ਵਾਈਪਰ ਟਾਪੂ
ਵਾਈਪਰ ਟਾਪੂ ਅੰਡੇਮਾਨ ਟਾਪੂ ਦਾ ਇੱਕ ਟਾਪੂ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਡੇਮਾਨ ਅਤੇ ਨਿਕੋਬਾਰ ਟਾਪੂ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਅੰਡੇਮਾਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ।[1]
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਵਾਈਪਰ ਆਈਲੈਂਡ ਦਾ ਨਾਮ ਐਚਐਮਐਸ ਵਾਈਪਰ ਜਹਾਜ਼ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਆਰਚੀਬਾਲਡ ਬਲੇਅਰ 1789 ਵਿੱਚ ਅੰਡੇਮਾਨ ਅਤੇ ਨਿਕੋਬਾਰ ਟਾਪੂ ਵਿੱਚ ਆਏ ਸਨ। ਅਜਿਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਿਸ਼ਤੀ ਦੁਰਘਟਨਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਮਲਬਾ ਟਾਪੂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਟਾਪੂ ਜੇਲ੍ਹ ਦਾ ਸਥਾਨ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ਉੱਤੇ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਤਖ਼ਤੇ ਦੇ ਖੰਡਰ ਹਨ।
ਜਦੋਂ 1906 ਵਿੱਚ ਸੈਲੂਲਰ ਜੇਲ੍ਹ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਜੇਲ੍ਹ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅੰਡੇਮਾਨ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਸੈਲੂਲਰ ਜੇਲ੍ਹ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਕਸਰ ਜ਼ਿਕਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ, ਸੈਲੂਲਰ ਜੇਲ੍ਹ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਤੋਂ ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਇਹ ਵਾਈਪਰ ਆਈਲੈਂਡ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਸੀ ਜਿਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਭੈੜੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਅਤੇ ਕਠਿਨਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਜੇਲ[ਸੋਧੋ]
ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਜੇਲ੍ਹ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਉਦੋਂ ਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਈ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ 1858 ਵਿੱਚ ਪੋਰਟ ਬਲੇਅਰ ਵਿਖੇ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਰੋਹ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸਜ਼ਾ ਦਾ ਬੰਦੋਬਸਤ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਰੌਸ ਆਈਲੈਂਡ ਨੇ ਸਜ਼ਾ ਦੇ ਬੰਦੋਬਸਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਪੋਰਟ ਬਲੇਅਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ, ਵਾਈਪਰ ਜੇਲ੍ਹ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ 1864-67 ਦੌਰਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਪੈਨਲ ਸੈਟਲਮੈਂਟ ਦੇ ਸੁਪਰਡੈਂਟ ਬਾਰਨੇਟ ਫੋਰਡ ਨੇ ਕੰਮ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕੀਤੀ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਇੰਸਪੈਕਟਰ, ਇੱਕ ਹੈੱਡ ਕਾਂਸਟੇਬਲ, ਦੋ ਸਾਰਜੈਂਟ, ਚਾਰ ਕਲਾਸ I ਕਾਂਸਟੇਬਲ ਅਤੇ 30 ਕਲਾਸ II ਕਾਂਸਟੇਬਲ ਤਾਇਨਾਤ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਤਾਕਤ ਵਧਦੀ ਗਈ। ਇਕੱਲੇ ਸੈੱਲ, ਲਾਕ-ਅੱਪ, ਸਟਾਕ ਅਤੇ ਕੋਰੜੇ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਸਟੈਂਡ ਵਾਈਪਰ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਔਰਤਾਂ ਵੀ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ।
ਜੇਲ੍ਹ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਅਜਿਹੇ ਸਨ ਕਿ ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਬਦਨਾਮ " ਵਾਈਪਰ ਚੇਨ ਗੈਂਗ ਜੇਲ੍ਹ" ਪੈ ਗਿਆ। ਇਸ ਜੇਲ੍ਹ ਦਾ ਵਾਰਡਨ ਅਕਸਰ ਬਦਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਕੈਦੀ ਵਾਰਡਨ ਨੂੰ ‘ਦ ਬਲੈਕ ਅੰਬਾ’ ਕਹਿ ਕੇ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਦੀ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰਾਤ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਲੋਹੇ ਦੇ ਜੋੜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚਲਦੀ ਇੱਕ ਜ਼ੰਜੀਰੀ ਦੁਆਰਾ ਜੰਜ਼ੀਰਾਂ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੀ ਚੇਨ ਗੈਂਗ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਪੁਰੀ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਜਗਨਨਾਥ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਬ੍ਰਿਜ ਕਿਸ਼ੋਰ ਸਿੰਘ ਦਿਓ ਨੂੰ ਵਾਈਪਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ 1879 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।
ਜੇਲ੍ਹ ਨੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਥਾਈ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਥੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਦੇ ਇੱਕ ਪਸ਼ਤੂਨ ਸ਼ੇਰ ਅਲੀ ਨੂੰ 8 ਫਰਵਰੀ, 1872 ਨੂੰ ਹੋਪ ਟਾਊਨ ਜੇਟੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਾਇਸਰਾਏ ਲਾਰਡ ਮੇਓ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਚਥਮ ਟਾਪੂ ਦੇ ਉਲਟ। 1906 ਵਿੱਚ ਸੈਲੂਲਰ ਜੇਲ੍ਹ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਾਈਪਰ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਘਟ ਗਈ।[2]
ਅੱਜ, ਦੋ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਛੱਤ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, ਬਾਹਰਲੀ ਕੰਧ ਦੇ ਨਾਲ ਖਸਤਾ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਕੁ ਪੰਛੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਤਖ਼ਤੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਪਣੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਬਣਾਏ ਹੋਏ ਹਨ।
ਭੂਗੋਲ[ਸੋਧੋ]
ਇਹ ਟਾਪੂ ਪੋਰਟ ਬਲੇਅਰ ਟਾਪੂਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ ਅਤੇ ਨੇਵੀ ਖਾੜੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ[ਸੋਧੋ]
ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਵਾਈਪਰ ਟਾਪੂ, ਗੁਆਂਢੀ ਪੋਰਟ ਬਲੇਅਰ ਟਾਪੂ ਦੇ ਨਾਲ, ਪੋਰਟ ਬਲੇਅਰ ਤਾਲੁਕ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ।[3]
ਜੀਵ[ਸੋਧੋ]
ਟਾਪੂ 'ਤੇ ਚਟਾਕ ਵਾਲੇ ਹਿਰਨ ਦੇਖੇ ਗਏ ਹਨ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ[ਸੋਧੋ]
ਵਾਈਪਰ ਆਈਲੈਂਡ ਪੋਰਟ ਬਲੇਅਰ ਦੀ ਬੰਦਰਗਾਹ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤ ਸੁੰਦਰ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਅਤੇ ਫੀਨਿਕਸ ਬੇ ਜੈਟੀ ਤੋਂ 20 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਰਬਰ ਕਰੂਜ਼, ਜੈੱਟੀ ਤੋਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਉਪਲਬਧ ਹੈ, ਬੰਦਰਗਾਹ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੁਆਇੰਟਾਂ ਦਾ ਸਮੁੱਚਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਭੂਤਰੇ ਵਾਈਪਰ ਆਈਲੈਂਡ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਥਾਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਹੱਤਤਾ ਵਾਲੇ ਕਈ ਆਕਰਸ਼ਣ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸੁੰਦਰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਨਾਲ ਮਨਮੋਹਕ ਪਿਕਨਿਕ ਸਥਾਨ ਵੀ ਹਨ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਚਿੱਤਰ ਗੈਲਰੀ[ਸੋਧੋ]
-
ਵਾਈਪਰ ਟਾਪੂ 'ਤੇ ਪਹਾੜੀ ਫਾਂਸੀ -
ਵਾਈਪਰ ਟਾਪੂ
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "Village Code Directory: Andaman & Nicobar Islands" (PDF). Census of India. Retrieved 2011-01-16.
- ↑ "Viper Island in Andaman and Nicobar, Information of Viper Island Andaman". www.indiatravelnext.com. Archived from the original on 20 May 2013. Retrieved 14 January 2022.
- ↑ "DEMOGRAPHIC – A&N ISLANDS" (PDF). andssw1.and.nic.in. Retrieved 2016-09-23.