ਆਈਓਨਾਈਜ਼ਿੰਗ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ
ਆਈਓਨਾਈਜ਼ਿੰਗ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ:Ionizing radiation) ਉਹ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੰਨੀ ਕੁ ਊਰਜਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਐਟਮਾਂ ਜਾ ਅਣੂਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਲੈਕਟਰੋਨਾਂ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਕਰਵਾ ਸਕੇ। ਆਈਓਨਾਈਜ਼ਿੰਗ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਊਰਜਾਤਮਕ ਉਪ-ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਕਣਾਂ, ਆਇਨ੍ਹਾਂ ਜਾਂ ਐਟਮਾਂ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਹਾਈ-ਸਪੀਡ (ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਗਤੀ ਦੇ 1% ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ) 'ਤੇ ਚਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਉੱਚ-ਊਰਜਾ ਵਾਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ ਦੇ ਉੱਚ-ਊਰਜਾ ਅੰਤ 'ਤੇ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਗਾਮਾ ਕਿਰਨਾਂ, ਐਕਸ ਰੇਅ, ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ ਦਾ ਉੱਚ ਅਲਟਰਾਵਾਇਲਟ ਹਿੱਸਾ ਆਈਓਨਾਈਜ਼ਿੰਗ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਅਲਟ੍ਰਾਵਾਇਲਟ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਅਤੇ ਯੂਵੀ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਤੋਂ ਹੇਠਲੇ ਭਾਗ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਈ ਰੌਸ਼ਨੀ (ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਲੇਜ਼ਰ ਰੋਸ਼ਨੀ), ਇਨਫਰਾਰੈੱਡ, ਮਾਇਕਰੋਵੇਵੇ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਵੇਵ, ਸਾਰੇ ਗੈਰ-ਆਇਨੀਜਿੰਗ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਸਮਝੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਰੇਡੀਓ-ਐਕਟਿਵਟੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਈਓਨਾਈਜ਼ਿੰਗ ਸਬਅਟੌਮਿਕ ਕਣਾਂ ਵਿੱਚ ਐਲਫ਼ਾ ਕਣ, ਬੀਟਾ ਕਣ ਅਤੇ ਨਿਊਟਰਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਰੇਡੀਓਐਕਟਿਵ ਡਿਕੇ ਦੇ ਤਕਰੀਬਨ ਸਾਰੇ ਉਤਪਾਦ ਆਈਓਨਾਈਜ਼ਿੰਗ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਰੇਡੀਓਐਕਟਿਵ ਡਿਕੇ ਦੀ ਊਰਜਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਈਓਨਾਈਜ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਦੂਜੇ ਉਪ-ਆਟੋਮੈਟਿਕ ਆਈਨਾਈਜ਼ਿੰਗ ਕਣ ਮਿਊਨਸ, ਮੀਸੋਨਸ, ਪੋਜ਼ਟ੍ਰੌਨਸ ਹਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਣ ਜੋ ਸੈਕੰਡਰੀ ਕੋਸਮਿਕ ਕਿਰਨਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਸੈਕੰਡਰੀ ਕੋਸਮਿਕ ਕਿਰਨਾਂ ਉਦੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਕੋਸਮਿਕ ਕਿਰਨਾਂ ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਆਈਓਨਾਈਜ਼ਿੰਗ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਦਾ ਐਕਸਪੋਜਰ ਟਿਸ਼ੂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਮਿਊਟੇਸ਼ਨ, ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਬਿਮਾਰੀ, ਕੈਂਸਰ ਅਤੇ ਮੌਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।[1][2]
ਕੋਸਮਿਕ ਕਿਰਨਾਂ ਤਾਰੇ ਅਤੇ ਕੁਝ ਅਕਾਸ਼ੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੁਪਰਨੋਵਾ ਧਮਾਕੇ। ਕੋਸਮਿਕ ਕਿਰਨਾਂ ਵੀ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਰੇਡੀਓਆਈਸੋਟੋਪ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ (ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਕਾਰਬਨ -14, ਜੋ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਆਈਓਨਾਈਜ਼ਿੰਗ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੌਸਮਿਕ ਕਿਰਨਾਂ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓਐਕਟਿਵ ਆਈਸੋਟੋਪ ਦੇ ਡਿਕੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਆਈਓਨਾਈਜ਼ਿੰਗ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਰੋਤ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੈਕਗਰਾਉਂਡ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ। ਆਈਓਨਾਈਜ਼ਿੰਗ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਨੂੰ ਐਕਸ-ਰੇ ਟਿਊਬ, ਕਣ ਐਕਸੀਲੇਟਰ, ਅਤੇ ਰੇਡੀਓਆਈਸੋਟੋਪ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਨਾਲ ਬਣਾਵਟੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਆਈਓਨਾਈਜ਼ਿੰਗ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਅਦਿੱਖ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਵਾਸਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੋਜਣਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਖੋਜ ਦੇ ਸਾਧਨ ਜਿਵੇਂ ਗੀਗਰ ਕਾਊਂਟਰ ਨੂੰ ਇਸਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ ਵੁੱਡਸਾਇਡ, ਗੀਲੇ (1997). ਵਾਤਾਵਰਨ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ. ਯੂਐਸ: ਜਾਨ ਵਿਲੇ ਐਂਡ ਸਨਜ਼. p. 476. ISBN 0471109320.
- ↑ ਸਟਾਲਕਪ, ਜੇਮਸ ਜੀ. (2006). ਓਐਸਐਚਏ: ਸਟਾਲਕੱਪ ਦੇ ਉੱਚ-ਵੋਲਟੇਜ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਰੈਗੂਲੇਸ਼ਨ ਸਰਲੀਕ੍ਰਿਤ. ਯੂਐਸ: ਜੋਨਸ ਅਤੇ ਬਾਰਟਲੈਟ ਲਰਨਿੰਗ. p. 133. ISBN 076374347X.