ਸਿੰਧ ਦੀਆਂ ਸੱਤ ਰਾਣੀਆਂ

ਸੱਤ ਰਾਣੀਆਂ (ਸਿੰਧੀ:ست سورميون, ਉਚਾਰਨ (ਸੱਤ-ਏ ਸੂਰ-ਮਿਊਨ); ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਸੱਤ ਸੂਰਮੇ ਔਰਤਾਂ ) ਇੱਕ ਨਾਮ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੱਤ ਔਰਤ ਪਾਤਰਾਂ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਿੰਧੀ ਕਵੀ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦੁਲ ਲਤੀਫ਼ ਭੱਟਾਈ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਸਦੀ ਕਿਤਾਬ ਸ਼ਾਹ ਜੋ ਰਿਸਾਲੋ ਉਹ:

• ਮਾਰੂਈ (مارئي)
• ਮੋਮਲ (مومل)
• ਸਸੁਈ (سسئي)
• ਨੂਰੀ (نوري)
• ਸੁਹਨੀ (سوہنی)
• ਲੀਲਨ (ليلا)
• ਸੋਰਠ (سورٹھ)।

ਇਹ ਸੱਤ ਔਰਤ ਪਾਤਰ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਵੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕਾਵਿ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਲਈ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚੋਂ ਚੁਣਿਆ ਹੈ, ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ, ਜਨੂੰਨ, ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ, ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਅਤੇ ਚਰਿੱਤਰ ਦੀ ਤਾਕਤ ਲਈ ਸਿੰਧ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ।

ਮਾਰੂਈ ਦਾ ਪਾਤਰ ਧਰਤੀ, ਇਸਦੇ ਲੋਕਾਂ, ਆਪਣੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ, ਇੱਕ ਜ਼ਾਲਮ ਰਾਜੇ, ਉਮਰ (عمر) ਜਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਝ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ (ਅਮਰ-امر) ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਸਦੇ ਰੁਖ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮੌਮਲ ਦਾ ਪਾਤਰ ਇੱਕ ਭਾਵੁਕ ਰੂਹ ਦਾ ਚਿੱਤਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ, ਰਾਣੋ (ران) ਲਈ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਛੋੜੇ ਅਤੇ ਅਸਵੀਕਾਰਨ ਦੀ ਵੇਦੀ 'ਤੇ ਦੁੱਖ ਝੱਲਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸਮਰਪਣ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਾਸੂਈ ਇੱਕ ਡਰਾਉਣੀ ਔਰਤ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ, ਪੁਨਹੂਨ (پنهون) ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਲਈ ਪਹਾੜੀ ਪਟੜੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕਮਜ਼ੋਰ ਯਾਤਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਨੂਰੀ ਇੱਕ ਮਛੇਰੇ-ਔਰਤ ਹੈ ਜੋ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਤਮਾਚੀ (تماچي) ਨੂੰ ਮੋਹਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੰਧੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੂਮਲ ਅਤੇ ਸੁਹਨੀ। ਸੋਹਣੀ ਇੱਕ ਦਲੇਰ ਰੂਹ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਮੇਹਰ (ਮੀهار) ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਦੀਆਂ ਉੱਚੀ ਲਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਦੀ ਦੇ ਦੂਰ ਕੰਢੇ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਰਾਤ ਨਦੀ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਕੇ ਮਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੀਲਨ ਇੱਕ ਅਸ਼ਲੀਲ ਮਹਿੰਗੇ ਹਾਰ ਲਈ ਆਪਣੇ ਰਾਜੇ (ਪਤੀ) ਚਨੇਸਰ ਨੂੰ ਗੁਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰੁਤਬਾ ਅਤੇ ਚਰਿੱਤਰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਅਸਹਿ ਵਿਛੋੜੇ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦੀ ਹੈ; ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੋਰਠ ਇੱਕ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਆਤਮਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜਨੂੰਨ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਸ਼ਾਹ ਅਬਦੁਲ ਲਤੀਫ਼ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ, ਗੰਜ, ਜਿਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਾਹ ਜੋ ਰਿਸਾਲੋ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਰਾਹੀਂ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਰਾਦਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਝੁਕਾਅ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਪਈ ਆਬਾਦੀ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਵੱਲ ਸੀ। ਇਸ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਸੱਤ ਔਰਤਾਂ ਜਾਂ ਸਿੰਧੀ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਸੱਤ ਰਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ। ਇਹ ਦੁਖਦਾਈ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ ਉਮਰ ਮਾਰਵੀ, ਮੋਮਲ ਰਾਣੋ, ਸੋਹਣੀ ਮੇਹਰ, ਲੀਲਨ ਚਨੇਸਰ, ਨੂਰੀ ਜਮ ਤਮਾਚੀ, ਸਸੂਈ ਪੁਨਹੂਨ ਅਤੇ ਸੋਰਠ ਰਾਏ ਦੀਆਚ।

ਇਹਨਾਂ ਬਹਾਦਰ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਸਾਰੇ ਸਾਹਿਤ ( ਸਿੰਧੀ, ਉਰਦੂ, ਬਲੋਚੀ, ਪਸ਼ਤੋ, ਸਿਰਾਇਕੀ, ਪੰਜਾਬੀ ) ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੰਧੀ ਸਾਹਿਤ, ਮੂਮਲ ਅਤੇ ਸੁਹਨੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ, ਉੱਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਪਾਠਾਂ ਤੋਂ, ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਲਤੀਫ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਤੋਂ, ਇਹਨਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹਮਰੁਤਬਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਉੱਤੇ ਹਾਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਮਰ-ਮਾਰਵੀ ਵਿੱਚ, ਜੇਕਰ ਸਿਰਫ਼ ਲਤੀਫ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਉਮਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਘੱਟ ਥਾਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਹਾਣੀ/ਬਿਰਤਾਂਤ ਉਹਨਾਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਮਾਰਵੀ ਨੂੰ ਸਿੰਧ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਉਮਰ ਦੁਆਰਾ ਅਗਵਾ ਕਰਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦੀ ਹੈ। ਮੂਮਲ-ਰਾਨੋ ਵਿੱਚ, ਮੂਮਲ ਦਾ ਰੋਲ ਰਾਣੋ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਸਮੇਤ ਬਾਕੀ ਸਭ ਕੁਝ ਉੱਤੇ ਹਾਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਸੂਈ-ਪੁਨਹੂਨ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਲਈ ਸਸੂਈ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਪੁਨਹੂਨ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਨੂਰੀ-ਜਾਮ ਤਮਾਚੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨੂਰੀ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਤੋਂ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਤਮਾਚੀ ਨੂਰੀ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸਰੋਤ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਸੁਹਨੀ-ਮੇਹਰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਸੁਹਨੀ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਅਤੇ ਮੁਸੀਬਤ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਉਹ ਮੇਹਰ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੇਹਰ ਇੱਕ ਚਿੱਤਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਲੀਲਨ-ਚਨੇਸਰ ਵਿੱਚ, ਦੁਬਾਰਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਲੀਲਨ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸੋਰਠ-ਰਾਇ ਦੀਆਚ ਵਿੱਚ, ਸੋਰਠ, ਉਪਰੋਕਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਉਲਟ, ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਭਾਵਨਾ ਵਿੱਚ ਹਾਵੀ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਸਮੱਗਰੀ (ਪਾਠ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਜਗ੍ਹਾ)।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇਹਨਾਂ ਅੱਠ ਬਹਾਦਰ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰ ਇੱਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ, ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੂਜੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ, ਪੁਰਾਣੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਾਹੌਲ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਲੁਬਨਾ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦੁਲ ਲਤੀਫ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸੱਤ ਰਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਪੇਂਟ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅਤੀਆ ਦਾਊਦ ਦੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਓਸ਼ੀਅਨ ਆਰਟ ਗੈਲਰੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ