ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਭਾਸ਼ਾ
| ਵੀਅਤਨਾਮੀ | |
|---|---|
| Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Lang/data/iana scripts' not found. | |
| ਉਚਾਰਨ | [tĭəŋ vìəˀt] (Northern) [tǐəŋ jìək] (ਦੱਖਣੀ) |
| ਜੱਦੀ ਬੁਲਾਰੇ | ਵੀਅਤਨਾਮ, Guangxi Province (ਚੀਨ) |
Native speakers | 75 ਮਿਲੀਅਨ (2007)[1] |
| ਲੈਟਿਨ (ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਵਰਨਮਾਲਾ) ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਬਰੇਲ ਚੂ ਨੌਮ | |
| ਅਧਿਕਾਰਤ ਸਥਿਤੀ | |
ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ |  ਵੀਅਤਨਾਮ[2] |
ਮਾਨਤਾ-ਪ੍ਰਾਪਤ ਘੱਟ-ਗਿਣਤੀ ਵਾਲੀ ਬੋਲੀ | |
| ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਕੋਡ | |
| ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-1 | vi |
| ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-2 | vie |
| ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-3 | vie |
| Glottolog | viet1252 |
| ਭਾਸ਼ਾਈਗੋਲਾ | 46-EBA |
 Natively Vietnamese-speaking (non-minority) areas of Vietnam and China[4] | |
ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀਅਤਨਾਮ ਦੀ ਰਾਜਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੀਅਤਨਾਮ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੀ ਬਸਤੀ ਸੀ ਤਦ ਇਹਨੂੰ ਅੰਨਾਮੀ (Annamese) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਵੀਅਤਨਾਮ ਦੇ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 7.6 ਕਰੋੜ ਲੋਕ (2009 ਤੱਕ) ਇਹ ਬੋਲੀ ਬੋਲਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਵੀਅਤਨਾਮੀ (ਕਿਨਹ) ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੂਲ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਵੀਅਤਨਾਮ ਦੀਆਂ ਕਈ ਨਸਲੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜਾਂ ਦੂਜੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਹੈ। ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਪਰਵਾਸ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ, ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ, ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ। ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੈੱਕ ਗਣਰਾਜ ਵਿੱਚ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਲਗਪਗ 30 ਲੱਖ ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਯੂਐੱਸਏ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਆਸਟਰੋ-ਏਸ਼ੀਆਈ ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸਾਰੀ ਸ਼ਬਦਰਾਸ਼ੀ ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਲਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਉਂਜ ਹੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਯੂਰਪੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੇ ਲੈਟਿਨ ਅਤੇ ਯੂਨਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਸ਼ਬਦ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤੇ ਹਨ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੇ ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਅਮੂਰਤ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦ ਉਧਾਰ ਲਏ ਹਨ। ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪਹਿਲਾਂ ਚੀਨੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ (ਵਧਾਈ ਹੋਈ ਚੀਨੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ) ਪਰ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਲਿਖਾਈ ਪੱਧਤੀ ਵਿੱਚ ਲੈਟਿਨ ਵਰਨਮਾਲਾ ਵਿੱਚ ਢਾਲ ਕੇ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਡਾਇਆਕਰਿਟਿਕਸ (diacritics) ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰ ਕੇ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਿੰਦ ਚੀਨ ਦੇ ਪੰਜ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ - ਲਾਓਸ, ਕੰਬੋਡਿਆ, ਅਨਾਮ, ਕੋਚੀਨ ਚੀਨ ਅਤੇ ਟੋਂਟਿੰਗ) ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਂਤ ਅਨਾਮ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਇਹ ਪ੍ਰਾਂਤ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਤੀੱਬਤੀ - ਬਰਮੀ - ਵਰਗ ਪੂਰਵੀ ਸ਼ਾਖਾ (ਅਨਾਮੀ - ਮੁਆਂਗ) ਦੀ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬੋਲਣਵਾਲੇ ਕੰਬੋਡਿਆ, ਸਿਆਮ ਅਤੇ ਬਰਮਾ ਤੱਕ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬੋਲੀ ਟੋਂਕਿਨੀ ਹੈ। ਕਈ ਦਸ਼ਕਾਂ ਤੱਕ ਲੜਾਈ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਭਾਂਡਾਰ ਵਿੱਚ ਕਲਪਨਾਤੀਤ ਤਬਦੀਲੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਭਾਂਤੀ ਇਹ ਵੀ ਏਕਾਕਸ਼ਰ (ਚਿਤਰਲਿਪਿ), ਅਯੋਗਾਤਮਕ ਅਤੇ ਵਾਕ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ। ਅਰਥਪ੍ਰੇਸ਼ਣ ਲਈ ਲਗਭਗ ਛੇ ਸੁਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਰਜਾ ਚੀਨੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਬਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਹੈ। ਚੀਨੀ ਦੀ ਭਾਂਤੀ ਅਨਾਮੀ ਨੇ ਵੀ ਰੋਮਨ ਲਿਪੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਲਿਆ ਹੈ।
ਭੂਗੋਲਿਕ ਵੰਡ
[ਸੋਧੋ]ਵਿਅਤਨਾਮੀ ਭਾਸ਼ਾ ਲਗਭਗ ਪੂਰੇ ਵਿਅਤਨਾਮ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ (ਮੁੱਖਤ: ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ) ਵਿਅਤਨਾਮੀ ਮੂਲ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵੀ ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਯੂਏਸਏ ਵਿੱਚ 10 ਲੱਖ ਵਲੋਂ ਜਿਆਦਾ ਵਿਅਤਨਾਮੀ - ਭਾਸ਼ੀ ਲੋਕ ਹਨ। ਯੂਏਸਏ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸੱਤਵੀਂ ਸਬਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਆਸਟਰੇਲਿਆ ਵਿੱਚ ਇਹ ਛਠੀ ਸਬਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਏਥਨਾਲਾਗ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕੰਬੋਡਿਆ, ਚੀਨ, ਕਨਾਡਾ, ਚੇਕ ਲੋਕ-ਰਾਜ, ਫਿਨਲੈਂਡ, ਫ਼ਰਾਂਸ, ਜਰਮਨੀ, ਲਾਓਸ, ਮਾਰਟਿਨਕਿਊ, ਫਿਲੀਪਿੰਸ, ਥਾਇਲੈਂਡ ਅਤੇ ਯੂਕੇ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਵਿਅਤਨਾਮੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਹਨ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Nationalencyklopedin "Världens 100 största språk 2007" The World's 100 Largest Languages in 2007
- ↑ "CIA World Factbook". CIA. Archived from the original on 17 ਮਈ 2020. Retrieved 12 April 2012.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Citizens belonging to minorities, which traditionally and on long-term basis live within the territory of the Czech Republic, enjoy the right to use their language in communication with authorities and in front of the courts of law (for the list of recognized minorities see National Minorities Policy of the Government of the Czech Republic, Belorussian and Vietnamese since 4 July 2013, see Česko má nové oficiální národnostní menšiny. Vietnamce a Bělorusy). The article 25 of the Czech Charter of Fundamental Rights and Basic Freedoms ensures right of the national and ethnic minorities for education and communication with authorities in their own language. Act No. 500/2004 Coll. (The Administrative Rule) in its paragraph 16 (4) (Procedural Language) ensures, that a citizen of the Czech Republic, who belongs to a national or an ethnic minority, which traditionally and on long-term basis lives within the territory of the Czech Republic, have right to address an administrative agency and proceed before it in the language of the minority. In the case that the administrative agency doesn't have an employee with knowledge of the language, the agency is bound to obtain a translator at the agency's own expense. According to Act No. 273/2001 (About The Rights of Members of Minorities) paragraph 9 (The right to use language of a national minority in dealing with authorities and in front of the courts of law) the same applies for the members of national minorities also in front of the courts of law.
- ↑ From Ethnologue (2009, 2013)