ਅਲਕਸ਼ਮੀ
| ਅਲਕਸ਼ਮੀ | |
|---|---|
ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਅਤੇ ਸੋਗ ਦੀ ਦੇਵੀ | |
 | |
| ਹੋਰ ਨਾਮ | ਜਯੇਸ਼ਟਾ, ਨਿਰਤੀ |
| ਦੇਵਨਾਗਰੀ | अलक्ष्मी |
| ਮਾਨਤਾ | ਲਕਸ਼ਮੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ |
| ਮੰਤਰ | ਅਲਕਸ਼ਮੀ ਨਾਸ਼ਨ ਮੰਤਰ (ਅਲਕਸ਼ਮੀ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦਾ ਮੰਤਰ) |
| ਵਾਹਨ | ਕਾਂ, ਗਧਾ |
| ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ | ਲਿੰਗ ਪੁਰਾਣ[1]
ਸ਼੍ਰੀ ਸੁਕਤਮ ਪਦਮ ਪੁਰਾਣ |
| ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ | |
| ਭੈਣ-ਭਰਾ | ਲਕਸ਼ਮੀ |
ਅਲਕਸ਼ਮੀ ( ਦੇਵਨਾਗਰੀ : अलक्ष्मी; ਜੜ੍ਹ ਤੋਂ ਅ ( a ): "ਨਹੀਂ" ਅਤੇ लक्ष्मी ( ਲਕਸ਼ਮੀ ): "ਕਿਸਮਤ ਦੀ ਦੇਵੀ", ਲਾਖਣਿਕ ਅਰਥ "ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਦੀ ਦੇਵੀ") ਭਾਵ "ਲਕਸ਼ਮੀ ਨਹੀਂ"। ਉਸ ਨੂੰ "ਗਊ-ਭੜਕਾਉਣ ਵਾਲੀ, ਹਿਰਨ-ਪੈਰ ਵਾਲੀ, ਅਤੇ ਬਲਦ-ਦੰਦਾਂ ਵਾਲੀ" ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।[2] ਜਾਂ ਉਸ ਦਾ "ਸੁੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸਰੀਰ, ਧੁੰਨੀ ਹੋਈ ਗੱਲ੍ਹ, ਮੋਟੇ ਬੁੱਲ੍ਹ, ਅਤੇ ਮੋਟੀ ਅੱਖਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਖੋਤੇ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਕਰਦੀ ਹੈ।"[2]
ਵੈਦਿਕ, ਉਪਨਿਸ਼ਦਿਕ ਜਾਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੁਰਾਣ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਅਲਕਸ਼ਮੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਹਿਲੂ ਰਿਗਵੈਦਿਕ ਦੇਵੀ ਨਿਰਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਦਮ ਪੁਰਾਣ ਵਿੱਚ, ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਮੁੰਦਰ ਮੰਥਨਾ ਉਭਰਨ ਵਾਲੀ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਚੰਗੇ ਅਤੇ ਮਾੜੇ ਦੋਵੇਂ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।[3] ਪਦਮ ਪੁਰਾਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜੋ ਅਸ਼ੁਭ ਅਤੇ ਬੁਰਾ ਹੈ ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਭਰਦਾ ਹੈ, ਵਧੇਰੇ ਮਿਹਨਤ ਸ਼ੁਭ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।[3] ਪਹਿਲਾਂ ਅਲਕਸ਼ਮੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਫਿਰ ਸਮੁੰਦਰ ਮੰਥਨ ਦੌਰਾਨ ਲਕਸ਼ਮੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਅਲਕਸ਼ਮੀ ਨੂੰ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਭੇਜਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਰੀਬੀ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।[3] ਉਹ ਅਸ਼ੁੱਭਤਾ ਅਤੇ ਸੋਗ ਦੇ ਅਸੁਰ ਵਜੋਂ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦੇ ਉਲਟ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ੁਭ ਅਤੇ ਆਨੰਦ ਦੀ ਦੇਵੀ ਹੈ। ਅਲਕਸ਼ਮੀ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਜਯੇਸਥਾ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਨਾਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਲਕਸ਼ਮੀ ਨੂੰ ਕਲਹਾਪ੍ਰਿਯਾ ਅਤੇ ਦਰੀਦਾਰਾ, ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦੇ ਉਲਟ ਪਰਛਾਵੇਂ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[4]
ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਇੱਕ ਘਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਈ, ਤਾਂ ਅਲਕਸ਼ਮੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਈਰਖਾ ਅਤੇ ਨਫ਼ਰਤ ਲਿਆ ਦਿੱਤੀ। ਭਰਾ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਟੁੱਟ ਗਏ, ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਰਦ ਵੰਸ਼ ( ਕੁਲਾ ) ਨੂੰ ਬਰਬਾਦੀ ਅਤੇ ਤਬਾਹੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।"
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Linga Purana – Part 2, English translation by J. L. Shastri (1951), Chapter 6: "The origin and activities of Alakshmi".
- ↑ 2.0 2.1 Pattanaik, Devdutt. Lakshmi: The Goddess of Wealth and Fortune-An Introduction. Vakils Feffer & Simons Ltd, 2003 (ISBN 8187111585)
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Tracy Pintchman (2005). Guests at God's Wedding: Celebrating Kartik among the Women of Benares. SUNY Press. pp. 48–49. ISBN 978-0-7914-8256-8.
- ↑ Kirin Narayan (2011). Storytellers, Saints, and Scoundrels: Folk Narrative in Hindu Religious Teaching. University of Pennsylvania Press. p. 223. ISBN 978-0-8122-0583-1.