ਸਿਆਸੀ ਆਜ਼ਾਦੀ
ਸਿਆਸੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ( ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਜਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀ) ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਸਮਾਜਾਂ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। [1] ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਜ਼ੁਲਮ [2] ਜਾਂ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, [3]ਇੱਕ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਲਈ ਅਸਮਰੱਥ ਸ਼ਰਤਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਅਤੇ ਯੋਗ ਸ਼ਰਤਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ, [4] ਜਾਂ ਮਜਬੂਰੀ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨ ਹਾਲਤਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਰਥਿਕ ਮਜਬੂਰੀ। [5] ਹਾਲਾਂਕਿ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਅਕਸਰ ਕਾਰਵਾਈ 'ਤੇ ਗੈਰ-ਵਾਜਬ ਬਾਹਰੀ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, [6] ਇਹ ਅਧਿਕਾਰਾਂ, ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਲਈ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਅਭਿਆਸ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜਾਂ ਸਮੂਹ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਵੀ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ। [7] ਇਸ ਸੰਕਲਪ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕਾਰਵਾਈ ਜਾਂ ਭਾਸ਼ਣ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਮਾਜਿਕ ਅਨੁਕੂਲਤਾ, ਇਕਸਾਰਤਾ, ਜਾਂ ਅਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਵਿਵਹਾਰ) ਦੀਆਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। [8] ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਨਾਗਰਿਕ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਸੰਕਲਪਾਂ ਨਾਲ ਨੇੜਿਓਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਾਜ ਤੋਂ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਵਿਚਾਰ
[ਸੋਧੋ]ਖੱਬੇ-ਪੱਖੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦਰਸ਼ਨ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਸਮੂਹ ਜਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਜਾਂ ਆਪਣੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਰਥ ਵਿਚ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਵਿਚ ਗਰੀਬੀ, ਭੁੱਖਮਰੀ, ਇਲਾਜਯੋਗ ਬਿਮਾਰੀ, ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਤਾਕਤ ਅਤੇ ਜ਼ਬਰ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]ਹੰਨਾਹ ਅਰੈਂਡਟ ਨੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯੂਨਾਨੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਕਲਪਕ ਮੂਲ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ। [1] ਉਸ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਅਨੁਸਾਰ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿਆਸੀ ਕਾਰਵਾਈ ਤੋਂ ਅਟੁੱਟ ਸੀ। ਰਾਜਨੀਤੀ ਸਿਰਫ ਉਹੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਸਕਣ। ਅਰੇਂਡਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਸੰਕਲਪ 5ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਸੁਤੰਤਰ ਇੱਛਾ, ਜਾਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਈਸਾਈ ਧਾਰਨਾ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕਾਰਵਾਈ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। [9]
ਅਰੈਂਡਟ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਜਾਂ ਇੱਛਾ-ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਗ੍ਰੀਸ ਅਤੇ ਰੋਮ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਅਟੁੱਟ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਛਾ ਅਤੇ ਸਵੈ ਵਿਚਕਾਰ ਟਕਰਾਅ ਵਜੋਂ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਇੱਕ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਜੋ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈ ਹੈ।[10]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ 1.0 1.1 Hannah Arendt, "What is Freedom?", Between Past and Future: Eight Exercises in Political Thought, (New York: Penguin, 1993).
- ↑ Iris Marion Young, "Five Faces of Oppression", Justice and the Politics of Difference" (Princeton University press, 1990), 39–65.
- ↑ Michael Sandel, Justice: What's the Right Thing to Do? (Farrar, Straus and Giroux, 2010).
- ↑ Amartya Sen, Development as Freedom (Anchor Books, 2000).
- ↑ Karl Marx, "Alienated Labour" in Early Writings.
- ↑ Isaiah Berlin, Liberty (Oxford 2004).
- ↑ Charles Taylor, "What's Wrong With Negative Liberty?", Philosophy and the Human Sciences: Philosophical Papers (Cambridge, 1985), 211–229.
- ↑ Ralph Waldo Emerson, "Self-Reliance"; Nikolas Kompridis, "Struggling Over the Meaning of Recognition: A Matter of Identity, Justice or Freedom?" in European Journal of Political Theory July 2007 vol. 6 no. 3 pp. 277–289.
- ↑ Hannah Arendt, "What is Freedom?", Between Past and Future: Eight exercises in political thought (New York: Penguin, 1993).
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000E-QINU`"'</ref>" does not exist.
<ref> tag defined in <references> has no name attribute.ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
[ਸੋਧੋ]- ਅਲਬਰਟੋ ਅਬਦੀ (ਅਕਤੂਬਰ 2004)। "ਗਰੀਬੀ, ਸਿਆਸੀ ਆਜ਼ਾਦੀ, ਅਤੇ ਅੱਤਵਾਦ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ" (PDF)। ਹਾਰਵਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ NBER.
- "ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤਬਦੀਲੀ ਵਿੱਚ ਰੁਝਾਨਾਂ ਦੀ ਸੰਖੇਪ ਸਮੀਖਿਆ: ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼" ।
- "ਆਜ਼ਾਦੀ: ਪੱਛਮ ਦਾ ਮਹਾਨ ਤੋਹਫ਼ਾ" ।