ਹਰੋਲੀ ਤਹਿਸੀਲ
ਹਰੋਲੀ ਊਨਾ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤਹਿਸੀਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਊਨਾ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਤੋਂ ਦੱਖਣ ਵੱਲ 6 ਕਿ.ਮੀ. ਦੂਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। [1]
ਹਰੋਲੀ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਧਰਮਪੁਰ (3 km), ਪਲਕਵਾਹ (3 km), ਕਾਂਗੜ (3 km), ਰੋਰਾ (3 km), ਨੀਵਾਂ ਬਦੇਹਰਾ (4 km). ਹਰੋਲੀ ਅੱਗੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਊਨਾ ਸ਼ਹਿਰ, ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਮਾਹਿਲਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ, ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ ਸ਼ਹਿਰ, ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਬੰਗਾਨਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਨੰਗਲ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਨਵਾਂਸ਼ਹਿਰ, ਹਮੀਰਪੁਰ ਹਰੋਲੀ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਹਨ। [2] ਇਹ ਸਥਾਨ ਊਨਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਹੱਦ 'ਤੇ ਹੈ। ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ ਇਸ ਸਥਾਨ ਵੱਲ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਹੈ। ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਹੱਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ।
ਹਰੋਲੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਇ ਸਾਹਿਬ ਪੂਰਨ ਮੱਲ ਕੁਠਿਆਲਾ ਨਗਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਰਾਏ ਸਾਹਿਬ ਹਰੋਲੀ ਅਤੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਉਦਯੋਗਪਤੀ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਅੱਜ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਹਵੇਲੀ (ਨਿਵਾਸ) ਰਾਏ ਬਹਾਦੁਰ ਜੋਧਮਾਲ ਮਾਰਗ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਹਰੋਲੀ ਦੀ ਪਹਾੜੀ ਦੀ ਚੋਟੀ 'ਤੇ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਹਵੇਲੀ ਉਥੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਹਵੇਲੀ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਆਪਣੇ 2 ਵੱਡੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹਰੋਲੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਸੇ ਸਨ। ਰਾਏ ਸਾਹਿਬ ਪੂਰਨ ਮੱਲ ਕੁਠਿਆਲਾ ਨੇ ਹਰੋਲੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਮੁੱਢਲੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਦੇ ਕੰਮ ਕੀਤੇ, ਜੋ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੇ ਇੰਤਜਾਮ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਖੂਹ ਪੁੱਟ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੀਣ ਵਾਲਾ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਣਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਲ 1836 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੱਕ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਾਮਰਾਜ ਕਾਇਮ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਉਹ ਹਰੋਲੀ ਅਤੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਵੀ ਸੀ। ਉਹ ਕਿਓਂਥਲ, ਭਗਤ, ਜੁਬਲ, ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ, ਕੋਟੀ ਰਿਆਸਤ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਜੰਮੂ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਪਟਿਆਲਾ, ਮੰਡੀ ਰਿਆਸਤ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦਾ ਮੋਦੀ (ਵਿੱਤਰ) ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਰਾਏਜ਼ਾਦਾ ਲਾਲਾ ਕੱਦੂਮਲ ਕੁਠਿਆਲਾ ਵੀ ਰਿਹਾ ਜਿਸਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਇੱਕ ਆਗਿਆਕਾਰੀ ਪੁੱਤਰ ਵਾਂਗ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਫਰਮਾਂ ਦੇ ਪੈਰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤੇ। ਉਹ ਹਰੋਲੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਹਵੇਲੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦਾ ਮਾਲਕ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਵੱਡੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦਾਲਾਂ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਫਲ, ਮਸਾਲੇ ਆਦਿ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਗਰੀਬਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਅਮੀਰਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚਦਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਹਰੋਲੀ ਵਾਟਰਵਰਕਸ ਟਰੱਸਟ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਰਕਮ ਦਾਨ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਪਾਈਪ ਲਾਈਨ ਨਾਲ਼ ਪਾਣੀ ਹਰੋਲੀ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਦੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ 1920 ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਦੇ ਡੀਸੀ ਦੀ ਬੇਨਤੀ 'ਤੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਵਿਖੇ ਪੁਰਾਣਾ ਬੱਸ ਅੱਡਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨ ਵੀ ਦਾਨ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਰਾਏ ਸਾਹਿਬ ਪੂਰਨ ਮੱਲ ਕੁਠਿਆਲਾ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਸਾਲ 1932 ਵਿਚ ਸ਼ਿਮਲਾ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਦੇ ਡੀਸੀ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਛੁੱਟੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਹੋ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਧਨ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਕਾਂਗੜਾ ਅਤੇ ਊਨਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਲਕੀਅਤ ਵਾਲੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਆਪਣੇ ਸ਼ਰੀਕਾਂ ਨੂੰ ਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਵੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਹੋ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜਵੰਦ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦਾਨ ਕਰਦਾ ਸੇ। ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮਹਾਨ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਹਰੋਲੀ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਰਾਏ ਬਹਾਦੁਰ ਜੋਧਮਲ ( 23 ਨਵੰਬਰ 1881 - 9 ਅਕਤੂਬਰ 1961) ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਕੁਠਿਆਲਾ ਨਾਮਕ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਹਰੋਲੀ ਪਿੰਡ ਦਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਟਾਂਡਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕਾਂਗੜਾ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ 650 ਕਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਟੀਬੀ ਸੈਨੇਟੋਰੀਅਮ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣਲਈ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਦਾਨ ਕੀਤੀ।
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "Haroli Tehsil - Una". census2011.co.in. census 2011. Retrieved 1 May 2017.
- ↑ "List of Villages in Haroli Tehsil". villageinfo.in. INDIAN VILLAGE DIRECTORY. Retrieved 1 May 2017.