ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ | |
|---|---|
 ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | |
| ਗੁਣਕ: 27°04′N 93°22′E / 27.06°N 93.37°Eਗੁਣਕ: 27°04′N 93°22′E / 27.06°N 93.37°E | |
| ਦੇਸ਼ |  ਭਾਰਤ |
| ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ | 21 January 1972 |
| ਗਠਨ (ਰਾਜ ਵਜੋਂ) | 20 February 1987[1] |
| ਰਾਜਧਾਨੀ | ਈਟਾਨਗਰ |
| ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ | ਰਾਜਧਾਨੀ |
| ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ | 26 |
| ਸਰਕਾਰ | |
| • ਬਾਡੀ | ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ |
| • ਰਾਜਪਾਲ | ਕੇਵਲਯ ਤ੍ਰਿਵਿਕਰਮ ਪਰਨਾਇਕ |
| • ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ | (ਪੇਮਾ ਖਾਂਦੂBJP) |
| ਵਿਧਾਨਪਾਲਿਕਾ | ਇੱਕ ਸਦਨੀ |
| • ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ | ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ (60 ਸੀਟਾਂ) |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਦ | ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਸਦ |
| • ਉੱਪਰਲਾ ਸਦਨ | 1 ਸੀਟ |
| • ਹੇਠਲਾ ਸਦਨ | 2 ਸੀਟਾਂ |
| ਹਾਈਕੋਰਟ | ਗੁਹਾਟੀ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਈਟਾਨਗਰ ਬੈਂਚ |
| ਖੇਤਰ | |
| • ਕੁੱਲ | 83,743 km2 (32,333 sq mi) |
| • ਰੈਂਕ | 14ਵਾਂ |
| ਆਬਾਦੀ (2011) | |
| • ਕੁੱਲ |  13,82,611 |
| • ਰੈਂਕ | 27ਵਾਂ |
| • ਘਣਤਾ | 17/km2 (40/sq mi) |
| • ਸ਼ਹਿਰੀ | 22.94% |
| • ਪੇਂਡੂ | 77.06% |
| ਵਸਨੀਕੀ ਨਾਂ | ਅਰੁਣਾਚਲੀ |
| ਸਮਾਂ ਖੇਤਰ | ਯੂਟੀਸੀ+05:30 (IST) |
ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼(ਚੜ੍ਹਦੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਧਰਤੀ) ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। 20 ਫਰਵਰੀ 1987 ਨੂੰ ਇਸਨੂੰ ਰਾਜ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[2] ਈਟਾਨਗਰ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ ਪੂਰਬ ਦੇ ਸੱਤ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਆਸਾਮ ਅਤੇ ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਹਨ। ਇਹ ਭੂਟਾਨ ਨਾਲ ਪੱਛਮ ਅਤੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਨਾਲ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਰਹੱਦ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮੈਕਮੋਹਨ ਰੇਖਾ ਉੱਤੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਨਾਲ ਇਸਦੀ 1129 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। [3][4]
ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ[ਸੋਧੋ]
ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ 26.28° N ਅਤੇ 29.30° N ਅਕਸ਼ਾਂਸ਼ ਅਤੇ 91.20° E ਅਤੇ 97.30° E ਦੇਸ਼ਾਂਤਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਖੇਤਰਫਲ 83,743 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ (32,333 ਵਰਗ ਮੀਲ) ਹੈ।
ਰਾਜ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਚੋਟੀ ਕੰਗਟੋ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 7,060 ਮੀਟਰ (23,160 ਫੁੱਟ) ਹੈ। ਨਏਗੀ ਕਾਂਗਸਾਂਗ, ਮੁੱਖ ਗੋਰੀਚੇਨ ਚੋਟੀ, ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਗੋਰੀਚੇਨ ਚੋਟੀ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਉੱਚੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ਹਨ।
ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਾਮੇਂਗ, ਸੁਬਨਸਿਰੀ, ਸਿਆਂਗ (ਬ੍ਰਹਮਪੁੱਤਰ), ਦਿਬਾਂਗ, ਲੋਹਿਤ ਅਤੇ ਨੋਆ ਦਿਹਿੰਗ ਨਦੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਸਤ੍ਹਾ ਦੇ ਵਹਾਅ ਅਤੇ ਗਰਮੀਆਂ ਦੀ ਬਰਫ਼ ਪਿਘਲਣ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਧਦੀ ਹੈ। ਸਿਆਂਗ ਨਦੀ ਤੱਕ ਦੇ ਪਹਾੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਬੀ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਿਆਂਗ ਅਤੇ ਨੋਆ ਡਿਹਿੰਗ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਮਿਸ਼ਮੀ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਜੋਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਹੇਂਗਦੁਆਨ ਪਹਾੜਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਤੀਰਾਪ ਅਤੇ ਲੋਂਗਡਿੰਗ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨੋਆ ਡਿਹਿੰਗ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਪਹਾੜ ਪਟਕਾਈ ਪਰਬਤ ਲੜੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ।
ਜਲਵਾਯੂ[ਸੋਧੋ]
ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ਜਲਵਾਯੂ ਉਚਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਬਦਲਦਾ ਹੈ। ਘੱਟ ਉਚਾਈ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਮੀ ਵਾਲਾ ਉਪ-ਉਪਖੰਡੀ ਜਲਵਾਯੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉੱਚ-ਉਚਾਈ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ (3,500–5,500 ਮੀਟਰ) ਵਿੱਚ ਉਪ-ਉਪਖੰਡੀ ਉੱਚੀ ਭੂਮੀ ਅਤੇ ਅਲਪਾਈਨ ਜਲਵਾਯੂ ਹੈ। ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਾਲਾਨਾ 2,000 ਤੋਂ 5,000 ਮਿਲੀਮੀਟਰ (79 ਤੋਂ 197 ਇੰਚ) ਵਰਖਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ,[5]70%–80% ਮਈ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਬਨਸਪਤੀ ਅਤੇ ਜੀਵ[ਸੋਧੋ]
ਸਾਲ 2000 ਵਿੱਚ, ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ 63,093 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ (24,360 ਵਰਗ ਮੀਲ) ਦਾ ਖੇਤਰ (ਇਸਦੇ ਭੂਮੀ ਖੇਤਰ ਦਾ 77%) ਰੁੱਖਾਂ ਨਾਲ ਢੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।[6] ਇਹ 5,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੌਦੇ, ਲਗਭਗ 85 ਧਰਤੀ ਦੇ ਥਣਧਾਰੀ ਜੀਵ, 500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਤਿਤਲੀਆਂ, ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਅਤੇ ਰੀਂਗਣ ਵਾਲੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਪਨਾਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।[7]
ਪਹਾੜੀ ਢਲਾਣਾਂ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀਆਂ ਅਲਪਾਈਨ, ਸ਼ਾਂਤਮਈ, ਅਤੇ ਡਵਰਫ ਰ੍ਹੋਡੋਡੈਂਡਰਨ, ਓਕ, ਪਾਈਨ, ਮੈਪਲ ਅਤੇ ਫਾਈਰ ਦੇ ਉਪ-ਉਪਖੰਡੀ ਜੰਗਲਾਂ ਨਾਲ ਢੱਕੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮੋਲਿੰਗ ਅਤੇ ਨਾਮਦਾਫਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਕ ਹਨ।[8]
ਉਸ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ- ਚੀਤਾ, ਬਰਫੀਲੀ ਚੀਤਾ, ਏਸ਼ੀਅਨ ਹਾਥੀ, ਸਾਂਬਰ ਹਿਰਨ, ਚਿਤਲ ਹਿਰਨ, ਭੌਂਕਣ ਵਾਲਾ ਹਿਰਨ, ਸਲੋਥ ਬੀਅਰ, ਮਿਥੁਨ (ਬੋਸ ਫਰੰਟਾਲਿਸ), ਗੌੜ, ਢੋਲ, ਵਿਸ਼ਾਲ ਗਿਲਹਰੀ, ਸੰਗਮਰਮਰ ਵਾਲੀ ਬਿੱਲੀ, ਚੀਤਾ ਬਿੱਲੀ। ਪਿਛਲੇ ਡੇਢ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਨਵੀਂ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਗਿਲਹਰੀਆਂ ਲੱਭੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।[9][10][11]
ਧਰਮ[ਸੋਧੋ]
ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੂਹ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਅਰੁਣਾਚਲ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਕੁਦਰਤ ਪੂਜਕ (ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਧਰਮ) ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਿਆਸ਼ੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਆਦਰ ਨਾਮਲੋ, ਟਾਂਗਸਾ ਅਤੇ ਨੋਕਟੇ ਦੁਆਰਾ ਰੰਗਫ੍ਰਾਹ, ਅਪਤਾਨੀ ਦੁਆਰਾ ਮੇਦਾਰ ਨੇਲੋ, ਗਾਲੋ ਦੁਆਰਾ ਕਾਰਗੁ ਗਾਮਗੀ ਅਤੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਧਰਮ ਡੋਨੀ-ਪੋਲੋ ਆਦਿ।[12] ਅਰੁਣਾਚਲੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਗਿਣਤੀ ਨੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਹਨ। ਤਿੱਬਤ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਤਵਾਂਗ, ਪੱਛਮੀ ਕਾਮੇਂਗ ਅਤੇ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿੱਬਤੀ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹੈ। ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਮੂਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਥਰਵਾੜਾ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਲਗਭਗ 30% ਈਸਾਈ ਹਨ।[13]
2011 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਧਰਮ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ
- ਈਸਾਈ: 418,732 (30.26%)
- ਹਿੰਦੂ: 401,876 (29.04%)
- ਬੋਧੀ: 162,815 (11.77%)
- ਮੁਸਲਮਾਨ: 27,045 (1.95%)
- ਸਿੱਖ: 3,287 (0.24%)
- ਜੈਨ: 771 (0.06%)
- ਹੋਰ: 362,553 (26.20%)
ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ[ਸੋਧੋ]
2011 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਹਨ ਨਿਸ਼ੀ (20.74%), ਆਦਿ (17.35%, ਆਦਿ ਅਤੇ ਗੈਲੋਂਗ), ਨੇਪਾਲੀ (6.89%), ਟੈਗਿਨ (4.54%), ਭੋਟੀਆ (4.51%), ਵਾਂਚੋ। (4.23%), ਅਸਾਮੀ (3.9%), ਬੰਗਲਾ (3.65%), ਹਿੰਦੀ (3.45%), ਚਕਮਾ (3.40%), ਅਪਤਾਨੀ (3.21%), ਮਿਸ਼ਮੀ (3.04%), ਤੰਗਸਾ (2.64%), ਨੌਕਟੇ (2.19%). %), ਭੋਜਪੁਰੀ (2.04%) ਅਤੇ ਸਾਦਰੀ (1.03%)।
ਰਾਜ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ[ਸੋਧੋ]
| ਜਾਨਵਰ | ਮਿਥੁਨ (Bos frontalis) | 
|
|
| ਪੰਛੀ | ਹੌਰਨਬਿਲ (Buceros bicornis) | 
|
|
| ਫੁੱਲ | ਫਾਕਸਟੇਲ ਔਰਚਿਡ (Rhynchostylis retusa) | 
|
|
| ਰੁੱਖ | ਹੋਲਾਂਗ Dipterocarpus macrocarpus)[14] | 
|
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ". Archived from the original on 7 ਅਕਤੂਬਰ 2016. Retrieved 7 ਮਈ 2023.
{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link) - ↑ "Official Web Page of Government of Arunachal Pradesh". web.archive.org. 2016-10-07. Archived from the original on 2016-10-07. Retrieved 2023-05-07.
{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link) - ↑ "Arunachal Residents Write To PM On Road Project, Quote National Security". NDTV.com. Retrieved 2023-05-07.
- ↑ Jazeera, Al. "Mapping India and China's disputed borders". interactive.aljazeera.com (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2023-05-07.
- ↑ Dhar, O.N.; Nandargi, S. (2004-06-01). "Rainfall distribution over the Arunachal Pradesh Himalayas". Weather. 59 (6): 155–157. doi:10.1256/wea.87.03. ISSN 0043-1656.
- ↑ Hansen, M. C.; Potapov, P. V.; Moore, R.; Hancher, M.; Turubanova, S. A.; Tyukavina, A.; Thau, D.; Stehman, S. V.; Goetz, S. J. (15 November 2013). "High-Resolution Global Maps of 21st-Century Forest Cover Change". Science. 342 (6160): 850–853.
- ↑ "Arunachal Pradesh Government".
- ↑ Champion, HG; Seth, Shiam Kishore (1968). A revised survey of the forest types of India(1968).
- ↑ Choudhury, A. U. (2007). "A new flying squirrel of the genus Petaurista Link from Arunachal Pradesh in north-east India". The Newsletter & Journal of the Rhino Foundation NE India. 7: 26–32.
- ↑ Choudhury, A. U. (2009). "One more new species of giant flying squirrel of the genus Petaurista Link, 1795 from Arunachal Pradesh in north-east India". The Newsletter & Journal of the Rhino Foundation NE India. 8: 27–35.
- ↑ Choudhury, A. U. (2013). "Description of a new species of giant flying squirrel of the genus Petaurista Link, 1795 from Siang basin, Arunachal Pradesh in North East India". The Newsletter & Journal of the Rhino Foundation for Nat. In NE India. 9: 30–38.
- ↑ Katiyar, Prerna (2017-11-19). "How churches in Arunachal Pradesh are facing resistance over conversion of tribals". The Economic Times. ISSN 0013-0389. Retrieved 2023-05-07.
- ↑ "Census of India". Archived from the original on 2015-09-13. Retrieved 2023-05-07.
{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link) - ↑ "Arunachal Pradesh Symbols". knowindia.gov.in. Archived from the original on 27 November 2017. Retrieved 19 November 2017.
