ਅਹੀਰੀ
ਅਹੀਰੀ (ਪੁਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ ਅਹਿਰੀ) ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਜਨਯ ਰਾਗਮ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਉਤਪੰਨ ਸਕੇਲ 14ਵੇਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਸਕੇਲ ਵਕੁਲਭਰਣਮ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਇਹ 8ਵੇਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਸਕੇਲ ਹਨੂਮਾਟੋਦੀ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।[1][2] ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਸੱਤ ਸੁਰ ਲਗਦੇ ਹਨ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਅਤੇ ਉਤਰਨ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤਕ ਨੋਟਸ), ਜ਼ਿਗ-ਜ਼ੈਗ ਨੋਟਸ (ਵਕਰਾ ਸਵਰਾਂ) ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਨਯ ਰਾਗ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਅਹੀਰੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਸੰਗੀਤਾ ਮਕਰੰਧ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਾ ਸਮਾਇਆਸਰਾ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਮੁਸ਼ਕਲ ਰਾਗ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਰਾਗ ਕਰੁਣ ਰਸ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। [2] ਇਸ ਨੂੰ ਸਵੇਰ ਦੇ ਸਮੇਂ 'ਚ ਗਾਉਣ-ਵਜਾਉਣ ਲਈ ਤ੍ਯ ਕੀਤੇ ਗਏ ਰਾਗਾਂ ਵਾਂਗ ਗਾਇਆ-ਵਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[2]
ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਨਾ
[ਸੋਧੋ]ਅਹੀਰੀ ਇੱਕ ਅਸਮਰੂਪ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਕਰਾ ਸਵਰ (ਵਕਰੀ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਗ-ਜ਼ੈਗ ਨੋਟਸ) ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗਮ ਹੈ (ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ 7 ਨੋਟਸ ਹਨ। ਕਈ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਢਾਂਚੇ (ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਬਾਹਰਲੇ ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਾੰਗ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਅਰੋਹ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ :-
ਅਰੋਹ : ਸ ਰੇ1 ਮ1 ਗ3 ਮ2 ਪ ਧ1 ਨੀ2 ਸੰ (ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ ਰੇ1 ਸ ਗ3 ਮ1 ਪ ਧ1 ਨੀ2
ਅਵਰੋਹ : ਸੰ ਨੀ2 ਧ1ਪ ਮ1 ਗ3 ਰੇ1 ਸ
ਇਸ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਨੋਟਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਡਜਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਅੰਤਰ ਗੰਧਾਰਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਮਮ, ਪੰਚਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਧੈਵਤਮ ਅਤੇ ਕੈਸੀਕੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਸੰਕੇਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ, ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋ।
, ਇਸ ਦੇ ਮੂਲ ਪੈਮਾਨੇ ਦੀ ਤੁਲਣਾ 'ਚ ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਾਹਰੀ (ਵਿਦੇਸ਼ੀ) ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਨੂੰ ਇੱਕ ਭਸ਼ੰਗਾ ਰਾਗ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨੋਟਸ ਰੀ, ਗਾ, ਧਾ ਅਤੇ ਨੀ ਜੋ ਮੂਲ ਪੈਮਾਨੇ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਹਨ, ਇਸ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੂਖਮ ਸ਼ਰੂਤੀਆਂ ਹਨ।
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਅਹੀਰੀ ਰਾਗ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਬਣੀਆਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।
- ਚਾਲਾਰੇ ਰਾਮਚੰਦਰਨੀਪਾਈ (ਸੋਮਪਾਇਨਾ ਮਾਨਸੂਥੋ) ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ
- ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ 'ਅਦਯਾ ਸ਼੍ਰੀ ਰਘੁਵਰ'
- ਸਿਆਮਾ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਮਾਇਆਮਾ ਅਨੀਨੇਸ਼ਿਆਮਾ ਸ਼ਾਸਤਰੀ
- ਸ੍ਰੀ ਕਮਲੰਬਾ ਜਯਤੀ-ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ
- ਕੁਸੁਮਕਾਰਾ ਵਿਮਾਨ ਰੁਧਮ-ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ
- ਪਾਣੀਮਤੀ ਮੁਖੀ ਬਲੇ, ਸਵਾਤੀ ਥਿਰੂਨਲ ਰਾਮ ਵਰਮਾ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਮਲਿਆਲਮ ਪਦਮ
- ਸਵਾਤੀ ਥਿਰੂਨਲ ਰਾਮ ਵਰਮਾ ਦੁਆਰਾ ਪੰਨਾਗੈਂਡਰ ਸ਼ਾਇਆ
- ਸੁਭਾਸ਼ਿਨੀ ਪਾਰਥਾਸਾਰਥੀ ਦੁਆਰਾ "ਉਰੀਲੇਨ" (ਰੰਗਮੱਲਿਕਾ)
- ਬਾਲਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਦੁਆਰਾ "ਐਥਿਨੈ ਨੱਲਮਾ"
- ਥਰੰਗਮਬਾਡ਼ੀ ਪੰਚਨਾਦਾ ਅਈਅਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿੰਨੇ ਕੋਰੀ-ਅਤਾ ਥਾਲਾ ਵਰਨਮ
- ਤੰਜੋਰ ਚੌਕਡ਼ੀ ਦੁਆਰਾ ਧੀਨਾਰਕਸ਼ਕਾ
ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ
[ਸੋਧੋ]ਭਾਸ਼ਾਃ ਤਾਮਿਲ ਅਤੇ ਮਲਿਆਲਮ
[ਸੋਧੋ]| ਗੀਤ. | ਫ਼ਿਲਮ | ਸੰਗੀਤਕਾਰ | ਗਾਇਕ |
|---|---|---|---|
| ਇਨਬੇਮ ਉੰਦਨ ਪਰ | ਇਦਾਇਕਾਨੀ | ਐਮ. ਐਸ. ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ | ਟੀ. ਐਮ. ਸੁੰਦਰਰਾਜਨ, ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ |
| ਓਰੂ ਮੁਰਾਈ ਵੰਤੂ, ਪਾਜ਼ਮ ਤਮਿਲ ਪੱਟੀਜ਼ਾਯੂਮ | ਮਨੀਚਿਤਰਾਥਾਜ਼ੂ | ਐਮ. ਜੀ. ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ | ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ, ਕੇ. ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ, ਸੁਜਾਤਾ ਮੋਹਨ (ਰੀਪ੍ਰਾਈਜ਼) |
| ਏਜ਼ੂਮੈਲਯਾਨਿਨ ਮੈਗੀਮਾਈ | ਏਜ਼ੂਮਲਿਆਅਨ ਮਗੀਮਾਈ | ਇਲਯਾਰਾਜਾ | ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ |
| ਕੱਟੂ ਕੁਇਲ ਪਾਟੂ | ਚਿੰਨਾ ਮਾਪਿਲਈ | ਮਨੋ, ਸਵਰਨਲਤਾਸਵਰਨਾਲਥਾ | |
| ਕੰਨੂਰੰਗੂ ਪੋਨਮਾਯਲੇ | ਈਦੂ ਨੰਮਾ ਆਲੂ | ਕੇ. ਭਾਗਿਆਰਾਜ | ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ |
| ਕਾਦਲੇਨਮ ਥਰਵੇਜ਼ੁਧੀ | ਕਦਲਾਰ ਦਿਨਮ | ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ | ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਸਵਰਨਲਤਾਸਵਰਨਾਲਥਾ |
| ਕਾੱਟੂ ਸਿਰੁਕੀ | ਰਾਵਣ | ਸ਼ੰਕਰ ਮਹਾਦੇਵਨ, ਅਨੁਰਾਧਾ ਸ਼੍ਰੀਰਾਮ |
ਅਹੀਰੀ ਰਾਗਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮਈ ਗੀਤ ਫਿਲਮ 'ਤੇਰਾ ਜਾਦੂ ਚਲ ਗਯਾ' ਦਾ 'ਅਯ ਚੰਦ ਤੇਰੀ ਚਾਂਦਨੀ ਕੀ ਕਸਮ', ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਸਮਾਈਲ ਦਰਬਾਰ ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੋਨੂੰ ਨਿਗਮ ਅਤੇ ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ ਨੇ ਗਾਇਆ ਹੈ।
ਅਹੀਰੀ ਰਾਗਮ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮਲਿਆਲਮ ਫ਼ਿਲਮ ਗੀਤ ਹਨ ਮਨੀਚਿਤਰਥਾਜ਼ੂ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਪਜ਼ਾਨਥਮਿਲ ਅਤੇ ਰਥਿਨੀਰਵੇਦਮ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਚੈਂਪਾਕੱਪੂਨਕਟਿਲੇ।
ਨੋਟਸ
[ਸੋਧੋ]ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]