ਸੁਬੰਸਿਰੀ ਨਦੀ
ਸੁਬੰਸਿਰੀ ਨਦੀ [lower-alpha 1] ਇੱਕ ਪਾਰ- ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਨਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮਪੁੱਤਰ ਨਦੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀ ਹੈ ਜੋ ਤਿੱਬਤ ਦੇ ਲੁੰਜੇ ਕਾਉਂਟੀ, ਸ਼ਨਾਨ ਪ੍ਰੀਫੈਕਚਰ ਅਤੇ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਅਸਾਮ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਗਦੀ ਹੈ। ਸੁਬੰਸਿਰੀ 442 kilometres (275 mi) ਲੰਬੀ, ਡਰੇਨੇਜ ਬੇਸਿਨ ਦੇ ਨਾਲ 32,640 square kilometres (12,600 sq mi) ਵਗਦੀ ਹੈ।[1] ਇਹ ਬ੍ਰਹਮਪੁੱਤਰ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀ ਹੈ ਜੋ ਬ੍ਰਹਮਪੁੱਤਰ ਦੇ ਕੁੱਲ ਵਹਾਅ ਦਾ 7.92% ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ।[2]
ਨਾਮ ਅਤੇ ਵਚਨਬੱਧਤਾ[ਸੋਧੋ]
ਇਹ ਨਾਮ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਸਵਰਨ ( स्वर्ण स्वर्ण ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ), ਜਿਸਦਾ ਭਾਵ 'ਸੋਨਾ' ਹੈ।[3]
ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਨਾਮ ਗੇਲੇਨਸੀਨਾਕ ਵਿਖੇ ਚਯੂਲ ਚੂ ਅਤੇ ਜ਼ਾਰੀ ਚੂ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਨਦੀ ਉੱਤੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[3] ਸੁਤੰਤਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਨਕਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਤਸਾਰੀ ਚੂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਸੁਬੰਸਿਰੀ ਨਦੀ ਵਜੋਂ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸਦੇ ਨਾਮ ਨੂੰ ਚਯੂਲ ਚੂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਤਿੱਬਤ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਉਹਨਾਂ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਉਹ ਵਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲੋਰੋ ਚੂ, ਨਈ ਚੂ, ਚਾਰ ਚੁ ਅਤੇ ਚਾਯੂਲ ਚੂ, ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਸਬੰਸੀਰਿਰ ਜਾਂ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀਆਂ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਕੋਰਸ[ਸੋਧੋ]
ਸੁਬੰਸਿਰੀ ਨਦੀ ਤਿੱਬਤ ਵਿੱਚੋਂ ਪੋਰੋਮ ਪਰਬਤ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹਿਮਾਲਿਆ ਵਿੱਚ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।[3]
ਇਹ ਟਾਕਸਿੰਗ ਕਸਬੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੀਰੀ ਪਹਾੜੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਵਹਿੰਦੀ ਹੈ,[3] ਫਿਰ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਧੇਮਾਜੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਦੁਲੰਗਮੁਖ ਵਿਖੇ ਅਸਾਮ ਘਾਟੀ ਵੱਲ ਵਗਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਲਖੀਮਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਜਮੂਰੀਘਾਟ ਵਿਖੇ ਬ੍ਰਹਮਪੁੱਤਰ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਲਦੀ ਹੈ। ਸੁਬੰਸਿਰੀ ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੰਗਾਂਡੀ, ਡਿਕਰੌਂਗ ਅਤੇ ਕਮਲਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[3]
ਸੁਬੰਸਿਰੀ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਦੋ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਅੱਪਰ ਸੁਬੰਸਿਰੀ ਅਤੇ ਲੋਅਰ ਸੁਬੰਸਿਰੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਸੁਬੰਸਿਰੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਡਿਸਚਾਰਜ ਅਧਿਕਤਮ 18,799 cubic metres per second (663,900 cu ft/s), ਅਤੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 131 m3/s (4,600 cu ft/s) /s ਹੈ । ਇਹ ਬ੍ਰਹਮਪੁੱਤਰ ਦੇ ਕੁੱਲ ਵਹਾਅ ਵਿੱਚ 7.92% ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।[2]
ਤਸਾਰੀ ਚੂ[ਸੋਧੋ]
ਜ਼ਾਰੀ ਚੂ ( Chinese, "Lo River"; ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲੈਂਸੀ ਨਦੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ)[4] ਤਿੱਬਤ ਵਿੱਚ ਚੋਸਾਮ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੇੜੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਲਗਭਗ 25 ਮੀਲ ਤੱਕ ਮਿਗੀਤੁਨ ਸ਼ਹਿਰ ਤੱਕ ਵਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਮੁੜਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਗੇਲੇਨਸੀਨਾਕ ਵਿਖੇ ਸੁਬੰਸਿਰੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[5][6] ਤਸਾਰੀ ਜ਼ਿਲੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਾਰੀ ਚੂ ਘਾਟੀ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਖੇਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਨੂੰ ਤਿੱਬਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਵਿੱਤਰ ਭੂਮੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਿਗਿਤੂਨ ਦੇ ਅਪਵਾਦ ਦੇ ਕਰਕੇ ਇਹਨਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਜਾਨਵਰ ਨਹੀਂ ਮਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਭੋਜਨ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[7] ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਜ਼ਾਰੀ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਦਕਪਾ ਸ਼ੇਰੀ ਪਹਾੜ ਦੀ ਚੋਟੀ ਤੋਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬੋਧੀ ਤਾਂਤਰਿਕ ਦੇਵਤਾ ਡੇਮਚੋਕ ( ਚਕਰਸੰਵਰ ) ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦੋਰਜੇ ਫਗਮੋ ( ਵਜਰਾਵਰਾਹੀ ) ਦਾ ਘਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਵਿੱਤਰ ਤਿੱਬਤੀ ਬਾਂਦਰ ਸਾਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਹਰ 12 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਪਹਾੜ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਰਿਕਰਮਾ ( ਰੋਂਗਕੋਰ ਜਾਂ "ਰਾਵਿਨ ਸਰਕਟ" ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ) ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਤਸਾਰੀ ਚੂ ਨਦੀ ਦੀ ਘਾਟੀ ਨੂੰ ਸੁਬੰਸਿਰੀ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਤੱਕ ਲੰਘਦੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਸੁਬੰਸਿਰੀ ਅਤੇ ਯੂਮੇ ਚੂ ਘਾਟੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਵਾਪਸ ਪਰਤੇ ਸਨ।[8] ਆਖਰੀ ਅਜਿਹੀ ਪਰਿਕਰਮਾ 1956 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੀਨ-ਭਾਰਤ ਸਰਹੱਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੇ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
1950 ਦੇ ਅਸਾਮ-ਤਿੱਬਤ ਭੂਚਾਲ ਕਾਰਨ ਜ਼ਮੀਨ ਖਿਸਕਣ ਕਾਰਨ ਗੇਰੂਕਾਮੁਖ ਵਿਖੇ ਸੁਬੰਸਿਰੀ ਦੇ ਵਹਾਅ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਗਿਆ। ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਨਾਕਾਬੰਦੀ ਟੁੱਟ ਗਈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਭਾਰੀ ਹੜ੍ਹ ਆ ਗਿਆ। ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਦਰਿਆ ਦੇ ਹੜ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਾਨ-ਮਾਲ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।[3]
ਲੋਅਰ ਸੁਬੰਸਿਰੀ ਡੈਮ[ਸੋਧੋ]
ਲੋਅਰ ਸੁਬੰਸਿਰੀ ਡੈਮ ਜਾਂ ਲੋਅਰ ਸੁਬੰਸਿਰੀ ਹਾਈਡਰੋ-ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਨਦੀ 'ਤੇ ਇੱਕ ਨਿਰਮਾਣ ਅਧੀਨ ਡੈਮ ਗਰੈਵਿਟੀ ਡੈਮ ਹੈ।[9] ਡੈਮ ਨੂੰ ਸਮੱਸਿਆ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। [10] ਦਰਿਆ ਦੇ ਇਸ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇੱਕ ਗਲਪ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਆਮ ਅਸਾਮੀ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸਦੀਆਂ ਕਾਲਪਨਿਕ ਡਾਲਫਿਨਾਂ, ਮੱਛੀਆਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਪਾਤਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੇਖੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। [11]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗਲਤੀ:<ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found
- ↑ Rao, K.L. (1979). India's Water Wealth. Orient Blackswan. p. 78. ISBN 978-81-250-0704-3. Retrieved 1 May 2011.
- ↑ 2.0 2.1 Singh, Vijay P.; Sharma, Nayan; Ojha, C. Shekhar P. (2004). The Brahmaputra basin water resources. Springer. p. 82. ISBN 978-1-4020-1737-7. Retrieved 1 May 2011. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; name "SinghSharma2004" defined multiple times with different content - ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 Goyal et al. 2017.
- ↑ Satellite images show Chinese building infrastructures in Arunachal, The Arunachal Times, 19 January 2021.
- ↑ Kapadia, Harish (2006). "Secrets of Subansiri: Himalayan Journal vol.62/7". Himalayan Journal. Retrieved 2021-01-23.
- ↑ Bhat, Col Vinayak (2018-06-22). "Despite Modi-Xi bonhomie, China moves into Arunachal Pradesh, builds new road and barracks". ThePrint (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2021-01-23.
- ↑ Bailey, F. M., Report on an Exploration on the North-East Frontier, 1913, Simla
- ↑ Krishnatry 2005.
- ↑ "एनएचपीसी-मिनी रत्ना कैटेगरी- I पीएसयू".
- ↑ "Anti Mega Dam Protests Vs 'Hydro Dollar' Dream".
- ↑ "THE RIVER - Ishan Kashyap Hazarika". www.bubok.com. Archived from the original on 2014-10-02.