀ ਸਰਗਰਮੀ
[ਸੋਧੋ]ਬੇਸੈਂਟ ਲਈ, ਰਾਜਨੀਤੀ, ਦੋਸਤੀ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਨੇੜਿਓਂ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਸਮਾਜਵਾਦ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਇੱਕ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ ਨੌਜਵਾਨ ਆਇਰਿਸ਼ ਲੇਖਕ ਜੌਰਜ ਬਰਨਾਰਡ ਸ਼ਾਅ ਦੇ ਨਾਲ ਨੇੜਲੇ ਸਬੰਧਾਂ ਅਤੇ ਫੈਬਿਅਨ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਚਾਨਣ ਦੁਆਰਾ ਹੋਇਆ ਜਿਸਨੇ ਬੇਸੈਂਟ ਨੂੰ "ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਮਹਾਨ ਵਕਤਾ" ਮੰਨਿਆ। ਐਨੀ ਉਸਦੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ ਅਤੇ 1880 ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਸਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਹੋ ਗਈ। ਇਹ ਬੇਸੈਂਟ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਸ਼ਾਅ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦੇ ਕੇ ਪਹਿਲੀ ਚਾਲ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਇਸ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਹ ਸ਼ਾਅ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਬੇਸੈਂਟ ਨੂੰ ਫੈਬਿਅਨ ਸੁਸਾਇਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਸਪਾਂਸਰ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਸਮਾਜ ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ, ਵਿਕਲਪਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਅਧਿਆਤਮਕ ਖੋਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਇਕੱਠ ਸੀ।
ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ ਮੁੱਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ 1887 ਵਿੱਚ ਲੰਡਨ ਦੇ ਕੁਝ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਨੇ ਟ੍ਰੈਫਲਗਰ ਸਕੁਏਅਰ ਵਿੱਚ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਬੇਸੈਂਟ 13 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਪੀਕਰ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਹੋਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਅਸੈਂਬਲੀ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਲੜਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ, ਅਤੇ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ, ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਅਤੇ ਸੈਂਕੜੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਬੇਸੈਂਟ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ, ਇੱਕ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਜਿਸਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਨਜ਼ਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਕੀਤਾ।
ਪੁਸਤਕਾਂ
[ਸੋਧੋ]- ਆਪ ਨੇ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾ ਲਿਖੀਆਂ
- ਡੈਥ ਐਂਡ ਆਫਟਰ - 1893
- ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ- 1893
- ਇਨ ਦਿ ਆਉਟਰ ਕੋਰਟ- 1895
- ਕਰਮ - 1895
- ਦਿ ਸੈਲਫ ਐੰਡ ਇਟਸ ਸ਼ੀਥਸ- 1895
- ਮੈਨ ਐੰਡ ਹਿਜ਼ ਬੌਡੀਜ਼- 1896
- ਮੌਕਸ਼ ਦਾ ਮਾਰਗ- 1896
- ਦਿ ਏਸ਼ੀਐਟ ਵਿਜਡਮ- 1897
- ਐਵੋਲੂਸ਼ਨ ਆਫ ਲਾਈਫ ਐੰਡ ਫਾਰਮ- 1899
- ਕਾਂਗਰਸ ਸਪੀਚ- 1917
ਅੰਤਿਮ ਸਮਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਪਚਾਸੀ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਉਮਰ ਭੋਗ ਕੇ ਸੁਯੋਗ ਆਗੂ, ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ, ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਤਿੰਨ ਸੌ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਲੇਖਿਕਾ ਤੇ ਲੋਕ ਸੇਵਕ ਐਨੀ ਬੇਸੈਂਟ ਅਡਿਆਰ (ਮਦਰਾਸ) ਵਿਖੇ 20 ਸਤੰਬਰ, 1933 ਨੂੰ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਈ। ਐਨੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਮੁਤਾਬਕ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਨੂੰ ਗੰਗਾ ਵਿਖੇ ਜਲ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Annie Besant: An Autobiography, London, 1885, chapter 5.
- ↑ "Besant, Annie | Theosophy World". www.theosophy.world. Retrieved 11 October 2021.
- ↑ Annie Besant: an Autobiography (Unwin, 1908), 81.
