ਵੈਦਿਕ ਉਚਾਰਨ

ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਵੈਦਿਕ ਉਚਾਰਨ ਦੇ ਤਿੰਨ ਭਾਗ ਹਨ - ਉਦਾਤ, ਅਨੁਦਾਤ ਅਤੇ ਸਵਰਿਤ।

ਜਾਣ-ਪਛਾਣ

ਵੇਦਾਂ ਵਿੱਚ ਮੰਤਰਾਂ ਦੇ 20 ਹਜ਼ਾਰ ਛੰਦ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਛੰਦਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਗਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ, ਇਸ ਦਾ ਨਿਰਣਾ ਰਿਸ਼ੀਆਂ ਨੇ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੈਅ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਮੰਤਰਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਅਤੇ ਉੱਪਰ ਲਗਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਟੇਢੀਆਂ ਰੇਖਾਵਾਂ ਉਚਾਰਨ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਹਨ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰਾਂ ਨਾਲ ਗਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਮਵੇਦ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰਗਮ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਉਥੇ ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹਨ। ਵੈਦਿਕ ਸਰਗਮ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਅੱਖਰਾਂ ਦੇ ਉੱਪਰ ਅੰਕ 1, 2, 3, 4 ਆਦਿ ਅੰਕਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇੱਕ ਛੰਦ ਨੂੰ ਕਈ ਧੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਧੁਨੀ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਮ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਟੇਢੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਵਿੱਚ ਚਿੰਨ੍ਹ ਧੁਨੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੇਦਾਂ ਵਿਚ ਜੋ ਰਿਚਾ ਸਾਮਗਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਅੰਕਾਂ ਨਾਲ ਅੰਕਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਾਮਗਾਨ ਦੀ ਇਹੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਪੂਰਨ ਸਾਮਗਾਨ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਸਨ, ਪਰ ਹੁਣ ਉਹ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਜੋ ਬਚੀਆਂ ਹਨ ਉਹ ਹੀ ਉਪਲਬਧ ਹਨ।