ਰਸ਼ੀਦ ਅਹਿਮਦ ਸਿੱਦੀਕੀ
ਰਸ਼ੀਦ ਅਹਿਮਦ ਸਿੱਦੀਕੀ (1892–1977) ਉਰਦੂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਲੀਗੜ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸੀ।
ਸਾਹਿਤਕ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀ
[ਸੋਧੋ]ਰਸ਼ੀਦ ਅਹਿਮਦ ਸਿੱਦੀਕੀ ਦਾ ਜਨਮ ਸੰਨ 1892 ਵਿੱਚ ਯੂਪੀ ਦੇ ਮਰੀਯਾਹੁ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਉਹ 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਘੇ ਉਰਦੂ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਜੋ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦੀ ਆਪਣੀ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ ਵਿਅੰਗਕਾਰ ਅਤੇ ਹਾਸੇ-ਮਜ਼ਾਕ ਵਾਲਾ ਹਾਸਰਸੀ ਲੇਖਕ ਸੀ, ਬਲਕਿ ਇਕ ਆਲੋਚਕ, ਜੀਵਨੀ ਲੇਖਕ, ਰੇਖਾ-ਚਿੱਤਰਾਂ ਦਾ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਇਕ ਨਿਪੁੰਨ ਨਿਬੰਧਕਾਰ ਵੀ ਸੀ।
ਉਹ ਆਪਣੇ ਹਲਕੇ ਵਿਅੰਗ ਅਤੇ ਹਾਸਰਸ, ਪ੍ਰਭਾਵਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ, ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਇਕ ਜੀਵੰਤ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਸਹੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਲਈ ਪ੍ਰਬੀਨ ਅੱਖ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੀ। ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਤੁੱਲ ਘੱਟ ਹੀ ਮਿਲਣਗੇ।
ਉਸਨੂੰ ਅਕਾਦਮਿਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੱਲ ਦੇ ਸਮਰਥ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅਖਬਾਰ ਡਾਨ ਵਿੱਚ 13 ਅਕਤੂਬਰ 2002 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਏ ਲੇਖ ਦੇ ਦੋ ਸੰਖੇਪ ਹਵਾਲੇ, ਅਕਾਦਮਿਕ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਦੀਕੀ ਬਾਰੇ ਆਮ ਸਹਿਮਤੀ ਵਾਲੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ: [1]
“ਰਸ਼ੀਦ ਅਹਿਮਦ ਸਿੱਦੀਕੀ ਨੂੰ ਉਰਦੂ ਵਾਰਤਕ ਦਾ ਇਕ ਵੱਡਾ ਲੇਖਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੁੱਦਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸਦੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਕਮਾਲ ਦੀ ਸੀ। ਸਰ ਸਯਦ ਅਹਿਮਦ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਾ ਹੋਣਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਸੀ। ”
“ਪ੍ਰੋ: ਰਸ਼ੀਦ ਅਹਿਮਦ ਸਿੱਦੀਕੀ ਇਕ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਅਤੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਆਲੋਚਕ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅਲੀਗੜ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਅਤੇ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਭੁੱਲਣ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ।ਇਹ ਸਿਰਫ ਤਾਂ ਹੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਭਾਰਤ-ਮੁਸਲਿਮ ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦਾ ਪੱਖ ਪੂਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪੱਖਪਾਤੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ। ”
ਅਲੀਗੜ
[ਸੋਧੋ]ਅਲੀਗੜ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਅਲੀਗੜ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਵਿਦਵਤਾਵਾਦੀ, ਸਾਹਿਤਕ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਬਿਨਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਅਧਿਐਨ ਕੋਈ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦਾ। ਉਸਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਵਿਸ਼ੇ, ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪਾਤਰ ਇਕ ਜਾਂ ਦੂਜੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਅਲੀਗੜ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ, ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਮਾਰੀਯਾਹੁ ਦੀ ਝਲਕ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਐਪਰ, ਅਲੀਗੜ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕਤਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ
[ਸੋਧੋ]ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ "ਗ਼ਾਲਿਬ ਕੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਔਰ ਸ਼ਾਇਰੀ" ਲਈ 1971 ਦਾ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਉਰਦੂ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ। [2]
ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]- ਮਜ਼ਾਮੀਨ-ਏ-ਰਸ਼ੀਦ
- ਖੰਦਾਨ
- ਆਸ਼ੁਫਤਾ ਬਿਆਨੀ ਮੇਰੀ।
- ਗਾਲਿਬ ਕੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਔਰ ਸ਼ਾਇਰੀ
- ਗੰਜ ਹਾਏ ਗਿਰਨ ਮਾਇਆ॥
ਮੌਤ
[ਸੋਧੋ]ਰਸ਼ੀਦ ਅਹਿਮਦ ਸਿਦੀਕੀ ਦੀ 1977 ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
[ਸੋਧੋ]ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ". Archived from the original on 2013-01-21. Retrieved 2019-12-09.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ List of Sahitya Akademi Award winners for Urdu