ਸਮੁੰਦਰੀ ਝੱਖੜ
ਮੌਸਮ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰੀ ਝੱਖੜ (ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਾਵਰੋਲ਼ਾ ਜਾਂ ਚੱਕਰਵਾਰ ਹਵਾ ਜਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਝੱਖੜ) ਪਾਣੀ ਦਾ ਇੱਕ ਬੰਦ ਅਤੇ ਗੋਲ਼ ਚਾਲ ਵਾਲ਼ਾ ਇਲਾਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਧਰਤੀ ਦੇ ਗੇੜ ਵਾਲ਼ੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ।[1][2] ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਅਰਧਗੋਲ਼ੇ 'ਚ ਘੜੀ ਦੇ ਰੁਖ਼ ਤੋਂ ਉਲਟ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਰਧਗੋਲ਼ੇ 'ਚ ਘੜੀ ਦੇ ਰੁਖ਼ ਨਾਲ਼ ਅੰਦਰ ਵੱਲ ਨੂੰ ਵਗਦੀਆਂ ਚੂੜੀਦਾਰ (ਕੁੰਡਲਦਾਰ) ਹਵਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਵਾਵਰੋਲ਼ਿਆਂ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਹਵਾ-ਮੰਡਲੀ ਦਬਾਅ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[3][4] ਇਹ ਵੀ ਇੱਕ ਘੁੰਮਣ ਵਾਲਾ ਤੂਫ਼ਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜਿੱਥੇ ਤੂਫ਼ਾਨ ਦਾ ਘੇਰਾ 400 ਤੋਂ 1000 ਮੀਲ ਤਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਚੱਕਰਵਾਤ ਸਿਰਫ਼ 30 ਤੋਂ 1600 ਮੀਟਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕਾਰਨ[ਸੋਧੋ]
ਚੱਕਰਵਾਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸਥਿਤੀਆਂ ਜੋ ਸਾਧਾਰਨ ਧੂੜ ਭਰੀਆਂ ਹਨੇਰੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਤੇਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਉੱਪਰ ਉੱਠਦੀ ਹਵਾ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਹਵਾ ਵਿਰੋਧੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਵਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਘੁੰਮਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤੰਗ ਹੋ ਕੇ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਹਵਾ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵੱਲ ਸੁੱਟੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਦਾ ਦਬਾਅ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਘੱਟ ਦਬਾਅ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਸਤੂ ਨੁੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਖਿੱਚ ਕੇ ਉੱਪਰ ਵੱਲ ਉਠਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਤਬਾਹੀ ਫੈਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੀਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚ ਖਿੱਚ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਘਰ ਡਿੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਹਨੇਰੀ 300 ਮੀਲ ਪ੍ਰਤੀ ਘੰਟਾ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਦੇ ਅੱਗੇ ਕੁਝ ਵੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਚੱਕਰਵਾਤ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਚੱਕਰਵਾਤ ਨੂੰ ਹਰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ[ਸੋਧੋ]
- ਭੌਤਿਕ ਭੂਗੋਲ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ: ਮੱਧ-ਅਕਸ਼ਾਂਸ਼ੀ ਵਾਵਰੋਲ਼ਾ – ਡਾ. ਮਾਈਕਲ ਪਿਡਵਿਰਨੀ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੋਲੰਬੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਓਕਾਨਾਗਨ
- Glossary Definition: Cyclogenesis Archived 2006-08-30 at the Wayback Machine. – ਕੌਮੀ ਬਰਫ਼ ਡਾਟਾ ਕੇਂਦਰ
- Glossary Definition: Cyclolysis Archived 2005-12-12 at the Wayback Machine. – ਕੌਮੀ ਬਰਫ਼ ਡਾਟਾ ਕੇਂਦਰ
- ਮੌਸਮੀ ਤੱਥ: ਧਰੁਵੀ ਨਿਵਾਣ – ਵੈਦਰ ਆਨਲਾਈਨ ਯੂਕੇ
- NOAA FAQ
- 'ਚੰਗੀ ਤਰਾਂ ਸਮਝਾਏ' ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਾਵਰੋਲ਼ੇ Archived 2013-10-14 at the Wayback Machine.
- ਵਾਵਰੋਲ਼ਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵੀਡੀਓਆਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰ Archived 2011-02-05 at the Wayback Machine.
- ਈਐੱਮ-ਡੈਟ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਆਫ਼ਤ ਡਾਟਾਬੇਸ Centre for Research on the Epidemiology of Disasters ਵੱਲੋਂ
- ਰੀਟਾ ਵਾਵਰੋਲ਼ਾ Archived 2014-08-30 at the Wayback Machine.
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Glossary of Meteorology (June 2000). "Cyclonic circulation". American Meteorological Society. Retrieved 2008-09-17.
- ↑ Glossary of Meteorology (June 2000). "Cyclone". American Meteorological Society. Retrieved 2008-09-17.
- ↑ BBC Weather Glossary (July 2006). "Cyclone". British Broadcasting Corporation. Archived from the original on 2006-08-29. Retrieved 2006-10-24.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (help) - ↑ "UCAR Glossary — Cyclone". University Corporation for Atmospheric Research. Retrieved 2006-10-24.
{{cite web}}: External link in|publisher=