ਆਇਸ਼ਾ ਦੁਰਾਨੀ
ਆਯਸ਼ਾ ਦੁਰਾਨੀ | |
|---|---|
 Front cover of an 1882 collection of Ayesha Durrani's most famous poems | |
| ਜਨਮ | 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਮਗਰਲਾ ਅੱਧ ਅਫ਼ਗਾਨਸਤਾਨ |
| ਕਿੱਤਾ | ਕਵੀ |
| ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੰਮ | ديوان عايشه (ਦੀਵਾਨ-ਇ ਆਇਸ਼ਾ) |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | Tīmūr Shāh Durrānī |
ਆਯਸ਼ਾ ਦੁਰਾਨੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਆਇਸ਼ਾ-ਏ-ਦੁਰਾਨੀ ਅਤੇ ਆਇਸ਼ਾ ਦੁਰਾਨੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (18ਵੀਂ ਸਦੀ) ਇੱਕ ਅਫ਼ਗਾਨ ਕਵੀ ਸੀ, ਜੋ ਦੁਰਾਨੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਤੈਮੂਰ ਸ਼ਾਹ ਦੁਰਾਨੀ ਦੀਆਂ ਬੀਵੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਉਸਦੀਆਂ ਕਈ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ 1882 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖਰੜੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਦੁਰਾਨੀ ਨੂੰ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਕੁੜੀਆਂ ਲਈ ਪਹਿਲਾ ਸਕੂਲ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜੀਵਨੀ
[ਸੋਧੋ]ਆਇਸ਼ਾ ਦੁਰਾਨੀ ਦਾ ਜਨਮ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। [1] ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਯਾਕੂਬ ਅਲੀ ਖਾਨ ਬਰਾਕਜ਼ਈ ਦੀ ਧੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਬਰਾਕਜ਼ਈ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦੁਰਾਨੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸ਼ਾਸਕ ਤੈਮੂਰ ਸ਼ਾਹ ਦੁਰਾਨੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ। ਆਇਸ਼ਾ ਨੂੰ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਸਰਗਰਮ ਕਵੀ ਵਜੋਂ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ; ਉਸਨੇ ਕਸੀਦੇ, ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਅਤੇ ਉਹ ਅਰਬੀ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮੀ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾਕ ਸੀ। [2] ਦੁਰਾਨੀ ਨੂੰ ਕਈ ਸਰੋਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਕੁੜੀਆਂ ਲਈ ਪਹਿਲੇ ਸਕੂਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [3]
19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਦੁਰਾਨੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਬਰਾਕਜ਼ਈ ਸ਼ਾਸਿਤ ਅਮੀਰਾਤ ਦੇ ਉਭਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਆਇਸ਼ਾ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਦਿਲਚਸਪੀ ਪੈਦਾ ਹੋਈ। ਉਸਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ 1882 ਵਿੱਚ ਇੱਕ 336 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਖਰੜੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਾਮਹੀਣ ਅਫ਼ਗਾਨ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। [4]
ਵਿਰਾਸਤ
[ਸੋਧੋ]1978 ਦੇ ਸੌਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਅਫ਼ਗਾਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਲਈ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਜੁਟਾਉਣ ਦੇ ਯਤਨ ਵਿੱਚ ਦੁਰਾਨੀ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ। <ref">Dupree, Nancy Hatch. 1981. Revolutionary Rhetoric and Afghan Women. The Afghanistan Council, The Asia Society. Occasional paper #23, pg. 8. Archived 2018-08-12 at the Wayback Machine.</ref>
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਤਾਲਿਬਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਤਖਤਾ ਪਲਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ (ਜਿਸ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਅੱਠ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਸੀ), [5] ਇੱਕ ਜਰਮਨ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਹਾਇਤਾ ਏਜੰਸੀ ਨੇ ਕਾਬੁਲ ਵਿੱਚ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਦੋ ਸਕੂਲਾਂ ਦਾ ਮੁੜ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ, ਇੱਕ ਦਾ ਨਾਮ ਆਇਸ਼ਾ-ਏ-ਦੁਰਾਨੀ ਸਕੂਲ ਰੱਖਿਆ। [6]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Collected Poems of Aisha Durrani" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 1881. Retrieved 2018-08-12.
- ↑ Dupree, Nancy Hatch. 1981. Revolutionary Rhetoric and Afghan Women. The Afghanistan Council, The Asia Society. Occasional paper #23, pg. 8. Archived 2018-08-12 at the Wayback Machine.
- ↑ "With the Girls of Afghanistan: "The Pen is the Sword"". UNESCO (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2018-08-12.
- ↑ "Collected Poems of Aisha Durrani" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 1881. Retrieved 2018-08-12."Collected Poems of Aisha Durrani". 1881. Retrieved 12 August 2018.
- ↑ Marsden, Peter. (1998). The Taliban: War, religion and the new order in Afghanistan. London: Zed Books Ltd, ISBN 1-85649-522-1 pp. 88-101.
- ↑ "With the Girls of Afghanistan: "The Pen is the Sword"". UNESCO (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2018-08-12."With the Girls of Afghanistan: "The Pen is the Sword"". UNESCO. Retrieved 12 August 2018.