ਖਾਦ

ਖਾਦ (ਅਮਰੀਕਨ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Fertilizer; ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Fertiliser), ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਜਾਂ ਸਿੰਥੈਟਿਕ ਮੂਲ (ਚੂਨਾ ਸਮੱਗਰੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ) ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਸਾਮੱਗਰੀ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਜਾਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਪੋਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਮਿੱਟੀ ਜਾਂ ਪੌਦੇ ਦੇ ਟਿਸ਼ੂਆਂ (ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪੱਤੀਆਂ) ਨੂੰ ਲਗਾਇਆ/ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਵਿਧੀ / ਤਕਨੀਕ[ਸੋਧੋ]

ਖਾਦ, ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਟੀਚਾ ਦੋ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਰਵਾਇਤੀ ਇੱਕ ਜੋ ਕਿ ਨਸ਼ਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਦੂਜਾ ਢੰਗ ਹੈ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਕੁਝ ਖਾਦਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਪਾਣੀ ਦੀ ਧਾਰਣ ਅਤੇ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਸੋਧ ਕੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਲੇਖ, ਖਾਦਾਂ ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ, ਪੋਸ਼ਣ ਸੰਬੰਧੀ ਪਹਿਲੂ ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਖਾਦ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਵੱਖਰੇ ਅਨੁਪਾਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ:

ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ:
ਨਾਈਟਰੋਜੋਨ (N): ਪੱਤਾ ਵਿਕਾਸ;
ਫਾਸਫੋਰਸ (P): ਜੜ੍ਹਾਂ, ਫੁੱਲ, ਬੀਜ, ਫਲ ਦਾ ਵਿਕਾਸ;
ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ (K): ਸਟੈੱਮ ਵਿਕਾਸ, ਪੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਗਤੀ, ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਫ਼ਰੂਟਿੰਗ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ;
ਤਿੰਨ ਸੈਕੰਡਰੀ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ:
ਕੈਲਸੀਅਮ (Ca),
ਮੈਗਨੇਸ਼ੀਅਮ (Mg),
ਅਤੇ ਸਲਫਰ (S);
ਮਾਈਕ੍ਰੋ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ: ਕੌਪਰ (Cu), ਲੋਹਾ (Fe), ਮੈਂਗਨੀਜ਼ (Mn), ਮੋਲਾਈਬਡੇਨਮ (Mo), ਜ਼ਿੰਕ (Zn), ਬੋਰਾਨ (B) ਅਤੇ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਮਹੱਤਤਾ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਉੱਥੇ ਸਿਲੀਕੋਨ (Si), ਕੋਬਾਲਟ (Co) ਅਤੇ ਵੈਨੈਡਮ (V) ਪਲੱਸ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਖਣਿਜ ਉਤਪ੍ਰੇਰਕ ਹਨ।

ਤੰਦਰੁਸਤ ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਤੱਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਤੱਤ ਇਸਦੇ ਖਾਦ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਵਰਤੇ ਗਏ ਹਨ. ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੱਤ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਖਾਦ ਦੇ ਆਧਾਰ ਹਨ। ਮੈਕਰੋ-ਪੋਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਖਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਮਾਮਲੇ (ਡੀ ਐਮ) (0% ਨਮੀ) ਆਧਾਰ ਤੇ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਵਿੱਚ 0.15% ਤੋਂ 6.0% ਤਕ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੌਦੇ ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਤੱਤ ਦੇ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ: ਹਾਈਡਰੋਜਨ, ਆਕਸੀਜਨ, ਕਾਰਬਨ ਅਤੇ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ। ਕਾਰਬਨ, ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਾਤਾਵਰਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਲਈ ਉਪਲੱਬਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖਾਦ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਡੀਐਨਏ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਹਿੱਸਿਆਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਲੋਰੋਫ਼ਿਲ) ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਲਈ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਹੋਣ ਲਈ, ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਇੱਕ "ਨਿਸ਼ਚਿਤ" ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਕੁਝ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੋਸਟ ਪਲਾਂਟ (ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਫਲ਼ੀਦਾਰ) ਐਂਮੋਨਿਆ ਨੂੰ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿਚਲੀ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ (ਐਨ 2) ਨੂੰ ਵਰਤ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਡੀ.ਐੱਨ.ਏ (DNA) ਅਤੇ ਏ.ਟੀ.ਪੀ (ATP) ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਫਾਸਫੇਟ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਊਰਜਾ ਕੈਰੀਂਡਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੁਝ ਲਿਪਿਡਜ਼ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਮਾਈਕਰੋ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਛੋਟੇ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਖਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਹਿੱਸੇ ਪ੍ਰਤੀ ਮਿਲੀਅਨ (ਪੀ.ਪੀ.ਐਮ) ਦੇ ਕ੍ਰਮ ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ 0.15 ਤੋਂ 400 ਪੀ.ਪੀ.ਐਮ ਜਾਂ 0.04% ਦਰਮਿਆਨੀ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਤੱਤ ਅਕਸਰ ਪਾਚਕ ਦੀਆਂ ਸਰਗਰਮ ਸਾਈਟਾਂ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਪੌਦੇ ਦੀ ਚੈਨਬਿਊਲਿਸ਼ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਤੱਤ ਆਉਟਲੈਟਸ (ਐਨਜ਼ਾਈਮਜ਼) ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਭਾਰ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।

ਵਰਗੀਕਰਨ[ਸੋਧੋ]

ਖਾਦ ਨੂੰ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤ (ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, N, P, ਜਾਂ K) ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ "ਸਿੱਧੀ ਖਾਦ" ਵਜੋਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। "ਮਲਟੀਨਿਊਟਰੈਂਟ ਖਾਦ" (ਜਾਂ "ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਖਾਦ") ਦੋ ਜਾਂ ਵਧੇਰੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐਨ (N) ਅਤੇ ਪੀ (P) ਖਾਦ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰੀ ਜੈਵਿਕ ਬਨਾਮ ਗੈਰ-ਵਿਤਰਕ (ਇਸ ਲੇਖ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਿਸ਼ਾ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਨੂੰ ਯੂਰੀਆ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਕਾਰਬਨ-ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਵਾਲੀਆਂ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੈਵਿਕ ਖਾਦ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ (ਰੀਸਾਈਕਲ ਕੀਤੇ ਗਏ) ਪੌਦਾ- ਜਾਂ ਜਾਨਵਰ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਪਦਾਰਥ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਨ-ਆਰਗੈਨਿਕ (ਗੈਰ-ਜੈਵਿਕ) ਖਾਦਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਸਿੰਥੈਟਿਕ ਖਾਦਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰਸਾਇਣਕ ਤਰੀਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਸਿੰਗਲ ਪੋਸ਼ਣ ਖਾਦ (ਸਿੱਧੀ ਖਾਦ) [ਸੋਧੋ]

ਮੁੱਖ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਅਧਾਰਤ ਸਿੱਧੀ ਖਾਦ ਅਮੋਨੀਆ ਜਾਂ ਇਸ ਦੇ ਘੋਲ ਹਨ: ਅਮੋਨੀਅਮ ਨਾਈਟਰੇਟ (NH₄NO₃) ਵੀ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਯੂਰੀਆ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਫਾਇਦਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਅਮੋਨੀਆ ਅਤੇ ਅਮੋਨੀਅਮ ਨਾਈਟਰੇਟ ਤੋਂ ਉਲਟ, ਠੋਸ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਵਿਸਫੋਟਕ ਹੈ। ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਖਾਦ ਬਜ਼ਾਰ ਦੀ ਕੁਝ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ (2007 ਵਿੱਚ 4%) ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਅਮੋਨੀਅਮ ਨਾਈਟਰੇਟ (Ca(NO₃)₂•NH₄NO₃•10H₂O) ਦੁਆਰਾ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਮੁੱਖ ਸਿੱਧੀ ਫਾਸਫੇਟ ਖਾਦ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟਸ ਹਨ। "ਸਿੰਗਲ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ" (ਐਸ ਐਸ ਪੀ) ਵਿੱਚ 14-18% P₂O₅, ਦੁਬਾਰਾ Ca(H₂PO₄)₂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਪਰ ਫੋਸਫੋਜਿਪਸਿਮ (CaSO₄ · 2 H₂O) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ. ਟ੍ਰਿਪਲ ਸੁਪਰਫੋਸਫੇਟ (ਟੀਐਸਪੀ) ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ 44-48% P₂O₅ ਅਤੇ ਕੋਈ ਜਿਪਸਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਸਿੰਗਲ ਸੁਪਰਫੋਸਫੇਟ ਅਤੇ ਟ੍ਰਿਪਲ ਸੁਪਰਫੋਸਫੇਟ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਡਬਲ ਸੁਪਰਫੋਸਫੇਟ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਖਾਸ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟਸ ਖਾਦ ਦੇ 90% ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਣੀ-ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਹੈ।

ਮਲਟੀਨਿਊਟਰੈਂਟ ਖਾਦ (ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਖਾਦ)[ਸੋਧੋ]

ਇਹ ਖਾਦ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਮ ਹਨ। ਉਹ ਦੋ ਜਾਂ ਵਧੇਰੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਬਾਈਨਰੀ ਖਾਦਾਂ (NP, NK, PK)[ਸੋਧੋ]

ਵੱਡੇ ਦੋ-ਭਾਗ ਖਾਦ ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਫਾਸਫੋਰਸ ਦੋਨੋਂ ਤੱਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਐੱਨਪੀ (NP) ਖਾਦ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਐੱਨਪੀ ਖਾਦ ਮੋਨੋ-ਅਮੋਨਿਅਮ ਫਾਸਫੇਟ (ਐਮ.ਏ.ਪੀ) ਅਤੇ ਡਾਈ-ਅਮੋਨਿਅਮ ਫਾਸਫੇਟ (ਡੀ.ਏ.ਪੀ) ਹਨ। ਐੱਮ.ਏ.ਪੀ. ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਸਾਮੱਗਰੀ NH₄H₂PO₄ ਹੈ ਡੀਏਪੀ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਸਾਮੱਗਰੀ (NH₄)₂HPO₄ ਹੈ। ਲਗਭਗ 85% ਐਮਏਪੀ ਅਤੇ ਡੀਏਪੀ ਖਾਦ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਹਨ।

ਐਨ.ਪੀ.ਕੇ (NPK) ਖਾਦਾਂ[ਸੋਧੋ]

ਐਨਪੀਕੇ ਖਾਦਾਂ ਤਿੰਨ-ਕੰਪੋਨੈਂਟ ਵਾਲੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਹਨ ਜੋ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ (N), ਫਾਸਫੋਰਸ (P), ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ (K) ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਐਨ.ਪੀ.ਕੇ (NPK) ਰੇਟਿੰਗ ਇੱਕ ਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ (N), ਫਾਸਫੋਰਸ (P), ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ (K) ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਐਨ.ਪੀ.ਕੇ (N-P-K) ਦੀਆਂ ਰੇਟਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਡੈਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੱਖ ਕੀਤੇ ਤਿੰਨ ਨੰਬਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ (ਜਿਵੇਂ, 10-10-10 ਜਾਂ 16-4-8) ਜੋ ਖਾਦਾਂ ਦੇ ਰਸਾਇਣਕ ਵਰਣਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਨੰਬਰ ਉਤਪਾਦ ਵਿੱਚ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ; ਦੂਜਾ ਨੰਬਰ, P2O5; ਤੀਜੀ, K2O ਖਾਦਆਂ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਵਿੱਚ (P₂O₅) ਜਾਂ ਕੇ2ਓ (K2O) ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਪਰੰਤੂ ਸਿਸਟਮ ਇੱਕ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਫਾਸਫੋਰਸ (P) ਜਾਂ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ (K) ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਲਈ ਰਵਾਇਤੀ ਲਪੇਟ ਹੈ। ਇੱਕ 50-ਪੌਂਡ (23 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ) ਦਾ 16-4-8 ਲੇਬਲ ਵਾਲਾ ਖਾਦ ਦਾ ਬੈਗ ਵਿੱਚ 8lb (3.6 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ) ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ (50 ਪਾਊਂਡ ਦਾ 16%), 2 ਪਾਊਂਡ P₂O₅ (50 ਪਾਊਂਡ ਦਾ 4%) ਬਰਾਬਰ ਫਾਸਫੋਰਸ ਅਤੇ 4 ਪਾਊਂਡ K2O (50 ਪਾਊਂਡ ਦਾ 8%) ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ (K) ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖਾਦਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਐਨ-ਪੀ-ਕੇ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਲੇਬਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇੱਕ ਐੱਨ-ਪੀ-ਕੇ-ਐਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਦੇ ਸੰਮੇਲਨ ਵਿੱਚ ਸਫਦਰ ਦੀ ਇੱਕ ਚੌਥੀ ਸੰਖਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੀ ਅਤੇ ਕੇ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਮੁੱਲਾਂ ਲਈ ਮੂਲ ਮੁੱਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਮਾਈਕਰੋ ਪੋਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ (ਮਾਈਕਰੋਨਿਊਟਰੇਂਟਸ)[ਸੋਧੋ]

ਮੁਖ ਮਾਈਕਰੋ ਪੋਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਮੋਲਬੈਡੇਨਮ, ਜ਼ਿੰਕ, ਅਤੇ ਕੌਪਰ (ਪਿੱਤਲ) ਹਨ। ਇਹ ਤੱਤ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਲੂਣ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਇਰਨ (ਲੋਹਾ) ਖਾਸ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਦਰਮਿਆਨੀ ਮਿੱਟੀ ਪੀ.ਐਚ. (pH) ਅਤੇ ਫਾਸਫੇਟ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਨਾ-ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ (ਬਾਇਓ-ਅਣਉਪਲਬਧ) ਮਿਸ਼ਰਨ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ, ਆਇਰਨ (ਲੋਹਾ) ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਚੇਲੇਟ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, EDTA ਡੈਰੀਵੇਟਿਵ. ਸੂਖਮ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਪੌਦਿਆਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਸ਼ੂਗਰ ਬੀਟਾਂ ਨੂੰ ਬੋਰਾਨ (B) ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਕੋਬਾਲਟ (Co) ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਉਤਪਾਦਨ[ਸੋਧੋ]

ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਖਾਦਾਂ[ਸੋਧੋ]

ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ-ਅਧਾਰਤ ਖਾਦ ਦੇ ਸਿਖਰ ਉਪਭੋਗਤਾ
ਦੇਸ਼	ਕੁੱਲ N ਵਰਤਣ (Mt pa)	ਫੀਡ/ਚਰਾਂਅ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਮਾਤਰਾ (Mt pa)
ਚੀਨ	18.7	3.0
ਭਾਰਤ	11.9	N/A^[1]
ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਾਂਤ	9.1	4.7
ਫਰਾਂਸ	2.5	1.3
ਜਰਮਨੀ	2.0	1.2
ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ	1.7	0.7
ਕੈਨੇਡਾ	1.6	0.9
ਟਰਕੀ	1.5	0.3
ਯੁਨਾਇਟੇਡ ਕਿਂਗਡਮ	1.3	0.9
ਮੈਕਸੀਕੋ	1.3	0.3
ਸਪੇਨ	1.2	0.5
ਅਰਜਨਟੀਨਾ	0.4	0.1

ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਖਾਦਾਂ ਨੂੰ ਅਮੋਨੀਆ (NH3) ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ਤੇ ਟੀਕਾ ਲਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਮੋਨੀਆ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਹੈਹਰ-ਬੋਸ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਊਰਜਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ, ਕੁਦਰਤੀ ਗੈਸ (CH4) ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ (N2) ਹਵਾ ਤੋਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਮੋਨੀਆ ਸਾਰੇ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਖਾਦਾਂ ਲਈ ਫੀਡਸਟੌਕ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਿਰਵਿਘਨ ਐਮੋਨਿਅਮ ਨਾਈਟਰੇਟ (NH4NO3) ਅਤੇ ਯੂਰੀਆ (CO(NH2)2)।

ਚਿਲੀ ਦੇ ਅਟਾਕਾਮਾ ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸੋਡੀਅਮ ਨਾਈਟਰੇਟ (NaNO3) (ਚਾਈਲੀਅਨ ਸਲਪੱਪੀਟਰ) ਦੀ ਜਮਾਤਾ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਮੂਲ (1830) ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ-ਅਮੀਰ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਖਾਦ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਖਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਨਾਈਟਰੇਟ ਖਾਦ ਦੀ ਸਾਈਟ 'ਤੇ ਖੋਜ' ਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਆਈ ਹੋਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਖਾਦ ਲਈ ਰਵਾਇਤੀ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਿਤੇ ਘੱਟ ਸਤਹ ਖੇਤਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀਆਂ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਵੇਗੀ।

ਫਾਸਫੇਟ ਖਾਦਾਂ[ਸੋਧੋ]

ਸਾਰੇ ਫਾਸਫੇਟ ਖਾਦ ਐਨੀਅਨ PO4 3- ਵਾਲੇ ਖਣਿਜਾਂ ਤੋਂ ਕੱਢਣ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦੁਰਲੱਭ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿਚ, ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਕੁਚਲਿਆ ਖਣਿਜ ਨਾਲ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਲੂਣ ਫਾਸਫੇਟ ਖਣਿਜਾਂ ਦੇ ਕੈਮੀਕਲ ਇਲਾਜ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਫਾਸਫੇਟ ਵਾਲੇ ਖਣਿਜ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਮਿਲ ਕੇ ਫਾਸਫੇਟ ਚੱਟਾਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਖਣਿਜ ਫਲੋਰਪਾਟਾਈਟ Ca₅(PO₄)₃F (CFA) ਅਤੇ ਹਾਈਡਰੈਕਸਾਈਪਾਟਾਈਟ Ca₅(PO₄)₃OH ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਣਿਜ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸਲਫਿਊਰੀ ਜਾਂ ਫਾਸਫੋਰਿਕ ਐਸਿਡ ਨਾਲ ਇਲਾਜ ਕਰਕੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਫਾਸਫੇਟ ਲੂਣ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਉਦਯੋਗਕ ਰਸਾਇਣ ਵਜੋਂ ਸੈਲਫੁਰਿਕ ਐਸਿਡ ਦਾ ਵੱਡਾ ਉਤਪਾਦਨ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫਾਸਫੇਟ ਖਾਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਵਿੱਚ ਸਸਤੇ ਐਸਿਡ ਵਜੋਂ ਵਰਤਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਸਲਫਰ ਅਤੇ ਫਾਸਫੋਰਸ ਮਿਸ਼ਰਨ ਦੋਨਾਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਵਰਤੋਂ ਇਸ ਮੂਲ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ।

ਨਾਈਟ੍ਰੋਫ਼ੋਸਫੇਟ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਜਾਂ ਓਡਾ ਪ੍ਰੋਸੈਸ (1927 ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਗਿਆ) ਵਿੱਚ, 20% ਫਾਸਫੋਰਸ (ਪੀ) ਦੀ ਸਮਗਰੀ ਤੱਕ ਫੋਸਫੇਟ ਰੌਕ ਨੂੰ ਨਾਈਟ੍ਰਿਕ ਐਸਿਡ (HNO₃) ਨਾਲ ਫੋਸਫੋਰਿਕ ਐਸਿਡ (H₃PO₄) ਅਤੇ ਕੈਲਸੀਅਮ ਨਾਈਟਰੇਟ (Ca(NO₃)₂)। ਇਹ ਮਿਸ਼ਰਣ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਖਾਦ ਨਾਲ ਮਿਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਭੰਗ ਹੋਏ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਮਗਰੋਣਣ ਐਨ, ਪੀ ਅਤੇ ਕੇ (NPK) ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਿਸ਼ਰਤ ਖਾਦ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਣ।

ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਖਾਦਾਂ[ਸੋਧੋ]

ਪੋਟਾਸ਼ ਖਾਦਾਂ (ਰਸਾਇਣਕ ਪ੍ਰਤੀਕ: K) ਖਾਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਗਏ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਖਣਿਜਾਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੈ। ਪੋਟਾਸ਼ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਖਣਿਜ ਵਿੱਚੋਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਯਤਨ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਦੇ ਕਦਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ; ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਸੋਡੀਅਮ ਕਲੋਰਾਈਡ (NaCl) (ਆਮ ਲੂਣ) ਹਟਾਉਣ ਲਈ. ਕਈ ਵਾਰੀ ਪੋਟਾਸ਼ ਨੂੰ ਕੇ2ਓ (K₂O) ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਜੋਂ. ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਪੋਟਾਸ਼ ਖਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਕਲੋਰਾਈਡ, ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਸਲਫੇਟ, ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਕਾਰਬੋਨੇਟ ਜਾਂ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਮਿਸ਼ਰਤ ਖਾਦਾਂ[ਸੋਧੋ]

ਮਿਸ਼ਰਤ ਖਾਦਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਐਨ, ਪੀ ਅਤੇ ਕੇ (NPK) ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਕਸਰ ਸਿੱਧੀ ਖਾਦਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਦੋ ਜਾਂ ਦੋ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਗਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰਸਾਇਣਕ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਮੋਨੋਮੋਨਾਓਮੌਇਮ ਅਤੇ ਡਾਰੋਨੌਇਅਮ ਫਾਸਫੇਟ, ਜੋ ਐਨ ਅਤੇ ਪੀ ਦੋਵੇਂ ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਫਾਸਫੇਟਿਕ ਐਸਿਡ (ਫਾਸਫੇਟ ਰੌਕ ਤੋਂ) ਅਤੇ ਅਮੋਨੀਆ ਨੂੰ ਨਿਰਲੇਪ ਕਰਕੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ:

NH₃ + H₃PO₄ → (NH₄)H₂PO₄

2 NH₃ + H₃PO₄ → (NH₄)₂HPO₄

ਜੈਵਿਕ ਖਾਦਾਂ[ਸੋਧੋ]

ਮੁੱਖ ਜੈਵਿਕ ਖਾਦ "ਪੀਟ", ਜਾਨਵਰ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚੋਂ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ ਖੂੰਦ, ਅਤੇ ਸੀਵੇਜ ਸਲੱਜ (ਬਾਇਓਸੋਲਿਡਜ਼) ਹਨ. ਵਾਲੀਅਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ, ਪੀਟ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਜੈਵਿਕ ਖਾਦ ਹੈ। ਕੋਲੇ ਦੇ ਇਹ ਬੇਢੰਗੇ ਰੂਪ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਪੋਸ਼ਣ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਵਾਧੇ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸੋਖਣ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਵਸੀਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬਲੱਡਮੀਲ, ਹੱਡੀਆਂ ਦਾ ਖਾਣਾ, ਓਹਲੇ, ਖੰਭ, ਅਤੇ ਸਿੰਗ ਆਮ ਕੰਪੋਨੈਂਟ ਹਨ। ਜੈਵਿਕ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਘੱਟ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਦੂਜੇ ਫਾਇਦੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ "ਵਾਤਾਵਰਨ ਪੱਖੀ" ਕਿਸਾਨ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।^{[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]}^{[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]}

ਹੋਰ ਤੱਤ: ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ, ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ, ਅਤੇ ਸਲਫ਼ਰ (ਗੰਧਕ)[ਸੋਧੋ]

ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਨੂੰ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਜਾਂ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਐਮੋਨਿਓਅਮ ਨਾਈਟਰੇਟ ਵਜੋਂ ਸਪਲਾਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਵਰਤੋਂ[ਸੋਧੋ]

ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਿੱਟੀ ਟੈਸਟ ਦੁਆਰਾ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਫਸਲ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਫਰਟੀਲਾਈਜ਼ਰ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। Legumes, ਨੂੰ ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਤੱਕ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਫਿਕਸ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਖਾਦ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਤਰਲ ਖਾਦ ਅਤੇ ਠੋਸ ਖਾਦ [ਸੋਧੋ]

ਫਰਟੀਲਾਈਜ਼ਰ ਫਸਲਾਂ ਤੇ ਠੋਸ ਅਤੇ ਤਰਲ ਦੋਨਾਂ ਤੌਰ ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਰੀਬ 90% ਖਾਦ ਨੂੰ ਠੋਸ ਆਕਾਰ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਠੋਸ ਖਾਦ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਰੇਨਿਊਲ ਜਾਂ ਪਾਊਡਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਕਸਰ ਘੋਲ ਪ੍ਰਣਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਠੋਸ ਗਲੋਬੁੱਲ ਤਰਲ ਖਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰਵਿਘਨ ਐਮੋਨਿਆ, ਅਮੋਨੀਆ ਦੇ ਘੋਲ, ਅਮੋਨੀਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਜਾਂ ਯੂਰੀਆ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਘੁਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇੱਕ ਸੰਘਣਾ ਤਰਲ ਖਾਦ (ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਯੂਏਐਨ) ਬਣ ਸਕੇ। ਤਰਲ ਖਾਦ ਦੇ ਫਾਇਦੇ ਇਸ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਤੇਜ਼ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਆਸਾਨ ਕਵਰੇਜ ਹਨ। ਸਿੰਚਾਈ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੁਆਰਾ ਖਾਦ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ "ਫਰਟੀਗੇਸ਼ਨ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਹੌਲੀ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਖਾਦ[ਸੋਧੋ]

ਹੌਲੀ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ-ਰੀਲੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਖਾਦ ਬਾਜ਼ਾਰ (1995) ਦੇ ਸਿਰਫ 0.15% (562,000 ਟਨ) ਉਤਪਾਦ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਪਯੋਗਤਾ ਇਸ ਤੱਥ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਖਾਦ ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹਨ. ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੇਣ ਦੇ ਇਲਾਵਾ, ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਾਦ ਉਸੇ ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪੌਦਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਤਾਜ਼ਗੀ ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਖਾਦ ਦੇ ਪਤਨ ਜਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਹੈ। ਮਾਈਕਰੋਬਜ਼ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖਾਦਾਂ ਨੂੰ ਡੀਗਰੇਡ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਅਸਥਿਰਤਾ ਜਾਂ ਆਕਸੀਕਰਨ ਦੁਆਰਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਪਜਾਊਕਰਣ ਜਾਂ ਲੀਚਿੰਗ ਨਾਲ ਖਾਦ ਗੁਆਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ. ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਖੁਦਾਈਆਂ ਯੂਰੀਆ ਦੇ ਡੈਰੀਵੇਟਿਵ ਹਨ, ਇੱਕ ਸਿੱਧੀ ਖਾਦ ਜੋ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਆਈਸਬੋਟਿਲਡੀਡੇਡੀਅਰੀਆ ("IBDU") ਅਤੇ ਯੂਰੀਆ-ਫੋਰਮਲਾਡੀਹਾਈਡ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਯੂਰੀਆ ਨੂੰ ਖਾਲੀ ਕਰਨ ਲਈ ਬਦਲਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਪੌਦਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਦੀ ਹੈ। ਆਈਬੀਡੀਯੂ ਫਾਰਮੂਲੇ (CH₃)₂CHCH(NHC(O)NH₂)₂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ ਕੰਪੋਜ਼ਰ ਹੈ, ਜਦਕਿ 2 ਯੂਰੀਏ-ਫੋਰਮਲਾਡੀਏਡਸ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਫਾਰਮੂਲੇ (HOCH₂NHC(O)NH)_nCH₂ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਕੁਸ਼ਲ ਹੋਣ ਦੇ ਇਲਾਵਾ, ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਤਕਨੀਕਾਂ ਤੋਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਦੂਸ਼ਿਤ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਵੀ ਘਟਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੌਲੀ-ਰਿਆਇਤੀ ਖਾਦ (ਖਾਦ ਸਪਾਇਕ, ਟੈਬਸ, ਆਦਿ) ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ "ਬਲਣ" ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਖਾਦ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਪੋਲੀਮਾਈਰ ਪਰਤ ਗੋਲੀਆਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖਾਦ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ 'ਸਹੀ ਟਾਈਮ-ਰਿਹਾਈ' ਜਾਂ 'ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤ' (ਐਸਐਨਆਰ) ਰਿਲੀਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਨਿਯਮਤ ਰੀਲੀਜ਼ ਖਾਦ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ੈਲ ਵਿੱਚ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਖਾਦਾਂ ਹਨ ਜੋ ਇੱਕ ਖਾਸ ਦਰ ਤੇ ਡਿਗਰੇਡ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਗੰਧਕ ਇੱਕ ਆਮ ਇਨਕਪਸੂਸਮੈਂਟ ਸਮੱਗਰੀ ਹੈ। ਯੂਰੀਆ ਜਾਂ ਹੋਰ ਖਾਦਾਂ ਦੇ ਫੈਲਾਅ-ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਰੀਲੀਜ਼ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹੋਰ ਕੋਟੇ ਵਾਲੀਆਂ ਉਤਪਾਦਾਂ ਥਰਮੋਪਲਾਸਟਿਕਸ (ਅਤੇ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਈਥੇਨੀਨ-ਵਿਨਾਇਲ ਐਸੀਟੇਟ ਅਤੇ ਸਰਫੈਕਟੈਂਟ ਆਦਿ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। "ਰਿਐਕਟੀਵਿਕ ਪਰਤ ਲੇਅਰ ਕੋਟਿੰਗ" ਘਾਤਕ ਕਣਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਮੋਨੋਮਰਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਕੇ ਥਣਕ, ਇਸ ਲਈ ਸਸਤਾ, ਝਿੱਲੀ ਕੋਇਟਿੰਗ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। "ਮਲਟੀਕੋਪੋਰਟ" ਇੱਕ ਪੈਰਾਫ਼ਿਨ ਟੋਪੋਕੋਟ ਨਾਲ ਘੱਟ ਲਾਗਤ ਵਾਲੇ ਫੈਟੀ ਐਸਿਡ ਲੂਟਾਂ ਦੇ ਲੇਅਰਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ।

ਪੱਤਿਆਂ ਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਖਾਦਾਂ[ਸੋਧੋ]

ਫੋਲੀਅਰ ਖਾਦ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਪੱਤੀਆਂ 'ਤੇ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਦੀ ਘੁਲਣ ਸਿੱਧ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਖਾਦਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਇਹ ਢੰਗ ਲਗਭਗ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਫਲਾਂ ਵਰਗੇ ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੈਮੀਕਲ[ਸੋਧੋ]

ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ-ਆਧਾਰਿਤ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ. ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਸਾਨ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਰਨ-ਆਫ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। Nitricification inhibitors (ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਸਟੈਬੀਿਲਾਈਜ਼ਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਐਮੋਨਿਆ ਨੂੰ ਨਾਈਟਰੇਟ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਨੂੰ ਦਬਾਅ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਐਨੀਅਨ ਜੋ ਲੀਚ ਕਰਨ ਲਈ ਜਿਆਦਾ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। 1-ਕਾਰਬਾਮੋਇਲ -3-ਮਿਥਾਈਲਪੀਰਾਜ਼ੋਲ (ਸੀ.ਐੱਮ.ਪੀ.), ਡੇਸੀਐਂਡੀਐਮਾਈਡ ਅਤੇ ਨਿਤ੍ਰਪਿਰਿਨ (2-ਕਲੋਰੋ -6-ਟ੍ਰਾਈਕਲੋਰੋਮੀਥਾਈਲੀਪੀਰੀਡਾਈਨ) ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ. ਯੂਰੀਜ਼ ਇਨ੍ਹੀਬੀਟਰਾਂ ਨੂੰ ਯੂਰੀਆ ਦੀ ਐਮੋਨਿਆ ਵਿੱਚ ਹਾਈਡੋਲਾਈਟਿਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਨਾਈਟਰ੍ਰਿਫੀਕੇਸ਼ਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਯੂਰੀਏ ਨੂੰ ਅਮੋਨੀਆ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਉਤਪਰੇ ਹੋਏ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। Ureases ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਇਨ੍ਹੀਬੀਟਰ ਐਨ- (ਐਨ-ਬਿਟੀਿਲ) ਥੀਓਫੋਫੋਰਿਕ ਟ੍ਰਾਈਲਾਈਡ (ਐਨਬੀਪੀਟੀ) ਹੈ।

ਵੱਧ ਖਾਦ[ਸੋਧੋ]

ਧਿਆਨਪੂਰਣ ਫ਼ਰਟੀਲਾਈਜੇਸ਼ਨ ਤਕਨੀਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਵਧੇਰੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਾਦ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਖਾਦ ਸਾੜ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੌਦੇ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਜਾਂ ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਖਾਦ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੂਣ ਸੂਚਕਾਂਕ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾੜ ਦੇਣ ਦੀ ਰੁਝਾਨ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਅੰਕੜੇ[ਸੋਧੋ]

ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਅੰਦਾਜ਼ਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ 30 ਤੋਂ 50% ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਕੁਦਰਤੀ ਜਾਂ ਸਿੰਥੈਟਿਕ ਵਪਾਰਕ ਖਾਦ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 2019 ਤਕ ਗਲੋਬਲ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦਾ ਮੁੱਲ 185 ਅਰਬ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ ਵੱਧਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਯੂਰਪੀਅਨ ਖਾਦ ਬਜ਼ਾਰ 2018 ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਆਮ € 15.3 ਬਿਲੀਅਨ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਵਧੇਗੀ। ^[2]

ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਦੁਆਰਾ 2012 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਅਨਾਜ ਭਰ ਭੂਮੀ ਦੀ ਖਾਦ ਦੀ ਖਪਤ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਯੂਰੋਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ (ਈ.ਓ.) ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮੁੱਲ ਹੇਠਾਂ ਡਾਇਗਗ੍ਰਾਮ ਕੱਢੇ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ (ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ) ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਯੂਰੋਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ਵਿੱਚ ਖਾਦ ਦੀ ਕੁੱਲ ਖਪਤ 15 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਹੈ 105 ਮਿਲੀਅਨ ਹੈਕਟੇਅਰ ਅਨਾਜ ਜਮੀਨ ਖੇਤਰ (ਜਾਂ 107 ਮਿਲੀਅਨ ਹੈਕਟੇਅਰ ਜ਼ਮੀਨ ਇੱਕ ਹੋਰ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਮੁਤਾਬਕ) ਇਹ ਅੰਕੜਾ ਯੂਰਪੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਔਸਤਨ ਔਸਤਨ ਔਸਤਨ 151 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਖਾਦਾਂ ਖਾਦ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਭਾਵ[ਸੋਧੋ]

ਯੂਟ੍ਰੋਫਿਕੇਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਅਲਗਲ ਦੇ ਖਿੜਨ ਦਾ ਕਾਰਨ।

ਪਾਣੀ [ਸੋਧੋ]

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਰਨ-ਆਊਟ ਤਾਜ਼ਾ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੁੱਰਣਾਂ ਦੇ ਯੂਟਰੋਫਿਕੇਸ਼ਨ ਲਈ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ, ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਅੱਧ ਪਾਣੀਆਂ ਯੂਟੋਫੋਇਕ ਹਨ ਯੂਟਰੋਫਿਕੇਸ਼ਨ ਲਈ ਮੁੱਖ ਯੋਗਦਾਨ ਫਾਸਫੇਟ ਹੈ, ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸੀਮਿਤ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਹੈ; ਉੱਚ ਸੰਘਣੇ ਸਾਈਨੋਬੈਕਟੀਰੀਆ ਅਤੇ ਐਲਗੀ ਦੀ ਵਾਧਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੀ ਮੌਤ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਖਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਾਈਨੋਬੈਕਟੀਰੀਆ ਖਿੜਦਾ ('ਅਲਗਲ ਖਿੜ') ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਖਾਣੇ ਦੀ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਲਈ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਤੱਟੀ ਖੇਤਰਾਂ, ਝੀਲਾਂ ਅਤੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ, ਖਾਦ ਨੂੰ ਢੋਣਾ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ-ਅਮੀਰ ਮਿਸ਼ਰਣ ਗੰਭੀਰ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਭੰਗ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦੀ ਘਾਟ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਵੱਸੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੰਢੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। 2006 ਤਕ, ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਖਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕੰਟਰੋਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੇ ਯੂਟਰੋਫਿਕੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਭੂਮੀਗਤ ਪਾਣੀ ਦੇ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੇ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟਸ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੁਆਰਾ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਇਸ ਤੋਂ ਕਈ ਸਾਲ ਲੱਗ ਸਕਦੇ ਹਨ।^{[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]}

ਨਾਈਟਰੇਟ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ[ਸੋਧੋ]

ਸਿਰਫ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਆਧਾਰਿਤ ਖਾਦਾਂ ਦਾ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਪੈਦਾਵਾਰ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਰਹਿੰਦੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਰਨ-ਆਊਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਖਾਦ ਦੇ ਹਾਈ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਰੇਟ ਨਾਈਟ੍ਰਾਈਟ ਦੀ ਉੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੁਮੇਲਤਾ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਸਤਲੁਜ਼ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭੂਗੋਲਿਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਰਹਿਤ ਖਾਦ (ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਿੰਥੈਟਿਕ ਜਾਂ ਕੁਦਰਤੀ) ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਪੌਦਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹੀਂ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਲਿਪੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਨਾਈਟਰੇਟ ਦੇ ਪੱਧਰ 10 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ / ਐਲ (10 ਪੀ ਐੱਮ ਐੱਮ) ਤੋਂ ਉਪਰਲੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ 'ਨੀਲੀ ਬੇਬੀ ਸਿੰਡਰੋਮ' (ਐਕਸੀਡੇਟ ਮੈਥੇਮੋਗਲੋਬਾਈਨਮੀਆ) ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਖਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤਾਂ, ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟਸ, ਕੁਦਰਤੀ ਆਵਾਸਾਂ ਲਈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜੇ ਉਹ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਧੋਤੀਆਂ ਜਾਂ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।^{[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]}

ਮਿੱਟੀ[ਸੋਧੋ]

ਐਸਿਡਫਿਕੇਸ਼ਨ[ਸੋਧੋ]

ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ- ਤੋਂ ਬਣੇ ਖਾਦ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਐਸਿਡ ਬਣਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਉਪਲਬਧਤਾ ਵਿੱਚ ਘਟਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਲੰਗਣ ਦੁਆਰਾ ਭਰਵਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਤੱਤ ਦਾ ਇਕੱਠਾ ਹੋਣਾ[ਸੋਧੋ]

ਕੈਡਮੀਅਮ[ਸੋਧੋ]

ਫਾਸਫੋਰਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਕੈਡਮੀਅਮ ਦੀ ਘਣਤਾ ਬਹੁਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਮੋਨੋ-ਅਮੋਨੀਅਮ ਫਾਸਫੇਟ ਖਾਦ ਕੋਲ ਕੈਡੀਮੀਅਮ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ 0.14 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ / ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਜਾਂ 50.9 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ / ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਫਾਸਫੇਟ ਚੱਟਣ ਵਿੱਚ 188 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ / ਕਿਲੋ ਕੈਡਮੀਅਮ (ਉਦਾਹਰਣ ਨੌਰੂ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਟਾਪੂ ਤੇ ਜਮ੍ਹਾ ਹਨ) ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉੱਚ-ਕੈਡਮੀਅਮ ਖਾਦ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਵਰਤੋਂ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ (ਜਿਵੇਂ ਨਿਊਜੀਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ) ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਫਾਸਫੇਟ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਕੈਡਮੀਅਮ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਸੀਮਾ ਯੂਰਪੀਅਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਵਿਚਾਰੀ ਗਈ ਹੈ। ਫਾਸਫੋਰਸ ਵਾਲੇ ਖਾਦ ਦੇ ਉਤਪਾਦਕ ਹੁਣ ਕੈਡਮੀਅਮ ਸਮਗਰੀ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਫਾਸਫੇਟ ਚੱਟਣ ਨੂੰ ਚੁਣਦੇ ਹਨ।

ਫ਼ਲੋਰਾਈਡ[ਸੋਧੋ]

ਫਾਸਫੇਟ ਪੱਥਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਪੱਧਰ ਦਾ ਫਲੋਰਾਇਡ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ, ਫਾਸਫੇਟ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਵਰਤੋਂ ਨੇ ਮਿੱਟੀ ਫਲੋਰਾਈਡ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਧਾਈ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਖਾਦ ਤੋਂ ਭੋਜਨ ਦਾ ਦੂਸ਼ਣ ਘੱਟ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪੌਦੇ ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਫਲੋਰਾਈਡ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦੇ ਹਨ; ਵਧੇਰੇ ਚਿੰਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪਸ਼ੂਆਂ ਲਈ ਫਲੋਰਾਇਡ ਦੀ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ ਜੋ ਦੂਸ਼ਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੰਭਾਵਤ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਫਲੋਰਾਈਡ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਾਲੇ ਮਾਈਕ੍ਰੋਜੀਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹਨ।

ਰੇਡੀਓਐਕਟਿਵ ਤੱਤ[ਸੋਧੋ]

ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਰੇਡੀਏਟਿਵ ਸਮੱਗਰੀ ਬਹੁਤ ਬਦਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਖਣਿਜਾਂ ਅਤੇ ਖਾਦ ਉਤਪਾਦਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਗਾਜਰਤਾਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਯੂਰੇਨੀਅਮ -238 ਘਣ ਫਾਸਫੇਟ ਰੌਕ ਵਿੱਚ 7 ਤੋਂ 100 ਪੀ.ਸੀ.ਆਈ / ਜੀ ਅਤੇ ਫਾਸਫੇਟ ਖਾਦਾਂ ਵਿੱਚ 1 ਤੋਂ 67 ਪੀਸੀਆਈ / ਜੀ ਤਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਫਾਸਫੋਰਸ ਖਾਦ ਦੀ ਉੱਚ ਸਾਲਾਨਾ ਦਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਡਰੇਨੇਜ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਯੂਰੇਨੀਅਮ -238 ਘਣਤਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ ਕਈ ਵਾਰ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਦੇ ਖਤਰੇ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਧੇ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਦੇ ਰੇਡੀਿਨਕੁਲਾਇਡ ਦੂਸ਼ਿਤ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ (0.05 mSv / y ਤੋਂ ਘੱਟ) ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ।

ਹੋਰ ਧਾਤੂ[ਸੋਧੋ]

ਸਟੀਲ ਉਦਯੋਗ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ, ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਜ਼ੌਂਕ (ਪਲਾਸਟ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਜਰੂਰੀ) ਲਈ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਰੀਸਾਈਕਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਕੂੜੇ ਹੇਠਲੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਧਾਤਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ: ਆਰਸੈਨਿਕ, ਕੈਡੀਅਮ, ਕ੍ਰੋਮੀਅਮ ਅਤੇ ਨਿਕੇਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰੋ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਮ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਤੱਤ ਹਨ ਪਾਰਾ, ਲੀਡ, ਅਤੇ ਆਰਸੈਨਿਕ. ਇਹ ਸੰਭਾਵੀ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਅਸ਼ੁੱਧੀਆਂ ਨੂੰ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲਾਗਤ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸ਼ੁੱਧ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਪਲਬਧਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਘਰਾਂ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਬਲੂ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਣੀ ਘੁਲਣਯੋਗ ਖਾਦਾਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਿਸਾਲੀ-ਗ੍ਰ੍ਰੋ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਾਣੀ ਘੁਲਣਯੋਗ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਲਾਂਟ ਨਰਸਰੀ ਬਿਜਨੇਸ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਰਿਟੇਲ ਮਾਤਰਾਵਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਾਫੀ ਘੱਟ ਲਾਗਤ ਤੇ ਵੱਡੇ ਪੈਕੇਜਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਉੱਚੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਵਾਲੀਆਂ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ਨਾਲ ਬਣੇ ਕੁਝ ਕੁ ਸਸਤੇ ਰੀਟੇਲ ਗ੍ਰੈਨੁਲਰ ਬਾਗ਼ ਖਾਦ ਵੀ ਹਨ।

ਮਿੱਟੀ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ[ਸੋਧੋ]

ਖਾਦ ਦੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰਾਂ ਕਾਰਨ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਮਾਈਕੋਰਜਿਜ਼ਲ ਫੰਜੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਹਿਜ ਸਬੰਧਾਂ ਦਾ ਵਿਗਾੜ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਲਈ ਯੋਗਦਾਨ[ਸੋਧੋ]

ਗਰੀਨ ਹਾਊਸ ਗੈਸ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ, ਮੀਥੇਨ ਅਤੇ ਨਾਈਟਰਸ ਆਕਸਾਈਡ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਖਾਦ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਦੀ ਬਰਾਬਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਕਾਰਜਕੁਸ਼ਲਤਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਰਕਮ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਲਈ ਇਹ ਅੰਕੜੇ 2 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਹਰੇਕ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਐਮੋਨਿਓਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਖਾਦ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੁਆਰਾ ਨਾਈਟਰਸ ਆਕਸਾਈਡ, ਗ੍ਰੀਨਹਾਊਸ ਗੈਸ ਨਾਲ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਵਾਤਾਵਰਣ[ਸੋਧੋ]

2005 ਲਈ ਗਲੋਬਲ ਮੀਥੇਨ ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ (ਸਤਹ ਅਤੇ ਹਵਾ ਦਾ ਹਵਾ)

ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਖਾਦ ਦੀ ਵਧਦੀ ਵਰਤੋਂ ਰਾਹੀਂ, ਜੋ 2012 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ 110 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ (ਐਨ) ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ, ਨਾਈਟ੍ਰਸ ਆਕਸਾਈਡ (N2O) ਤੀਸਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗ੍ਰੀਨਹਾਉਸ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਅਤੇ ਮੀਥੇਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੈਸ ਇਸਦੇ ਕੋਲ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਸੰਭਾਵੀ 296 ਗੁਣਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਟਰੈਥੋਫੇਰਿਕ ਓਜ਼ੋਨ ਘਾਟਾ ਲਈ ਵੀ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲ ਕੇ, ਕੁੱਝ ਕੁ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਸੰਭਵ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਸਾਰੇ ਨਹੀਂ, ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗ ਸਬੰਧੀ ਤਬਦੀਲੀ 'ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ।

ਰੈਗੂਲੇਸ਼ਨ[ਸੋਧੋ]

ਯੂਰੋਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟਸ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਦੁਆਰਾ ਹੱਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਰਤਾਨੀਆ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ 'ਜ਼ਬਰ-ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਖੇਤੀ' ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸਥਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ, ਨਦੀਆਂ ਅਤੇ ਫਾਸਫੋਰਸ ਦੇ ਵਾਧੇ ਅਤੇ ਡਰੇਨੇਜ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਉੱਚ ਮਿਸ਼ਰਨ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਵਿਗਾੜ ਮੂਲ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਨਾਨ-ਪੁਆਇੰਟ ਸਰੋਤ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ; ਇਹ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਰਾਜ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਓਰੇਗਨ ਅਤੇ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ, ਦੋਵੇਂ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟ ਵਿਚ, ਖਾਦ ਦੇ ਰਸਾਇਣਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਔਨਲਾਈਨ ਡਾਟਾਬੇਸ ਨਾਲ ਖਾਦ ਦੇ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹਨ।

ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ[ਸੋਧੋ]

Agroecology
Circulus (theory)
Fertigation
Food and Agriculture Organization
History of organic farming
Milorganite
Phosphogypsum
Soil defertilisation

ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]

↑ http://fert.nic.in/page/production-inputs
↑ "Market Study Fertilizers - Europe". Ceresana.com. Archived from the original on 2016-05-17. Retrieved 2017-10-11. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ[ਸੋਧੋ]

[1] ttp://fert.nic.in/page/production-inputs

[2] "Market Study Fertilizers - Europe". Ceresana.com. Archived from the original on 2016-05-17. Retrieved 2017-10-11. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)

[1]

[2]