ਇੰਦੂਮਤੀ ਬਾਬੂਜੀ ਪਾਟਣਕਰ

ਇੰਦੂਮਤੀ ਬਾਬੂਜੀ ਪਾਟਣਕਰ
ਇੰਦੂਮਤੀ 2015
ਜਨਮ	(1925-09-15) 15 ਸਤੰਬਰ 1925 ਇੰਦੋਲੀ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	ਭਾਰਤੀ
ਹੋਰ ਨਾਮ	ਇੰਦੂਮਤੀ
ਸਿੱਖਿਆ	High School and Education College
ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ	Kasegaon Education Society, Azad Vidyalaya
ਸੰਗਠਨ	ਸ਼੍ਰਮਿਕ ਮੁਕਤੀ ਦਲ
ਲਹਿਰ	ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਹਿਰ, ਇਸਤਰੀ ਮੁਕਤੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਚਲਵਲ, ਸ਼੍ਰਮਿਕ ਮੁਕਤੀ ਦਲ
ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ	ਦਿਨਕਰ ਰਾਓ ਨਿਕਮ ਸਾਵਿਤਰੀ ਨਿਕਮ

ਇੰਦੁਮਤੀ ਪਾਟਣਕਰ (ਇੰਦੁਤਾਈ)  ਅਜਾਦੀ ਸੈਨਾਪਤੀ ਅਤੇ ਕਾਸੇਗਾਂਵ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਪੇਂਡੂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸੀਨੀਅਰ ਕਾਰਕੁਨ ਹੈ। ਇੰਦੁਤਾਈ ਦਾ ਪਿਤਾ ਦਿਨਕਰਰਾਵ ਨਿਕਮ 1930 ਵਿੱਚ ਅਜਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਿਹ ਲਈ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਵੀ ਡੀ ਚਿਤਲੇ ਵਰਗੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੰਦੁਤਾਈ ਨੇ ਜਦੋਂ ਉਹ 10-12 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਵੋਲਗਾ ਤੋਂ ਗੰਗਾ ਵਰਗੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫੇਰੀ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੀ, ਇੰਦੋਲੀ ਤਾਲ ਕਰਾਡ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਅਜਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਪਰਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਥਨ ਦਿੰਦੀ। ਉਹ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੇਵਾ ਦਲ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਈ। 

ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ

1942 ਵਿੱਚ ਇੰਦੁਤਾਈ ਨੇ 16 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਘਰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੇਵਾ ਦਲ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕਰਣ ਲੱਗੀ। ਉਸ ਨੇ ਹੌਲੀ - ਹੌਲੀ 1943 ਤੱਕ ਪ੍ਰਤਿਆ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਭੂਮੀਗਤ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਉਹ ਸੇਨਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਸਤਰ ( ਪਿਸਟਲ ਅਤੇ ਰਿਵਾਲਵਰ) ਪੁੱਜਦੇ ਕਰਦੀ ਸੀ।

1 ਜਨਵਰੀ 1946 ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਕਰਾਂਤੀਵੀਰ ਬਾਬੂਜੀ ਪਾਟਣਕਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ, ਜਿਸ  ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤਿਆ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਲੱਗੀ ਸੀ। ਦੋਨੋਂ ਪ੍ਰਤਿਆ ਸਰਕਾਰ ਜਾਂ ਸਮਾਂਤਰ ਸਰਕਾਰ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਆਗੂ ਸਨ ਜੋ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸਾਤਾਰਾ ਜਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। ਪ੍ਰਤਿਆ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੋਕ ਇੱਕ ਸੌ ਦੇ ਕਰੀਬ ਭੂਮੀਗਤ ਕਾਰਕੁਨ ਸਨ - ਜੋ ਆਪਣੇ ਘਰ ਛੱਡ ਚੁੱਕੇ ਸਨ, ਉਹ ਪਿੰਡ ਪਿੰਡ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਕੁਲਵਕਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਬੰਦੂਕਾਂ ਜਾਂ ਹੋਰ ਹਥਿਆਰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਜੇਕਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦੇ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਕਾਰਜ ਕਰਦੇ। ਉਹ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਵਸਥਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ ਜੋ ਬਹੁਤੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਲਈ ਪਰਭਾਵੀ ਫ਼ੈਸਲਾ-ਕਰੂ-ਕੇਂਦਰ ਸਨ। ਸਾਰੇ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤਿਨਿੱਧੀ ਸਮੇਂ - ਸਮੇਂ ਜਿਲਾ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਮਿਲਦੇ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ, ਇਹ ਕਰਮਚਾਰੀ ਵੱਖ ਵੱਖ ਢਾਂਚੇ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵੈਸੇਵਕ ਦਸਤੇ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪੰਚ ਕਮੇਟੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਰਾਮੀਣਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਪ ਚੁਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਪਿੰਡ ਦੀ ਇਹ ਸੰਰਚਨਾ ਕੇਵਲ 1944 ਅਤੇ 1945 ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਈ ਸੀ।

ਬਾਬੂਜੀ ਅਤੇ ਇੰਦੁਮਤੀ ਪਾਟਣਕਰ ਨੇ ਕਾਸਗਾਂਵ ਐਜੁਕੇਸ਼ਨ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਾਸਗਾਂਵ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਖੋਲਿਆ ਜਿਸਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਦਿਆਲਿਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਕਾਜੂਗਾਂਵ ਐਜੁਕੇਸ਼ਨ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿੱਚ ਬਾਬੂਜੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਪਹਿਲੀਆਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਣਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਈ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੁਢਲੀ ਪਾਠਸ਼ਾਲਾ ਸਿਖਿਅਕ ਬਣ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਸਿਖਿਅਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਹਰ ਸਵੇਰੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਜੁਆਈ ਦੇ ਨਾਲ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਕੇ ਪਰਵਾਰ ਦਾ ਖਰਚ ਚਲਾਇਆ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ  ਤੱਕ ਇੱਕ ਸਿਖਿਅਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ।

ਸਰਗਰਮੀਆਂ

ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਈ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੰਦੁਤਾਈ ਅਤੇ ਬਾਬੂਜੀ ਦੋਨੋਂ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾਬਣ ਗਏ। 1949 ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਮੱਤਭੇਦਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਹ ਅਰੁਣਾ ਆਸਿਫ ਅਲੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ - ਲੇਨਿਨਵਾਦੀ) ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਏ। ਫਿਰ 1952 ਵਿੱਚ ਉਹ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਬਣ ਗਏ।

ਰਾਜ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਨਿਅੰਤਰਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸਾਮਾਜ - ਵਿਰੋਧੀ ਤੱਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਾਬੂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਜਵਾਨ ਵਿਧਵਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੰਦੁਤਾਈ ਨੇ ਇਕੱਲੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਵਾਰ ਨੂੰ ਪਾਲਿਆ, ਖਾਸਕਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਭਰਤ ਨੂੰ ਜਿਸ ਦਾ ਜਨਮ 5 ਸਤੰਬਰ 1949 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਕਮਿਉਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੀ ਰਹੀ। ਜਿਵੇਂ ਉਸਦੀ ਪੂਰਬਲੀ ਮਾਤਭੂਮੀ ਇੰਦੋਲੀ ਕਮਿਉਨਿਸਟ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਰਹੀ ਸੀ, ਹੁਣ ਕਾਸਗਾਂਵ ਪੁਰਾਣੇ ਸਾਤਾਰਾ ਜਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਹ ਲਗਾਤਾਰ ਨਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮਜਦੂਰਾਂ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ, ਅਤੇ ਸਾਮਾਜਕ ਕਾਰਜ ਸਹਿਤ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਵੀ ਸਨ। ਉਹ ਇਸਤਰੀ ਮੁਕਤੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਚਲਵਾਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਨੇਤਾ ਹੈ। ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਲਈ ਲੜਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕਈ ਹੋਰ ਪੇਂਡੂ ਔਰਤਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸੰਗਰਾਮ ਸਾਥੀ ਹਨ। ਇਸ ਕੰਮ ਨਾਲ ਉਸਨੇ ਛੁੱਟੜ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। 1988 ਤੋਂ ਸਾਤਾਰਾ, ਸਾਂਗਲੀ ਅਤੇ ਕੋਲਹਾਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਨ ਕਾਰਡ, ਨਿਰਬਾਹ-ਭੱਤਿਆਂ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਲਈ ਛੁੱਟੜ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਇਹ ਅੰਦੋਲਨ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਯੋਗਦਾਨ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।

ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਭਰਤ ਪਾਟਣਕਰ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ  ਕੁੱਲਵਕਤੀ ਬਨਣ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਉਹਨੂੰ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਗੇਲ ਓਮਵੇਟ ਨੂੰ, ਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਮਰਥਨ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਸ਼ਰਮਿਕ ਮੁਕਤੀ ਦਲ ਦੀ ਹਰ ਗਤੀਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਆਗੂ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ।