ਰਿਪਬਲਿਕ (ਪਲੈਟੋ)
 ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਖਰੜੇ ਦਾ ਟਾਈਟਲ ਸਫ਼ਾ | |
| ਲੇਖਕ | ਪਲੈਟੋ |
|---|---|
| ਮੂਲ ਸਿਰਲੇਖ | Πολιτεία |
| ਦੇਸ਼ | ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯੂਨਾਨ |
| ਭਾਸ਼ਾ | ਯੂਨਾਨੀ |
| ਵਿਸ਼ਾ | ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦਰਸ਼ਨ |
| ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ | ਅੰ. 380 BC |
ਰਿਪਬਲਿਕ (ਯੂਨਾਨੀ: Πολιτεία, ਪੋਲੇਟੀਆ; ਲਾਤੀਨੀ: Res Publica'[1]) ਲਗਭਗ 380 ਈ.ਪੂ. ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਪਲੈਟੋ ਦੀ ਯੂਨਾਨੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਿਆਂਪੂਰਨ ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜ ਦੇ ਨਿਆਂ, ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਚਰਿੱਤਰ ਬਾਰੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।[2]ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਲੈਟੋ ਨੇ ਆਦਰਸ਼ ਰਾਜ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸੰਕਲਪ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਰਾਜ ਇਨਸਾਫ਼ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਲੈਟੋ ਦੇ ਜਾਣੇ ਹੋਏ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕੰਮ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ ਹੈ।[3][4]
ਡਾਇਲਾਗ ਵਿੱਚ, ਸੁਕਰਾਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਐਥੇਨੀਅਨਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਨਿਆਂ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿ ਕੀ ਧਰਮੀ ਆਦਮੀ ਅਨਿਆਂਧਾਰੀ ਆਦਮੀ ਨਾਲੋਂ ਖੁਸ਼ ਹੈ। [5] ਉਹ ਮੌਜੂਦਾ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ' ਤੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਕਲਪਨਾਤਮਕ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਇਕ ਲੜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦਾ ਅੰਤ ਕੈਲੀਪੋਲਿਸ (Καλλίπολις) ਵਿਚ ਹੋਇਆ, ਇਕ ਸ਼ਹਿਰ-ਰਾਜ ਜਿਸ ਤੇ ਇਕ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਰਾਜਾ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਰੂਪਾਂ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ, ਆਤਮਾ ਦੀ ਅਮਰਤਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਦੀ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਾਰੇ ਵੀ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਕਰਦੇ ਹਨ।[6] ਡਾਇਲਾਗ ਦਾ ਸਮਾਂ-ਸਥਾਨ ਪੈਲੋਪਨੇਸਨੀਅਨ ਯੁੱਧਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਦਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। [7]
ਕਿਤਾਬ ਵਾਰ
[ਸੋਧੋ]ਕਿਤਾਬ ਪਹਿਲੀ
[ਸੋਧੋ]ਗਲੇਓਕਨ ਦੇ ਨਾਲ ਪੀਰਾਅਸ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਵੇਲੇ, ਪੋਲੇਮਾਰਖਸ ਨੇ ਸੁਕਰਾਤ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਇੱਕ ਰੱਸਾਕਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਸੁਕਰਾਤ ਫਿਰ ਸੇਫਲਸ, ਪੋਲੇਮਾਰਖਸ, ਅਤੇ ਥ੍ਰੈਸੈਮਚਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ। ਸੇਫਲਸ ਨਿਆਂ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ, ਦੇਣਦਾਰੀ ਅਦਾ ਕਰ ਦੇਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੋਲੇਮਾਰਖਸ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਿਆਂ "ਉਹ ਕਲਾ ਹੈ ਜੋ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਬੁਰਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।" ਥ੍ਰੈਸਿਮਾਕਸ ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ "ਇਨਸਾਫ ਵਧੇਰੇ ਤਕੜੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੈ।" ਸੁਕਰਾਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਲਟਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨਸਾਫ-ਪਸੰਦ ਹੋਣਾ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ ਅਤੇ ਬੇ-ਇਨਸਾਫ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ। ਪਹਿਲੀ ਕਿਤਾਬ ਇਸਦੇ ਨਿਚੋੜ ਬਾਰੇ ਅਪੋਰੀਆ ਵਿਚ ਸਮਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਕਿਤਾਬ ਦੂਜੀ
[ਸੋਧੋ]ਸੁਕਰਾਤ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਥ੍ਰੈਸੈਮਚਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਸਮਾਪਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸਾਥੀ, ਗਲੌਕਨ ਅਤੇ ਐਡੀਮੇਂਟਸ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਾਰੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਥ੍ਰੈਸਿਮਾਕਸ ਦੀ ਦਲੀਲ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਗਲੌਕਨ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ਨਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਤੋਂ ਅਤੇ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰਥ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਸੀ, ਦੂਜਾ ਇਹ ਕਿ ਉਹ ਸਾਰੇ ਜੋ ਨਿਆਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਸਜ਼ਾ ਦੇ ਡਰੋਂ ਅਜਿਹਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਤੀਜਾ ਇਹ ਕਿ ਬੇਈਮਾਨ ਆਦਮੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਧਰਮੀ ਆਦਮੀ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਵਧੇਰੇ ਮੁਬਾਰਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਗਲੌਕਨ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੁਕਰਾਤ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰੇ ਕਿ ਨਿਆਂ ਕੇਵਲ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਇੱਛਤ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਉੱਚਤਮ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹੈ: ਉਹ ਆਪਣੇ ਖੁਦ ਆਪਣੇ ਤੌਰ ਤੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਇੱਛਤ ਸਨ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Henri Estienne (ed.), Platonis opera quae extant omnia, Vol. 2, 1578, p. 327.
- ↑ Brickhouse, Thomas and Smith, Nicholas D. Plato (c. 427–347 BC), The Internet Encyclopedia of Philosophy, University of Tennessee, cf. Dating Plato's Dialogues.
- ↑ National Public Radio (August 8, 2007). Plato's 'Republic' Still Influential, Author Says. Talk of the Nation.
- ↑ Plato: The Republic. Plato: His Philosophy and his life, allphilosophers.com
- ↑ In ancient times, the book was alternately titled On Justice (not to be confused with the spurious dialogue of the same name). Lorenz, Hendrik (22 April 2009). "Ancient Theories of Soul". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Retrieved 2013-12-10.
- ↑ Baird, Forrest E.; Walter Kaufmann (2008). From Plato to Derrida. Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Prentice Hall. ISBN 978-0-13-158591-1.
- ↑ Although "there would be jarring anachronisms if any of the candidate specific dates between 432 and 404 were assigned". Nails, Debra (2002), The People of Plato: A Prosopography of Plato and Other Socratics. Hackett Publishing. ISBN 0-87220-564-9, p. 324