ਅਭਿਨੈ
ਅਭਿਨੈ ਭਾਰਤੀ ਸੁਹਜ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਕਲਾ ਹੈ। ਵਧੇਰੇ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਦਰਸ਼ਕ ਨੂੰ ਅਨੁਭਵ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਣਾ"। ਭਰਤਮੁਨੀ ਦੇ ਨਾਟ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੰਕਲਪ, ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਨਾਚ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਅਨਿੱਖੜਵੇਂ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਨਾਟ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਭਿਨੈ ਨੂੰ ਚਾਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।[1]
ਅੰਗਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ( ਅੰਗਿਕਾ ਅਭਿਨੈ )[ਸੋਧੋ]
ਅੰਗਿਕਾ ਅਭਿਨੈ ਸਿਰ, ਹੱਥ, ਕਮਰ ਅਤੇ ਚਿਹਰਾ ਆਦਿ ਅੰਗਾਂ ਦੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਮੋਢੇ, ਮੋਢੇ ਦੀ ਬਾਂਹ, ਪੱਟਾਂ, ਗੋਡੇ ਅਤੇ ਕੂਹਣੀਆਂ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ, ਪਲਕਾਂ, ਗੱਲ੍ਹਾਂ, ਨੱਕ, ਬੁੱਲ੍ਹ ਅਤੇ ਦੰਦ ਆਦਿ। ਅਤਿਰਿਕਤ ਹਸਤੀਆਂ (ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ) ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਆਤਮਾ ਦੇ ਸੰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਕੇਤ ਮਨੁੱਖਜਾਤੀ ਲਈ ਆਮ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਮਝੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਭਾਸ਼ਣ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ (ਵਾਚਿਕਾ ਅਭਿਨੈ)[ਸੋਧੋ]
ਭਾਸ਼ਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਗਾਇਕ ਆਪਣੀ ਗਾਇਕੀ ਰਾਹੀਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਨਾਚ ਦੀਆਂ ਕੁਚੀਪੁੜੀ ਅਤੇ ਮੇਲਾਤੂਰ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨੱਚਣ ਵਾਲੇ ਅਕਸਰ ਗੀਤਾਂ ( ਪਦਾਰਥ ਅਭਿਨੈ ) ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਮੂੰਹੋਂ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ਕੇਰਲਾ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਵੀ ਸਟੇਜ ਕਲਾ ਦੇ ਰੂਪ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਚਿਕਾ ਅਭਿਨੈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੈ - ਕੂਡਿਯੱਟਮ, ਨੰਗਯਾਰ ਕੂਥੂ, ਓਟਨ, ਸੀਤਾਂਗਨ ਅਤੇ ਪਰਾਯਨ - ਤਿੰਨ ਕਿਸਮਾਂ ਥੁੱਲਾਲ, ਮੁਦੀਯੇਤੂ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ।
ਪਹਿਰਾਵਾ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ (ਆਹਾਰਿਆ ਅਭਿਨੈ)[ਸੋਧੋ]
ਨਾਟਕ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਾਧਨ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਥੀਏਟਰ ਦੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਸਜਾਵਟ ਹੈ। ਨਾਟਕਾਂ ਅਤੇ ਨ੍ਰਿਤ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਰਾਵੇ ਨੂੰ ਲਿੰਗ, ਨਸਲ, ਸੰਪਰਦਾ ਜਾਂ ਵਰਗ ਜਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀ ਦੁਆਰਾ ਵੱਖਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਅਸਲੀਅਤ ਦੀ ਕੁਝ ਝਲਕ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰੰਗਮੰਚ ਦੀ ਸਜਾਵਟ ਜਿਸ ਵਿਚ ਲਾਈਟਾਂ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਉਪਕਰਣ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਉਹ ਚਿੱਤਰਣ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਰੋਤਿਆਂ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਰਸ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਵੀ ਇਸ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਕਥਕਲੀ ਵਿੱਚ 4 ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਾਤਰਾਂ ਲਈ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਹਨ; ਚੰਗੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਹਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਭੂਤਾਂ ਦਾ ਕਟੀ ਵੇਸ਼ਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨੱਕ ਲਾਲ ਰੰਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਕੱਲੇ ਨਾਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਅਹਰਿਆ ਅਭਿਨੈਾ ਇਸ ਲਈ ਇਕ ਸੰਮੇਲਨ ਹੈ।
ਸੱਚਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ (ਸਾਤਵਿਕ ਅਭਿਨੈ)[ਸੋਧੋ]
ਸਾਤਵਿਕ ਅਭਿਨੈ ਇੱਕ ਮਾਨਸਿਕ ਸੰਦੇਸ਼, ਭਾਵਨਾ ਜਾਂ ਚਿੱਤਰ ਹੈ ਜੋ ਕਲਾਕਾਰ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ, ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਹਮਦਰਦੀ ਭਰਿਆ ਜਵਾਬ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਭਿਨੇਤਾ ਨੂੰ ਤਜਰਬੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨੂੰ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨ, ਆਵਾਜ਼ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਲੋਕਧਰਮੀ ਅਤੇ ਨਾਟਿਆਧਰਮੀ ਅਭਿਨੈ[ਸੋਧੋ]
ਨਾਟਿਆਧਰਮੀ ਅਭਿਨੈ ਅਤੇ ਲੋਕਧਰਮੀ ਅਭਿਨੈ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵੰਡ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਕਾਵਿਕ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀਗਤ ਹੈ, ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੇ ਇੱਕ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜੋ ਸਟੇਜ ਦੇ ਸੰਮੇਲਨਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤੀ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਕੁਝ ਲੈਣ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਢੁਕਵੇਂ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੇ ਗੁਣ ਦੁਆਰਾ ਵਧੇਰੇ 'ਕਲਾਕਾਰੀ' ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਤਰੀਕਾ ਲੋਕਧਰਮੀ ਅਭਿਨੈ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਹੈ: ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਸ਼ੈਲੀ-ਰਹਿਤ, ਬਹੁਤ ਹੀ ਕੁਦਰਤੀ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਅਤੇ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Tarla Mehta (1995). Sanskrit Play Production. Motilal Banarsidass.pp. 131–186