ਭੂਰੀ ਬਾਈ

ਭੂਰੀ ਬਾਈ
ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਾਮ ਨਾਥ ਕੋਵਿੰਦ ਤੋਂ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਸਮੇਂ।
ਜਨਮ	ਪਿਟੋਲ, ਝਾਬੂਆ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
ਢੰਗ	ਭੀਲ ਕਲਾ
ਪੁਰਸਕਾਰ	ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ (2021)
ਸਨਮਾਨ	ਸਿਖ਼ਰ ਸਨਮਾਨ (ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼)

ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਇਕ ਭਾਰਤੀ ਭੀਲ ਕਲਾਕਾਰ ਹੈ। ਪਿਟੋਲ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਜੰਮੇ, ਇਹ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਪਰ ਪਿਟੋਲ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਝਾਬੂਆ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ, ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਸਮੂਹ ਭੀਲ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸਰਵਉੱਚ ਰਾਜ ਸਨਮਾਨ, ਸ਼ਿਖਰ ਸਨਮਾਨ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ 2021 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਚੌਥਾ ਸਰਵਉੱਤਮ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਨਵਾਜਿਆ ਗਿਆ।

ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ

ਉਸਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਜੰਗਗੜ੍ਹ ਸਿੰਘ ਸ਼ਿਆਮ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਨੂੰ ਭੋਪਾਲ ਦੇ ਭਾਰਤ ਭਵਨ ਦੇ ਜੇ ਸਵਾਮੀਨਾਥਨ ਨੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਐਕਰੀਲਿਕ ਰੰਗਾਂ ਅਤੇ ਕਾਗਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕੀਤਾ। ਇਸਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਹ, ਆਪਣੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਾਂਗ, ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ 'ਤੇ ਕਲਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਭੂਰੀ ਪਿਥੌਰਾ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਮਾਹਰ ਸੀ।

“ਪਿੰਡ ਵਿਚ, ਸਾਨੂੰ ਪੌਦਿਆਂ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਰੰਗ ਕੱਢਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਪਈ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਮੈਨੂੰ ਰੰਗ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ੇਡ ਅਤੇ ਇੱਕ ਤਿਆਰ ਬਰੱਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ! "

ਪੇਂਟਿੰਗ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਵੀ ਝੌਂਪੜੀ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਹੁਨਰ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਹਨ, ਜੋ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਝੱਬੂ ਬਾਈ ਤੋਂ ਸਿੱਖੀ। ਉਸਨੇ ਭੋਪਾਲ ਵਿੱਚ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਵ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਜਾਂ ਮਨ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦਾ ਭਿਲ ਝੌਂਪੜੀ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ, ਜਿਥੇ ਉਹ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਜਦੋਂ ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਭੋਪਾਲ ਪਹੁੰਚੀ ਸੀ, ਉਹ ਭਾਰਤ ਭਵਨ ਵਿਖੇ ਉਸਾਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਜੋਂ ਰੁਝੀ ਹੋਈ ਸੀ — ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਨੌਕਰੀ ਜਿਸਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ 6 ਰੁਪਏ ਕਮਾਏ ਸਨ। ਇੱਥੇ ਹੀ ਉਸਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਵਾਮੀਨਾਥਨ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਅਤੇ ਪੇਂਟਿੰਗ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕੀਤਾ। ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਆਪਣੇ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਕਲਾਕਾਰ ਲਾਡੋ ਬਾਈ ਨਾਲ ਕੀਤੀ।

ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਥੀਮ

ਭੀਲ ਕਲਾ ਨੂੰ ਕੁਝ ਲੋਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਬਾਇਲੀ ਕਲਾ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਦੀ ਆਦਿਵਾਸੀ ਕਲਾ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਜੁਲਦੀ ਹੈ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਇਸ ਦੇ ਭੋਜਨਾਂ ਵਜੋਂ ਬਹੁ-ਰੰਗਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਬਿੰਦੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਭੂਰੀ ਬਾਈ ਆਪਣੀ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਲਾਕਾਰ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਕਾਗਜ਼ 'ਤੇ ਪੇਂਟਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਰੰਗੀਨ ਕੈਨਵਸ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਥੀਮ, ਬੁਕੋਲਿਕ ਸੀਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ-ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਏਅਰਪਲੇਨ ਅਤੇ ਸੈਲਫੋਨ ਵਰਗੇ ਆਧੁਨਿਕ ਤੱਤ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।

ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ

• 2017 ਸਤਰੰਗੀ : ਭਿਲ ਆਰਟ, ਓਜਸ ਆਰਟ, ਦਿੱਲੀ
• 2017 “ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸ਼ਕਤੀ: ਪਰੰਪਰਾ ਤੋਂ ਸਮਕਾਲੀ ਤੱਕ”, ਬਲੂਪ੍ਰਿੰਟ 21 + ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ320, ਦਿੱਲੀ
• 2010-2011 "ਵਰਨਾਕੂਲਰ, ਸਮਕਾਲੀ", ਦੇਵੀ ਆਰਟ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ, ਬੈਂਗਲੁਰੂ
• 2010 “ਹੋਰ ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ”, ਮੂਸੀ ਡੂ ਕੂਈ ਬਰਨਲੀ, ਪੈਰਿਸ
• 2009 “ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਰੁੱਖ ਬੋਲਦੇ ਹਨ”, ਪੁੰਡੋਲ ਗੈਲਰੀ, ਮੁੰਬਈ
• 2008 “ਅਜ਼ਾਦੀ”, ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਮਾਡਰਨ ਆਰਟ (ਸੀਆਈਐਮਏ), ਕੋਲਕਾਤਾ

ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ

• ਸ਼ਿਖਰ ਸੰਮਾਨ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ, 1986
• ਅਹੱਲਿਆ ਸਨਮਾਨ, 1998
• ਰਾਣੀ ਦੁਰਗਾਵਤੀ ਐਵਾਰਡ, 2009
• ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਐਵਾਰਡ, 2021